Οι κυνηγοί των χαμένων Πόκεμον

Το βράδυ του Σαββάτου η Πλατεία Συντάγματος και το Μοναστηράκι γέμισαν νεολαία και κινητά τηλέφωνα. Εκατοντάδες νέοι από το απόγευμα της ίδιας μέρας ετοιμάζονταν να δώσουν ολονύχτια μάχη με τα Πόκεμον στο πρώτο Pokemon Go Νight Τour της Αθήνας. Φυσικά μιλάμε για το παιχνίδι επαυξημένης πραγματικότητας για έξυπνα κινητά, το Pokemon Go. Βασικός κανόνας του θέλει τους παίκτες να κυνηγούν –κάποιες φορές επιβάλλεται το τρέξιμο –τα εικονικά πλασματάκια στον πραγματικό κόσμο μέσα από τις οθόνες των κινητών τους μαζεύοντας πόντους.

Το παιχνίδι έχει προκαλέσει παγκόσμιο ντελίριο όπου έχει εμφανιστεί. Ακόμη και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Την περασμένη εβδομάδα κι ενώ η ενημέρωση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών προς τους δημοσιογράφους ήταν σε εξέλιξη, ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ Τζον Κίρμπι ξαφνικά σταμάτησε για να ρωτήσει δημοσιογράφο εάν παίζει Pokemon Go. Αν και ο δημοσιογράφος απάντησε ότι «απλά ρίχνει μια ματιά», ο Κίρμπι τον ξαναρώτησε εάν έπιασε τουλάχιστον κανένα…

Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση, με τους χρήστες να επισκέπτονται από πολυσύχναστα μέρη όπως η Πλατεία Συντάγματος μέχρι και τα πιο απίθανα. Οι ιστορίες γύρω από το Pokemon Go πολλές.

Ο καταστηματάρχης ψητοπωλείου σε κεντρικό σημείο της Καλλιθέας δεν μπορεί να πιστέψει αυτό που μόλις άκουσε από έναν νεαρό πελάτη: «Είμαστε στα καλά μας; Ηρθε ο άλλος, κάτι έκανε στο κινητό του, και ξαφνικά τον ακούω να λέει στον φίλο του: «Είναι τρία στην πλατεία. Τρέχα να τα βρούμε». Mε τα σουβλάκια στο χέρι έφυγαν για να κυνηγήσουν Πόκεμον…».

Τι είναι, όμως, αυτό που έχει κάνει μικρούς και μεγάλους να κυνηγάνε Πόκεμον με την μπουκιά στο στόμα; Γιατί έφηβοι αλλά και ενήλικοι τρέχουν στα πάρκα και στις παραλίες κοιτάζοντας επίμονα το κινητό τους τηλέφωνο; Είναι τα χαριτωμένα πλάσματα που ελκύουν τους παίκτες ή το διαδραστικό του παιχνιδιού;

Ο εκπαιδευτικός και διδάκτωρ ψυχολογίας Νίκος Σιούτας, πρώην διευθυντής στο πρωτοποριακό 4ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Σμύρνης, έχει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και κυρίως στο τι είναι αυτό που σε επίπεδο ψυχαναλυτικό επιδρά στην καθημερινότητα της παγκόσμιας κοινότητας και το συγκεκριμένο εμπορικό προϊόν αγγίζει τα όρια της μανίας. Κι αυτό διότι έχει κάνει ντοκτορά –και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου –στα …Πόκεμον. Το διδακτορικό του το 2005 στο τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου είχε τίτλο «Τα κινούμενα σχέδια του Walt Disney και ο μικρόκοσμος των Πόκεμον (Αναπαραστάσεις των παιδιών ηλικίας 8-12 ετών)».

Ενα βασικό στοιχείο που κάνει το Pokemon Go «ιδιαίτερα αγαπητό σε μικρούς και μεγάλους είναι το πρωτοποριακό στοιχείο της επαυξημένης διαδραστικότητας. Μέσω του Διαδικτύου ο χρήστης συνδέεται με GPS και χρησιμοποιεί τη θέση του παίχτη στον πραγματικό κόσμο. Οσο περπατά είναι πιθανό ο χαρακτήρας του στο παιχνίδι να συναντήσει Ρokemon» εξηγεί ο δρ ψυχολογίας και έμπειρος δάσκαλος, Νίκος Σιούτας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η δημοφιλία του, κυρίως, σε νεαρές ηλικίες οφείλεται επίσης «στο ότι οι περισσότεροι που παίζουν είναι η γενιά του 2000. Η γενιά δηλαδή που ασχολιόταν με τον Πίκατσου και τα άλλα Πόκεμον στο ηλεκτρονικό παιχνίδι». Πολλά από τα συμπεράσματα για τα Πόκεμον που είχε βγάλει στο πλαίσιο της ερευνητικής διαδικασίας για τη διατριβή του είναι παρόμοια με αυτά στα οποία καταλήγει μελετώντας το τωρινό φαινόμενο. Ο κόσμος των Πόκεμον όπως τότε, έτσι και τώρα, βοηθάει μικρούς και μεγάλους να συναντηθούν, να συζητήσουν.

