Θεόκλητος, ο ανατρεπτικός ιεράρχης

Δεν δίσταζε να συγκρούεται. Ελεγε τη γνώμη του ακόμη κι αν ήταν κόντρα στο εκκλησιαστικό κατεστημένο, ενώ δεν τον ένοιαζε αν η άποψή του θα αποτελούσε μειοψηφία στο σώμα της ιεραρχίας. Ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Θεόκλητος, που εκοιμήθη την Κυριακή των Βαΐων στα 84 του χρόνια, ήταν ένας ανατρεπτικός ιεράρχης.

Στην ιστορία της Εκκλησίας έχει περάσει η στάση που κράτησε στη «μάχη» των ταυτοτήτων ανάμεσα στην ιεραρχία και την Πολιτεία για την αναγραφή του θρησκεύματος επί αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου. Η αντίδρασή του, οι δημόσιες δηλώσεις του ήταν ενδεικτικές του δυναμικού του χαρακτήρα αλλά και της 39χρονης παρουσίας του στην ιεραρχία.

Οταν η συντριπτική πλειονότητα των ιεραρχών το 2000 σήκωνε τα λάβαρα κατά των νέων ταυτοτήτων, ο Θεόκλητος διαχώριζε τη θέση του λέγοντας ανοιχτά πως αυτό ήταν θέμα της Πολιτείας και ότι δεν χρειάζονταν κινητοποιήσεις και λαοσυνάξεις.

«Οταν θα πάμε στη Βασιλεία του Θεού, θα μας ζητήσουν ταυτότητα για να μπούμε μέσα; Κατά συνέπεια, καλόν είναι να χαμηλώσουμε τους τόνους γύρω από το θέμα. Η μεν Εκκλησία να περιοριστεί στα του οίκου της και η Πολιτεία στα δικά της» δήλωνε χαρακτηριστικά.

Ο Θεόκλητος –κατά κόσμον Στυλιανός Σετάκης –είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη το 1930 και μεγάλωσε στην Κρήτη. Σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά τις σπουδές του άρχισε να εργάζεται ως λογιστής σε ιδιωτική επιχείρηση στην Αθήνα, αλλά η επιλογή του ήταν να γίνει κληρικός. Χειροτονήθηκε διάκονος το 1958 και από το 1961 έως το 1968 υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιερέας. Το 1968 έγινε πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Ιωαννίνων πλάι στον τότε μητροπολίτη –και μετέπειτα αρχιεπίσκοπο –Σεραφείμ. Οι δυο τους ήταν πολύ καλοί φίλοι και ο Θεόκλητος διαδέχθηκε τον Σεραφείμ στη Μητρόπολη Ιωαννίνων το 1975.

Ο Θεόκλητος πολλές φορές είχε προκαλέσει την κυρίαρχη άποψη της Εκκλησίας. Για παράδειγμα, είχε εμπράκτως δηλώσει την αντίθεσή του στην εμπορευματοποίηση του λειψάνων και των ιερών κειμηλίων, αρνούμενος τη μεταφορά λειψάνων αγίου στα Ιωάννινα με στόχο να χρηματοδοτηθεί από τους πιστούς η αποπεράτωση ναού. «Δεν είναι πραμάτεια μας οι άγιοι» είχε πει κοφτά και ξεκάθαρα. Την περίοδο που είχε έρθει στην Αθήνα η εικόνα της Παναγίας Ιεροσολυμίτισσας είχε καυτηριάσει λέγοντας στα «ΝΕΑ»: «Αντί να δρα ο ίδιος ο χριστιανός για να ταυτίσει το θέλημά του με το θέλημα του Θεού, κατά παγανιστικό τρόπο αποζητά την επέμβαση της εικόνας, πράγμα που τον κάνει ειδωλολάτρη». Δεν είχε διστάσει, μάλιστα, να επισημάνει την ευθύνη των ιεραρχών «διότι ενθαρρύνουν την ειδωλολατρία όταν περιάγουν τα λείψανα των αγίων για να γεμίσουν τα παγκάρια της εκκλησίας». Ο Θεόκλητος ήταν από τους ανθρώπους που πίστευε ότι «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά» –ο ίδιος άλλωστε είχε φωτογραφιστεί με κοστούμι. «Θεωρώ ότι όποιος φοράει είτε ράσο είτε κοστούμι μπορεί να είναι παπάς. Είναι όμως περιττό να γίνεται συζήτηση για την εμφάνιση των κληρικών» είχε πει σε συνέντευξή του.

Για τον μακαριστό Θεόκλητο, ζητήματα που εξακολουθούν να παραμένουν ανοιχτά –όπως ο διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας –ήταν λυμένα. Για παράδειγμα, είχε αρνηθεί να παρέμβει σε εθνικά θέματα: το 2001 ο Χριστόδουλος είχε προτείνει τη δημιουργία επιτροπής αρχιερέων για το θέμα των Τσάμηδων. Ο Θεόκλητος έσπευσε τότε να δηλώσει πως «αποτελεί παραφωνίαν εν εικοστώ πρώτω αιώνι και εις ελεύθερον κράτος η Εκκλησία να αισθάνεται εαυτήν εθναρχεύουσα».

Δεύτερο παράδειγμα, η δημιουργία τζαμιού στην Αθήνα, που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να συζητείται και μάλιστα ενόψει των δημοτικών εκλογών. Ο μητροπολίτης Ιωαννίνων είχε υποστηρίξει την ανέγερση του τεμένους.