Η γυναίκα που εμπιστεύονται οι πρόσφυγες

«Ακόμη και ο πιο μικρός άνθρωπος μπορεί να αλλάξει το μέλλον»: η φράση αυτή (στα αγγλικά) είναι κεντημένη σε ένα λευκό πανάκι και κορνιζαρισμένη στο γραφείο της. Το κέντημα είναι φτιαγμένο από τη 17χρονη κόρη της Μαρίας Σταυροπούλου, την Ιωάννα. Τις εκφράζει και τις δύο. Από το γραφείο της στις πρώην εγκαταστάσεις της ΕΡΤ στη λεωφόρο Κατεχάκη η Μαρία Σταυροπούλου βλέπει την «τέντα»: μια κατασκευή που έγινε από την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η έλλειψη χώρων για την υποδοχή των μεταναστών που συρρέουν καθημερινά στην Υπηρεσία Ασύλου. Κάτω από την τέντα απλώνεται ένα πολυεθνικό μωσαϊκό: άνθρωποι από κάθε γωνιά της Γης περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για να ενημερωθούν επί της διαδικασίας με τη βοήθεια διερμηνέων – μελών εθελοντικής οργάνωσης. Τα παιχνίδια ανάμεσα στα παγκάκια της αναμονής ξενίζουν τον πρωτάρη επισκέπτη. Σπάνια, όμως, δεν περιμένουν παιδιά με τους γονείς τους για το πολυπόθητο χαρτί.

Ανθρώπινα δικαιώματα. Η Υπηρεσία Ασύλου, που αυτή τη στιγμή θεωρείται η πλέον σύγχρονη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, εξακολουθεί να φτιάχνεται: περιφερειακά της τμήματα δεν έχουν ακόμη αρχίσει να λειτουργούν, ενώ οι 207 άνθρωποι που τη στελεχώνουν κατά κανόνα δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία σε ανάλογο αντικείμενο. Για τη Μαρία Σταυροπούλου το χτίσιμο της υπηρεσίας και η εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησής της που κατά 40% πρέπει να προέρχεται από ευρωπαϊκά κονδύλια, τα οποία πρέπει να διεκδικεί με επαρκή αιτιολόγηση, είναι ένα στοίχημα. Ομως έχει εμπειρία σε ανάλογα εγχειρήματα.

Γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αθήνα –με ρίζες από την Πάτρα και αγάπη για τον χορό και τις καταδύσεις –η επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασύλου το 1990 πήρε το πτυχίο της από τη Νομική της Αθήνας και έναν χρόνο αργότερα ολοκλήρωνε το μεταπτυχιακό της στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στην Αγγλία. Εκείνη την περίοδο κύματα μεταναστών από διάφορες χώρες είχαν αρχίσει να φτάνουν στην Ελλάδα. «Η εικόνα Ιρακινών και Κούρδων, των μανάδων με τα παιδιά τους, με συγκλόνιζε» θυμάται. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η προάσπισή τους ήταν ζητήματα που προκαλούσαν τη νεαρή δικηγόρο. Ετσι, βρέθηκε να εργάζεται στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και μερικά χρόνια αργότερα έφυγε για τις ΗΠΑ, όπου έκανε νέες σπουδές, στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο για τους Πρόσφυγες.

Με το τέλος των σπουδών τής δόθηκε η ευκαιρία να εργαστεί στο Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, στη Γενεύη. «Το αντικείμενο της δουλειάς μου ήταν οι εκτοπισμένοι εσωτερικά, οι άνθρωποι, δηλαδή, που είχαν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν μεν τις εστίες τους αλλά για διάφορους λόγους δεν είχαν εγκαταλείψει τις χώρες τους. Εως εκείνη τη στιγμή η συγκεκριμένη μορφή προσφυγιάς δεν αποτελούσε πρόβλημα της διεθνούς κοινότητας» λέει.

Από τη θέση της στον ΟΗΕ η νεαρή Μαρία Σταυροπούλου αρχίζει να ταξιδεύει σε κάθε γωνιά του κόσμου, όπου υπήρχε πρόβλημα.

