Ο γρίφος της ετικέτας και η σπατάλη τροφίμων

Πόσες φορές έχουμε πετάξει χωρίς δεύτερη σκέψη ένα τρόφιμο, μόνο και μόνο επειδή διαβάσαμε στην ετικέτα της συσκευασίας του ότι πλησίαζε ή μόλις είχε περάσει η ημερομηνία «Ανάλωσης κατά προτίμηση»;

Στις αρχές της εβδομάδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία που δείχνουν πως οι ευρωπαίοι πολίτες είναι ανάμεσα στους πρωταθλητές στη σπατάλη τροφίμων. Είναι ενδεικτικό πως περίπου 88 εκατομμύρια τόνοι φαγητά καταλήγουν κάθε χρόνο στα σκουπίδια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με κόστος που υπολογίζεται πως ξεπερνά τα 140 δισ. ευρώ. Μάλιστα, όπως προκύπτει από τη μελέτη, οι καταναλωτές είναι αυτοί που έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης, αφού το 53% της σπατάλης πραγματοποιείται στα νοικοκυριά: περισσότερα από 90 κιλά φαγητά πετιούνται ετησίως στα σκουπίδια κατ’ άτομο.

Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων απασχολεί έντονα τα τελευταία χρόνια την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις κυβερνήσεις, με κάποιες από αυτές να αναλαμβάνουν άμεσα δράση: στη Γαλλία απαγορεύθηκε στα σουπερμάρκετ να πετούν ή να καταστρέφουν φαγητό που δεν πωλήθηκε. Αντίθετα, θα πρέπει να το δίνουν σε φορείς και οργανώσεις που φροντίζουν άτομα σε ανάγκη ή να χρησιμοποιείται ως τροφή για ζώα. Διαφορετικά, αντιμετωπίζουν πρόστιμο 3.750 ευρώ.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωβαρομέτρου, εκτιμάται πως περίπου το 30% της σπατάλης τροφίμων στα νοικοκυριά οφείλεται στο γεγονός ότι οι καταναλωτές δεν κατανοούν τη σήμανση της ημερομηνίας στις ετικέτες των προϊόντων. Κι όπως επισημαίνουν οι υπεύθυνοι του προγράμματος Καλύτερη Ζωή του WWF Ελλάς, πολλά τρόφιμα δεν θα έφταναν στους κάδους των σκουπιδιών αν οι πολίτες γνώριζαν πώς να ξεχωρίζουν και να διαβάζουν σωστά τις ετικέτες πάνω στα τρόφιμα. Η ένδειξη «Ημερομηνία λήξης» διαφέρει από την ένδειξη «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από το τέλος…» σημειώνουν.

«Υπάρχουν τρία πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ως καταναλωτές προκειμένου να αποφεύγουμε τη σπατάλη τροφίμων και ταυτόχρονα με αυτόν τον τρόπο να βοηθήσουμε και το περιβάλλον», επισημαίνει η υπεύθυνη του προγράμματος Καλύτερη Ζωή Βίκυ Μπαρμπόκα. Ιδίως, μάλιστα, τις ημέρες των γιορτών, που έχει παρατηρηθεί πως η σπατάλη τροφίμων είναι μεγαλύτερη.

Η σήμανση των προϊόντων

Ενα πρώτο βασικό που μπορούν να κάνουν οι πολίτες για να αποφεύγουν τη σπατάλη τροφίμων –σημειώνει η Βίκυ Μπαρμπόκα –είναι να έχουν καλή ενημέρωση για τις ετικέτες τροφίμων. «Ως καταναλωτές συνήθως κάνουμε αυτό το σφάλμα. Δεν ξέρουμε να διαβάζουμε σωστά τις ετικέτες κι αυτό μας οδηγεί σε σπατάλη. Πολύς κόσμος νομίζει ότι αν περάσει ακόμη και μία ημέρα από την ένδειξη «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από …» θα πρέπει να πετάξουμε το προϊόν. Ομως αυτό δεν ισχύει». Εκτός από το κρέας, τα αβγά, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά που πρέπει να καταναλώνονται αυστηρά μέχρι την ημερομηνία λήξης, «πολλά άλλα τρόφιμα (μακράς διαρκείας όπως όσπρια, ρύζι, ζυμαρικά, μπαχαρικά, κονσέρβες) μπορούν να καταναλωθούν και μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία». Οπως εξηγούν οι ειδικοί, η κατανάλωση του προϊόντος μετά την ημερομηνία που δηλώνεται δεν σημαίνει ότι ο καταναλωτής κινδυνεύει. Ωστόσο, μπορεί το προϊόν να έχει αρχίσει να χάνει τη γεύση και την υφή του.

