Στην πρύμνη τους στερεώνουν δύο δοκούς και πάνω εκεί δένουν ένα σύστημα που παραπέμπει σε χαρταετό. Αντί για ζύγια δύο μεγάλες μεταλλικές πλάκες, οι πόρτες, κρατούν σε ισορροπία σκοινιά και δίχτυα που καταλήγουν σε έναν σάκο. Καθώς κινείται το σκάφος ο σάκος σέρνεται και εγκλωβίζει τα πάντα στο πέρασμά του. Ο,τι περνάει μέσα από τις πόρτες και παγιδεύεται εκεί πεθαίνει. «Η ζημιά που κάνουν είναι τεράστια και στη θάλασσα και στη δουλειά μας» λέει ο 33χρονος ψαράς Γιώργος Κατσικοβόρδος. Στο ξεκίνημά του στη θάλασσα είχε χρησιμοποιήσει και αυτός αυτοσχέδια τράτα. Ηταν μόλις 20 ετών όταν τον έπιασε τότε το Λιμενικό. «Μέσα σε τέσσερις ώρες είχα μαζέψει 150 κιλά γαρίδα, 100 κιλά σουπιές, 30 κιλά κουτσομούρες και 10 κιλά γλώσσες» λέει. Του επέβαλαν χρηματικό πρόστιμο και κατέσχεσαν τα αλιεύματα και το παράνομο εργαλείο. «Επεσε καρφωτή τότε και με έπιασαν» λέει. «Υπήρχαν τσιλιαδόροι που έπαιρναν 5.000 δραχμές την ώρα για να δουλεύουν στον κόλπο 15 σκάφη». Εκείνη ήταν και η μοναδική φορά που βγήκε με τράτα στον Αμβρακικό. Εδώ και χρόνια μιλάει κατά των παραβατών. «Κανονικά, όποιος το κάνει συστηματικά πρέπει να χάνει την άδεια αλιείας εφ’ όρου ζωής. Πιάνουν τη γαρίδα που είναι πιο μικρή κι από το τσιγάρο μου και ρίχνουν τις τιμές» λέει.
ΥΠΕΡΑΛΙΕΥΣΗ. Η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια έρευνας στη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Αρχιπέλαγος, παρατηρεί ότι έχει εντατικοποιηθεί η παράνομη αλιεία στα χρόνια της κρίσης. «Πλέον όλο και περισσότεροι ερασιτέχνες ψαρεύουν και για εμπορικούς σκοπούς και σε πολλές περιοχές έχουμε κάθετη υποβάθμιση των ιχθυοαποθεμάτων» λέει. Ο Αμβρακικός, όπου εκβάλλουν οι ποταμοί Αραχθος και Λούρος, έπειτα από προβλήματα ρύπανσης στο παρελθόν αντιμετωπίζει τώρα και την απειλή της υπεραλίευσης. Οι ψαράδες του κόλπου όλο και πιο σπάνια πιάνουν σουπιές και γλώσσες. Υπολογίζουν τον τζίρο της τράτας σε εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Λένε πως ό,τι πιάνει η τράτα πωλείται σε εμπόρους χωρίς παραστατικά ή με πλαστά τιμολόγια, χρησιμοποιώντας τα ΑΦΜ νόμιμων αλιέων. Οι ψαράδες δεν είναι υποχρεωμένοι να κρατούν βιβλία εσόδων-εξόδων.
«Εμείς πιάνουμε νόμιμα 35 με 40 γαρίδες στο κιλό. Εκείνοι πιάνουν πολύ μικρές, πριν καν προλάβουν να αναπαραχθούν. Το επάγγελμα πρέπει να το σέβεσαι. Την αγελάδα την αρμέγεις, δεν τη σφάζεις», λέει ο Βασίλης Ζήσης, ψαράς στη Βόνιτσα. Δύο φορές έχουν καταστραφεί τα δίχτυα του από τις τράτες. Ζημιές ύψους 2.400 ευρώ. Τα νόμιμα δίχτυα, γνωστά και ως γαμπαρόδιχτα, είναι στατικά. Καθώς περνούν οι τράτες από πάνω τους τα σκίζουν.