Στη Σρι Λάνκα, στο Μπουρούντι, στη Λίμα, στην Μπογκοτά, ερχόμενη πρόσωπο με πρόσωπο με την ανθρώπινη δυστυχία. Και όμως, από αυτή την περιπλάνηση έχει αποκομίσει δύο μεγάλα κέρδη: «Το πρώτο που συνειδητοποίησα είναι πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σ’ αυτή την πλευρά του πλανήτη. Οταν το καταλάβεις αυτό, τότε αντιμετωπίζεις τη ζωή αλλιώς» λέει και προσθέτει: «Το δεύτερο, ότι ο κόσμος είναι πολύ όμορφος. Ομορφιά υπάρχει παντού, ακόμη και σε τόπους που δεν μπορείς να το φανταστείς. Και το λέω για μέρη που κανείς δεν θα πήγαινε ως επισκέπτης-τουρίστας».

Με όπλο την εμπειρία. Επειτα από τρία χρόνια με έδρα τη Γενεύη επιστρέφει στην Ελλάδα. Εντάσσεται στο δυναμικό της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και παραμένει επί πέντε χρόνια. Στο μεταξύ έχει γεννηθεί η κόρη της. Μιλάει με τρυφερότητα και περηφάνια για την Ιωάννα. Αλλωστε, και εκείνη δεν εμπόδισε ποτέ τις ανάγκες της μητέρας της να πει «ναι» σε καινούργιες προκλήσεις. Ακόμη κι όταν αυτό σήμαινε για την έφηβη να τα μαζέψει και να την ακολουθήσει διαδοχικά στη Νέα Υόρκη και στη Ρώμη. «Θα μπορούσε να είχε αντιδράσει. Δεν είναι εύκολο για ένα παιδί να το παίρνεις από τους φίλους του. Ομως πλέον για την Ιωάννα σπίτι της είναι όλος ο κόσμος» λέει. Στον πρώτο σταθμό η Μαρία Σταυροπούλου έμεινε δύο χρόνια. Εργάστηκε στο γραφείο για την πρόληψη γενοκτονίας, που ήταν μια υπηρεσία στα σπάργανα, στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. «Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα εργαλείο αναγνώρισης καταστάσεων που μπορούσαν να εξελιχθούν σε γενοκτονίες. Αναζητούσαμε το φαινόμενο στη γέννησή του» σημειώνει. Εκείνη την περίοδο συνειδητοποίησε απόλυτα πόσο μεγάλη σημασία έχουν για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε έναν άνθρωπο οι ταμπέλες.

Τον Σεπτέμβριο του 2011 η Μαρία Σταυροπούλου επέστρεψε στην Ελλάδα. Μετά την περιπλάνηση στους καταυλισμούς των προσφύγων ανά τον κόσμο νιώθει τυχερή για τις φορές που βοήθησε ανθρώπους. «Οταν προσφέρεις λουλούδια, λίγο από το άρωμά τους σου μένει στο χέρι» λέει χαμογελαστή.

Στις αρχές του 2013 νομοθετήθηκε το σημερινό πλαίσιο για το άσυλο. Η Υπηρεσία Ασύλου, της οποίας σήμερα είναι επικεφαλής, άρχισε να λειτουργεί πέρυσι τον Ιούνιο. «Χτίστηκε από το μηδέν». Στελεχώνεται όμως με προσωπικό που στη συντριπτική του πλειονότητα έχει πανεπιστημιακή μόρφωση και μεταπτυχιακούς τίτλους στη νομική, στις πολιτικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Οσοι κάνουν αίτηση για χορήγηση ασύλου λαμβάνουν μια σχετική βεβαίωση, ισχύος τριών μηνών. Μέσα σ’ αυτό το χρονικό όριο ή το αργότερο σε έξι μήνες (με ανανέωση στο μεταξύ της βεβαίωσης) η Υπηρεσία πρέπει να έχει απαντήσει ναι ή όχι στη χορήγηση του ασύλου.

Η Μαρία Σταυροπούλου δηλώνει πολίτης του κόσμου, αλλά και παιδί του κέντρου της Αθήνας, στο οποίο νιώθει ασφαλής.