Οπως προκύπτει άλλωστε από τα στοιχεία του Ευρωβαρομέτρου, λιγότεροι από 50% των ευρωπαίων καταναλωτών καταλαβαίνουν τι σημαίνει αυτή η σήμανση στις ετικέτες των τροφίμων. Στη χώρα μας μάλιστα, φαίνεται ότι οι πολίτες στην πλειονότητά τους είναι «αναλφάβητοι» ως προς την κατανόηση της σήμανσης «Ανάλωση κατά προτίμηση». Αντίθετα, φαίνεται πως οι έλληνες καταναλωτές –σε ποσοστό 66% –καταλαβαίνουν καλύτερα την ένδειξη της ημερομηνίας λήξης και άρα καταναλώνουν το προϊόν εντός του χρόνου που αναγράφεται στη συσκευασία.

«Βρίσκετε ένα πακέτο μακαρόνια στο ντουλάπι της κουζίνας. Ωστόσο, δεν αναγράφεται πάνω σε αυτό η σήμανση «Ανάλωση κατά προτίμηση έως…» κι εσείς δεν θυμάστε πότε το αγοράσατε. Ποια είναι η επόμενη κίνησή σας;»: στο υποθετικό αυτό ερώτημα που τέθηκε στο πλαίσιο του Ευρωβαρομέτρου, 7 στους 10 συμμετέχοντες απάντησαν πως θα το χρησιμοποιούσαν παρά την έλλειψη αυτής της πληροφορίας. Το ελληνικό ποσοστό, βέβαια, ήταν από τα πιο χαμηλά, μόλις 44% των ερωτηθέντων θα κατανάλωναν τα μακαρόνια. Αντίθετα, 1 στους 2 Ελληνες και αντίστοιχο ποσοστό στη Ρουμανία θα το πετούσαν.

Η σωστή οργάνωση

Μία άλλη τακτική που μπορούν να ακολουθήσουν οι πολίτες για να αποφευχθεί η σπατάλη τροφίμων είναι να εφαρμόσουν απλές – θετικές λύσεις. «Για παράδειγμα, μπορούμε να καταψύχουμε μαγειρεμένο φαγητό ή άλλα τρόφιμα που μας έχουν περισσέψει και να τα καταναλώνουμε στο μέλλον. Ακόμη, μπορούμε να κάνουμε μια λίστα όταν πάμε στο σουπερμάρκετ ή στη λαϊκή. Αυτό είναι σωστός προγραμματισμός, ο οποίος θα μας βοηθήσει ώστε να αγοράζουμε μόνο τα απολύτως απαραίτητα και να μην πετάμε φαγητό» αναφέρει η Βίκυ Μπαρμπόκα.

Ερευνα που διεξήχθη για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Public Issue για λογαριασμό του προγράμματος WWF – Καλύτερη Ζωή, το 2013, έδειξε ότιτο 27% των Ελλήνων σπαταλά φαγητό τουλάχιστον 1-2 φορές τον μήνα, με τους νέους από 18-34 ετών να πετούν τη μεγαλύτερη ποσότητα. Στον αντίποδα, οι ηλικίες άνω των 55 πετούν ελάχιστα τρόφιμα. Μικρότερο είναι το ποσοστό των πολιτών που είναι ακόμη περισσότερο σπάταλοι: 9% πετάνε τρόφιμα στα σκουπίδια 2-3 φορές την εβδομάδα. Tα τρόφιμα που συνήθως καταλήγουν στα σκουπίδια –σύμφωνα με τις απαντήσεις που έδωσαν οι πολίτες –είναι τα μαγειρεμένα φαγητά που περίσσεψαν, τα λαχανικά και οι σαλάτες, τα φρούτα, το γάλα και το γιαούρτι. Αντίθετα, οι καταναλωτές πετούν σπανιότερα κρέας, πατάτες, αλλαντικά και όσπρια.

Βοηθώντας το περιβάλλον

Το τρίτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι καταναλωτές είναι «να σκέφτονται πάντα τον κύκλο ζωής του προϊόντος. Πετώντας κάτι, π.χ. μία ντομάτα, πετάς και το νερό, την ενέργεια, τις πρώτες ύλες που έχουν καταναλωθεί για να παραχθεί, αλλά και τον κόπο του αγρότη, τα χιλιόμετρα που διανύθηκαν για να φτάσει μέχρι εμάς. Συνεπώς πρέπει να γνωρίζουμε ότι εξοικονομώντας τρόφιμα εξοικονομούμε χρήματα και βοηθάμε και το περιβάλλον» συμπληρώνει.