Αναζήτηση
Ειδικά για την περίσταση ετοίμασε ένα πρόγραμμα «αφιερωμένο εξαιρετικά» που θα ξεκινήσει από το θέατρο Λευτέρης Βογιατζής, αλλά θα μεταφερθεί σε άλλους χώρους. «Προβληματίστηκα με την ερώτηση της αγαπημένης μου Αμαλίας Μουτούση κατά πόσο θα μπορούσα να κάνω κάτι στον χώρο αυτό. Κατά σύμπτωση συμπληρώνω 50 χρόνια στη δισκογραφία και θα ‘θελα να πω μερικά τραγούδια που μπορεί να μην έγιναν πανελλήνια σουξέ, όπως “Το ποίημα θέλω να ‘ναι πρόγραμμα” ή το τραγούδι για το “Οχι” από το “Ζήτω το ελληνικό τραγούδι”. Ορισμένα από αυτά γραμμένα σε λαϊκό ιδίωμα. Φώναξα, λοιπόν, μια υπέροχη λαϊκή τραγουδίστρια που δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη όσο της άξιζε: την Ελένη Βιτάλη. Θα ακούσουμε, εκτός από το “Μυστικό τοπίο” – που το είχε “σκίσει” παλιότερα –, τις “Πρεσθλάβες”, το “Φιλημένη μες στους κινηματογράφους”, το “Πώς με κατάντησε η αγάπη”, το “Canto” κ.ά.».
Κι αν ξεκινούσαμε κάπως ανορθόδοξα; Ποια ερώτηση δεν σας κάναμε ποτέ για την τέχνη σας που θέλατε να απαντήσετε;
Δεν με ρωτήσατε ποτέ πώς τα κατάφερα πενήντα χρόνια με τη… μαγαζίλα και τους ανθρώπους της νύχτας. Οι μαγαζάτορες, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ήταν μανάβηδες, εργολάβοι, κάτι θηριώδεις προσωπικότητες, εντελώς άσχετοι. Τώρα πια, μπορεί οι δουλειές μου σαν τον «Μπάλλο», τη «Ρεζέρβα», τους «Αχαρνής» να θεωρούνται εμβληματικές, αλλά έχουμε ξεχάσει μέσα σε τι συνθήκες στήθηκαν αυτά τα έργα. Τους παρκαδόρους, το στριμωξίδι, τον καπνό. Τα πρώτα είκοσι χρόνια ούτε ηχητικά μηχανήματα της προκοπής δεν είχαμε.
Σας ρωτώ λοιπόν: πώς τα καταφέρατε;
Τα κατάφερα με ελιγμούς, υποχωρήσεις, βάζοντας νερό στο κρασί μου. Πρέπει να μπορείς να χάνεις λίγο απ’ το δίκιο σου αν θέλεις να φτάσεις κάπου. Αν δεν μπορείς, δεν γίνεται ούτε τέχνη ούτε κυβέρνηση ούτε δημοκρατία ούτε καν ανθρώπινη σχέση. Το ήξερα αυτό από μικρός, από την εποχή του «Φορτηγού».
Επιστροφή στην εποχή του «Φορτηγού», λοιπόν. Δεν φοβάστε τη νοσταλγία;
Οχι, γιατί η δική μου νοσταλγία δεν είναι ρομαντικής φύσεως. Ανακαλώ π.χ. μια ιστορία από την παιδική μου ηλικία των τριών – τεσσάρων ετών και τότε η μνήμη μου παίρνει φόρα και κατευθύνεται σε κάτι που υπάρχει πολύ πριν από την ιστορία και αυτό το κάτι έρχεται τώρα και τη φωτίζει. Καταγόμαστε από τόπους φωτός και εκεί οδεύουμε.
Αν ένας 16άρης ακούσει για πρώτη φορά το «Φορτηγό», πώς θα τον πείσετε ότι τα παλιά τραγούδια δεν είναι ποτέ ίδια;
Οι νότες και τα λόγια δεν αλλάζουν, αλλάζω όμως εγώ, αλλάζει η εποχή, αλλάζει η οπτική γωνία του ακροατή. Γενικά, τα κείμενα και οι μουσικές μεγαλώνουν μαζί μας, και μάλιστα κάποια από αυτά συνεχίζουν να ζουν και μετά τον θάνατό μας. Δεν είναι καταπληκτικό;
Αν ο ίδιος ζητούσε τις ευθύνες των παλαιότερων γενιών που «έφτασαν την Ελλάδα σε αυτό το χάλι», τι θα απαντούσατε;
Οτι έχει δίκιο και ότι θέλω να μας εμπνεύσει ώστε να προσπαθήσουμε μαζί να βελτιωθούμε κι όχι να μείνουμε στη φαγωμάρα. Τέλος πάντων, ας έρθει στο Κυκλάδων να τα πούμε καλύτερα.