Ακόμη και μια συμβατική περιπολία του Λιμενικού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ενα σκάφος με έδρα την Πρέβεζα καλύπτει όλο τον Αμβρακικό. Οταν βγαίνουμε με αυτό έχει καλοσύνη, όπως λένε οι ντόπιοι. Παρά την απάνεμη πορεία μας κάθε τόσο πρέπει ένα από τα μέλη του πληρώματος να καθαρίζει τα τζάμια που θολώνουν από την υγρασία. Σε κάθε σταμάτα-ξεκίνα για έλεγχο καϊκιών οι παλιές εξωλέμβιες μηχανές αγκομαχούν και μας πνίγουν σε ένα σύννεφο καπνού.
Οχι μακριά από μια δαντελωτή πλαγιά της Αιτωλοακαρνανίας το Λιμενικό ελέγχει τον Λάμπρο Σάλιαρη, πρώην οικοδόμο που άλλαξε επάγγελμα όταν πάγωσε ο κατασκευαστικός κλάδος. «Τις τράτες πρέπει να πιάσετε» λέει στους λιμενικούς καθώς δείχνει τα χαρτιά του. Εκείνοι τον ρωτούν γιατί δεν βοηθούν οι συνάδελφοί του. Γιατί δεν καταγγέλλουν τους παραβάτες; «Κοτάς να πας και να πεις κάτι;» τους λέει. «Κι αν μια μέρα ρίξουν ένα στουπί και μου κάψουν το καΐκι;».
Αυτοί που αντιστέκονται. Οι περισσότεροι ψαράδες του Αμβρακικού δεν σιωπούν μόνο για τον φόβο των αντιποίνων. Μοιράζονται και τη νοοτροπία ότι δεν πρόκειται να γίνουν καταδότες –ακόμη κι αν με την υπεραλίευση ζημιώνονται και οι ίδιοι. Πηγές του Λιμενικού αναφέρουν ότι επτά στους δέκα που χρησιμοποιούν τράτες στον κόλπο είναι επαγγελματίες αλιείς. Οι ψαράδες από την πλευρά τους μιλούν για μικρότερη αναλογία και ρίχνουν τις ευθύνες σε ερασιτέχνες: δημοσίους υπαλλήλους ή ελεύθερους επαγγελματίες που βρήκαν στις αυτοσχέδιες τράτες μια επικερδή δραστηριότητα.
Η τράταστο πέλαγος καιστον Αμβρακικό
Η τράτα αποτελείται από ένα μεγάλο δίχτυ που καταλήγει σε έναν μακρύ σάκο. Την ώρα του ψαρέματος έχει μήκος 40 με 60 μέτρα και ο σάκος από μόνος του φτάνει τα πέντε μέτρα. Οι «πόρτες» είναι δύο σιδερένιες ορθογώνιες κατασκευές που σέρνονται στον βυθό, ισορροπούν το δίχτυ και το κρατούν ανοιχτό. Στο πέρασμά της η τράτα παγιδεύει ψάρια, όστρακα αλλά και γόνο. Ο,τι ζει στον πυθμένα της θάλασσας. Στα βαθιά νερά πιάνει καραβίδες, μπακαλιάρους, μπαρμπούνια, κουτσομούρες και πεσκανδρίτσες.
Οι κανονισμοί αλιείας επιτρέπουν τη χρήση της στο πέλαγος, 1,5 ναυτικό μίλι μακριά από την ακτή. Κανονικά οι μηχανότρατες ψαρεύουν σε βάθη άνω των 50 μέτρων και το μήκος των σκαφών κυμαίνεται στα 10 με 15 μέτρα. Υποχρεούνται να φέρουν το μαύρο κουτί, δορυφορικό σύστημα εντοπισμού που μπορεί ανά πάσα στιγμή να βρει τη θέση τους στο χάρτη για να διαπιστώσουν οι Αρχές εάν οι τράτες χρησιμοποιούνται στη σωστή απόσταση από τη στεριά. Οι αυτοσχέδιες τράτες του Αμβρακικού Κόλπου όμως, αν και μιμούνται τις κανονικές, εμφανίζουν σημαντικές διαφορές. Τα δίχτυα τους είναι πιο μικρά. Ψαρεύουν στα 15 μέτρα βάθος, όπου συνήθως φωλιάζει η γαρίδα. Και τα σκάφη που εξοπλίζονται με αυτή την πατέντα μπορεί να μην ξεπερνούν τα πέντε μέτρα μήκος.