«Αποτελεί ένα εύκολο μέσο για την έναρξη συζητήσεων και μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του κοινωνικού άγχους. Παίζοντας Pokemon Go, πολλοί άνθρωποι άρχισαν να μιλούν για το παιχνίδι. Το κοινωνικό άγχος και η κατάθλιψη εμφανίζονται συχνά μέσω της τάσης για κοινωνική απομόνωση και της δυσφορίας του ατόμου όταν περιβάλλεται από τρίτους» λέει ο εκπαιδευτικός. Και συνεχίζει: «Το παιχνίδι είναι ευέλικτο, καθώς μπορεί κανείς να το παίξει μόνος του αλλά και περιτριγυρισμένος από άλλους ανθρώπους. Επομένως παρέχει μία διέξοδο για όσους θέλουν ώστε να αλληλεπιδράσουν με άλλα άτομα γύρω από ένα κοινό ενδιαφέρον».

Κάτι ανάλογο είχε διαπιστώσει ο Νίκος Σιούτας και στο διδακτορικό το για τα Πόκεμον, για τη σειρά βιντεοπαιχνιδιών που κυκλοφόρησε από τη Nintendo για τη φορητή κονσόλα Game Boy το 1995 και έκτοτε επεκτάθηκε σημαντικά με τη δημιουργία σειράς κινουμένων σχεδίων και κόμικς. «Tα Πόκεμον λειτουργούσαν ως ένα μέσο εκκοινωνισμού με την παροχή ευκαιριών για τη σύναψη γνήσιων και μακροχρόνιων δεσμών φιλίας ανάμεσα στα παιδιά. Ο μικρόκοσμος των Πόκεμον στο ηλεκτρονικό παιχνίδι είχε συμβάλει «ώστε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με άλλα άτομα που υπό διαφορετικές συνθήκες δεν θα είχαν γνωρίσει ποτέ. Ενα από τα κοινωνικά χάσματα που γεφύρωσαν ήταν η διαφορά της ηλικίας. Τα παιδιά με τη συμμετοχή τους στο μικρόκοσμο των Πόκεμον δήλωναν ότι ανήκαν σε μια πολιτισμική ομάδα με ένα κοινό ενδιαφέρον που ξεπερνούσε τα όρια της κάθε χώρας και εξαπλωνόταν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ταυτιζόμενα με τους ήρωες των Πόκεμον έδειξαν ότι ήταν μέλη ενός παγκόσμιου φαινομένου που ασκούσε επιρροή στις κοινές καθημερινές τους δραστηριότητες».

Ο Νίκος Σιούτας που γνωρίζει καλά τον κόσμο των παιδιών –παλαιότερα παρουσίαζε εκπομπές στην ιδιωτική τηλεόραση με επίκεντρο το παιδί και τους γονείς, ενώ τώρα είναι υπεύθυνος εκπαιδευτικού σχεδιασμού σε εναλλακτικό πολυχώρο μελέτης και δημιουργικότητας για παιδιά στη Νέα Σμύρνη –επισημαίνει πως ένας άλλος παράγοντας που κάνει το Pokemon Go ν’ αγγίζει τις καρδιές μικρών και μεγάλων είναι ότι «περιστρέφεται γύρω από ένα καρτούν το οποίο δεν είναι απειλητικό. Αυτό επιτρέπει στους χρήστες να συγκεντρωθούν σε κάτι το οποίο είναι αθώο και όμορφο, πέρα από τον εαυτό τους, σε αντίθεση με εφαρμογές όπου οι άνθρωποι μπορεί να αισθανθούν ότι κρίνονται ή να νιώσουν την πίεση να παρουσιάσουν την εικόνα του εαυτού τους με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Το παιχνίδι ενθαρρύνει το περπάτημα δίνοντας στους ανθρώπους το κίνητρο να ανακαλύψουν και να συλλέξουν καινούργια Πόκεμον».

Επίσης, «είναι διασκεδαστικό και απλό στη χρήση. Αυτό προσφέρει κίνητρο στους ανθρώπους ώστε να σηκωθούν από τον καναπέ και να περπατήσουν στη γειτονιά τους». Και η δομή του, συμπληρώνει, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων.

Η διδακτορική διατριβή του Νίκου Σιούτα είχε δείξει επίσης πως μικρόκοσμος των Πόκεμον «βοήθησε στην υπέρβαση του ηλικιακού χάσματος, της εθνικής καταγωγής αλλά και στην απαλλαγή από τους παραδοσιακούς ρόλους και τις συμπεριφορές των φύλων». Στις αρνητικές αναπαραστάσεις είχαν καταγραφεί οι φιλονικίες ανάμεσα στα παιδιά και ένα υπερβατικό σύστημα καταναλωτισμού που άγγιζε τα όρια εκμετάλλευσης της παιδικής αθωότητας, όπως άλλωστε συμβαίνει σε ανάλογα προϊόντα που προέρχονται από τα κινούμενα σχέδια».