Πιστέψατε στη διαίρεση μνημονιακών – αντιμνημονιακών;
Δεν πιστεύω στις διαιρέσεις, αντιθέτως πιστεύω ότι πρέπει να αμυνόμαστε απέναντι σε όποιον εκφέρει διχαστικό λόγο. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, τον Ιούνιο ο λαός δεν πήγε να ψηφίσει μνημονιακά – αντιμνημονιακά. Πήγε και ψήφισε κατά πλειοψηφία Αλέξη Τσίπρα σκέτο. Το αποτέλεσμα ήταν σαν το στιχάκι του Λουδοβίκου των Ανωγείων: «Το όχι αποκοιμήθηκε στην αγκαλιά του ναι».
Με τη βία και τον λόγο του μίσους μέσα στην κοινωνία έχουμε τελειώσει;
Εχω την εντύπωση ότι έχουν κάπως κοπάσει τελευταία. Μακάρι. Αν πάντα για όλα φταίνε οι άλλοι, τότε πώς θα φτάσουμε σε συναίνεση; Πέντε χρόνια ακούμε από τους πολιτικούς ότι πρέπει να υπάρξει εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Το λένε κάποια ώρα κι ύστερα το ξεχνάνε. Σαν να μην είναι πολιτικοί της σκέψης αλλά της ώρας, όπως τα παϊδάκια.
Εχετε κουραστεί που κάθε τόσο σας αποδίδουμε τον ρόλο του «σαμάνου της φυλής», που πρέπει να τοποθετείται επί παντός επιστητού;
Μα ποιος «σαμάνος»; Δεν μιλάω ως ειδικός, μιλάω ως πολίτης. Οπως όλοι.
Δεν νιώσατε ποτέ ότι αναλάβατε αυτόν τον ρόλο; Του τραγουδοποιού, γύρω από τον οποίο ενώνονται οι νεότερες δυνάμεις;
Πολλές φορές με πιέζουν να δώσω μια απάντηση κι εγώ από φιλοτιμία κι από την ανάγκη μου να ανταποκριθώ, απαντώ ως αφελής. Αφελής διότι απαντώ χωρίς να έχω ειδικότητα, δηλαδή όπως όλοι. Δεν ξέρω να χειρίζομαι τον πολιτικό λόγο. Κάθε φορά λέω να μην το ξανακάνω, αλλά το ξεχνάω.
Πώς διορθώνετε τα λάθη σας; Με αυτομαστίγωμα ή περνάτε στην επόμενη δουλειά;
Και με τα δύο. Κάνω την αυτοκριτική μου, αλλά δεν αφήνω να με φάει η μιζέρια. Οταν πέφτω, σηκώνομαι και συνεχίζω όπως κάνουν τα παιδιά. Δεν μένω ξάπλα καταγγέλλοντας αυτόν που με έσπρωξε και φωνάζοντας το 100.
Νιώσατε ποτέ να σας απειλεί το προσωπείο του ειδώλου;
Χαίρομαι που με χαιρετάνε στον δρόμο. Χαίρομαι να ανταλλάσσουμε χαμόγελα και λυπάμαι που αυτό το προνόμιο το έχουμε μόνο οι αναγνωρίσιμοι. Σκεφτείτε τι ωραίο που θα ήταν αν όλοι ανεξαιρέτως οι Ελληνες χαιρετιόμασταν στους δρόμους και συγχαίραμε ο ένας τον άλλον.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
«Φοβάμαι αν μείνουμε μόνοι μας»
Με το χέρι στην καρδιά, θυμώσατε όταν ήρθαν οι επικρίσεις για τη νεοορθοδοξία, την Καλομοίρα και το «καπέλωμα» των ελληνικών sixties;
Ε, ναι, θύμωσα, δεν είμαι τέλειος. Οι επικρίσεις ήταν άδικες. Αγαπώ την Ορθοδοξία, αγαπώ τη δεκαετία του ‘60, αγαπώ και το Καλομοιράκι. Κακό είναι;
Εχετε αμφιθυμία απέναντι στην Ευρώπη; Νιώθετε ασφάλεια αναζητώντας την ελληνική παράδοση;
Θέλω κι εγώ την Ευρώπη, αλλά όχι τόσο για τα χρήματα. Η Ευρώπη είναι τόπος κανόνων, μας είναι απαραίτητο αυτό. Στην Ελλάδα αντιθέτως λόγω της κακής λειτουργίας των θεσμών έχουν καθιερωθεί κώδικες συμπεριφοράς του χαβαλέ, πολύ συχνά της ανομίας, κι ακόμη νοοτροπίες εμφυλιακές. Φοβάμαι, αν μείνουμε μόνοι μας, μήπως διαλυθούμε, μήπως πάμε πολύ πίσω.
Εξάλλου η Ευρώπη δεν μας εμποδίζει να εμπνεόμαστε από τις αξίες τής πνευματικής μας παράδοσης. Αν πολλοί ομότεχνοί μου ή πολιτικοί άνδρες ή διανοούμενοι κολακεύουν εδώ και πολλά χρόνια τον κόσμο για να εισπράξουν παλαμάκια, δεν φταίει η Ευρώπη. Αν τα πανεπιστήμιά μας είναι σχεδόν πάτος στη διεθνή κατάταξη, δεν φταίει η Ευρώπη αλλά όλοι εμείς.
Το παλιό ιδρυτικό μέλος της ΕΦΕΕ τι προσδοκίες έχει από το υπουργείο Παιδείας μιας αριστερής κυβέρνησης;
Από οποιαδήποτε κυβέρνηση, αριστερή ή δεξιά, θα ήθελα να φτιάξει ένα σχολείο όπου οι πιτσιρικάδες δεν θα βλέπουν την ώρα να πάνε. Το ιδανικό σχολείο σού μαθαίνει να ξεπερνάς τον εαυτό σου κι όχι τον διπλανό σου. Αυτό θα πει αριστεία και τίποτε άλλο.
Το ιδανικό σχολείο δεν δίνει σκέτες πληροφορίες, αλλά πλάθει ψυχές, πλάθει ανθρώπους και όχι μέλλοντες συνταξιούχους. Είναι ένας τόπος φωτός, ένας χώρος ανθρωποπαραγωγός. Ονειρεύομαι να φτιάξω ένα τέτοιο σχολείο. Αν το ονειρεύονται κι άλλοι, θα το κάνουμε.
Εν έτει 2015 θα επιμένατε για την επαναφορά του πολυτονικού συστήματος στα σχολεία; Θα σας πουν αντιδραστικό…
Οι τόνοι και τα πνεύματα μετέβαλλαν την ελληνική γλώσσα σε παρτιτούρα. Η διδασκαλία του πολυτονικού θα έλεγα να υπαχθεί σε ένα αναβαθμισμένο μάθημα ωδικής. Θα ήταν πολύ ψυχαγωγικό και διασκεδαστικό για τα παιδιά.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΕΛΙΟ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗ
«Ενας λαϊκός εκσυγχρονιστής»
Μπορείτε να μου πείτε ένα εμπορικό σουξέ που σας κόλλησε κάποια στιγμή και το ψιθυρίζατε;
Το «Πες το μου ξανά» του Βέρτη, αλλά έχει χρόνια. Δείχνει πως αυτός και η αγαπημένη έχουν αφεθεί τελείως σε μια ροή, σαν να φεύγουν πάνω σε μια αόρατη τσουλήθρα. Το αποδίδουν πολύ καλά η μουσική και ο τραγουδιστής.
Και ένα τραγούδι του Χατζιδάκι που ποτέ δεν σταματήσατε να ψιθυρίζετε;
Πολλά. Κυρίως από τον ελληνικό κινηματογράφο και την Αλίκη Βουγιουκλάκη που ο θεϊκός Μάνος τα είχε αποκηρύξει, αλλά δεν νομίζω ότι είχε δίκιο γιατί και η ελαφρότητα έχει δικαίωμα στην ψυχή.
Υπήρχε μια μαρτυρία στην «Οδό Πανός» ότι παίξατε τη «Δημοσθένους λέξη» στον Καζαντζίδη, αλλά φοβήθηκε τους στίχους. Σας έχουν μείνει απωθημένα στην τέχνη σας;
Το μόνο μου απωθημένο είναι που εγκατέλειψα γρήγορα τις μουσικές μου σπουδές και δεν τις συνέχισα. Αρχισα να δουλεύω από μικρός, μετά έμπλεξα με τα μαγαζιά και με τη νύχτα και μετά συνήθισα. Τον Καζαντζίδη τον θαύμαζα γιατί ήταν ένας μεγάλος λαϊκός εκσυγχρονιστής. Εφερε την εξατομίκευση στο ελληνικό τραγούδι, ήταν τρομερά άμεσος. Δεν τραγουδούσε απλώς το τραγούδι, ήταν ο ίδιος το τραγούδι. Αλλά η ψυχολογία του ήταν ανατολίτικη. Ηταν περίκλειστος. Στην αρχή σού έλεγε «ναι», μετά όμως επικρατούσε, νομίζω, ο φόβος του για το καινούργιο.
Σας αρκεί όταν το κοινό διαφωνεί με τις απόψεις σας και αποδέχεται το έργο σας;
Δεν αποδίδω ιδιαίτερη σημασία ούτε στις απόψεις μου ούτε στα τραγούδια μου. Δεν τα θεωρώ όλα αυτά καλύτερα από πολλών άλλων. Μιλώ όμως και τραγουδώ με ανοιχτή ψυχή, δηλαδή με ειλικρίνεια. Αν μου αμφισβητήσεις αυτή την ειλικρίνεια, εγώ μαραίνομαι.
INFO
Ο Διονύσης Σαββόπουλος εμφανίζεται στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων (Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας), 19 και 20/10 στις 21.00. Εισιτήρια: 16 ευρώ, προπώληση: μόνο στο ticketservices.gr. Οι αμοιβές του ίδιου και της Ελένης Βιτάλη θα διατεθούν υπέρ των παιδιών των προσφύγων μέσω της Εθελοντικής – Κοινωνικής Οργάνωσης ΑΡΣΙΣ (arsis.gr) που δραστηριοποιείται στον συνοριακό σταθμό της Ειδομένης.
