Εφτασα απόγευμα, στη δύση του ηλίου. Είχε φως δηλαδή ακόμη, αλλά τα προαύλια ήταν άδεια. Τα κελιά κλείνουν πριν από τη δύση και ανοίγουν με την ανατολή. Και κάθε μεσημέρι από τη 1 έως τις 2.30 είναι πάλι κλειδωμένα. Αυτό σημαίνει ότι τον χειμώνα οι κρατούμενοι είναι 15 ώρες κλεισμένοι στα κελιά. Δεν ξέρω, αλλά αυτός ο 15ωρος καθημερινός εγκλεισμός μού φαίνεται παράλογος. «Ο κανονισμός όμως είναι κανονισμός», μου λέει η νεαρή γυναίκα που με συνοδεύει. Ευμορφία Σαμαρά, διευθύντρια φυλακών Κασσαβέτειας. Να είμαι ειλικρινής, την περίμενα αλλιώς. Πιο μεγάλη, με μανταμίστικες γόβες και ένα σάλι για το κρύο. Με χρυσά κοσμήματα και όχι με χειροποίητα, απ’ αυτά που πουλάνε οι χίπις στα νησιά. Απέναντί της έχει κάθε ημέρα 163 κρατουμένους: 38 στην πτέρυγα ανηλίκων, 37 «εξωτερικούς», 54 στην «κλειστή» και 34 στην κλειστή εργαζομένων – 76 Ελληνες και 87 αλλοδαποί. Ανάμεσά τους και 12 ισοβίτες. Η Κασσαβέτεια που κάποτε ήταν μόνο αγροτική απέκτησε και αυτή μια «κλειστή» πτέρυγα. Πλημμυρίσαμε από κρατουμένους και το υπουργείο, αντί να τελειώσει το κατάστημα της Δράμας, βρήκε την «εύκολη» λύση να φορτώσει σε όλες τις αγροτικές και με μια «κλειστή» πτέρυγα. Οπισθοδρόμηση, κατά τη γνώμη μου, αλλά ας μην επεκταθώ. Αν εξαιρέσεις λοιπόν την «κλειστή», ο κόσμος εδώ είναι στα χωράφια και στις δουλειές. Οι ισοβίτες και οι βαρυποινίτες που έχουν δείξει καλή διαγωγή μένουν στα «σπιτάκια» τους. Δουλεύουν στα κτήματα, στα μαγειρεία ή στο σιδηρουργείο και μετά μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Είμαι λοιπόν σε μια «εξαίρεση» του σωφρονιστικού μας συστήματος που τη διευθύνει επίσης μάλλον μια… εξαίρεση.

Πότε μπήκες πρώτη φορά σε φυλακή;

Δέκα χρονών με πήγε ο πατέρας μου εκεί που βόσκουν τα πρόβατα της φυλακής. Θυμάμαι τα τσομπανόσκυλα και δυο σπιτάκια δίπλα δίπλα. Στο ένα έμεναν οι κρατούμενοι βοσκοί και στο άλλο ο φύλακας που τους πρόσεχε.

Ο πατέρας σου ήταν φύλακας;

Ναι, ο «κυρ Βασίλης», έτσι τον φώναζαν οι κρατούμενοι. Τώρα έχει βγει στη σύνταξη.

Σκεφτόσουν τότε ότι θα δουλέψεις κάποια στιγμή στη φυλακή;

Ούτε για πλάκα. Εφυγα στην Αθήνα και πήγα στη Φιλοσοφική του Καποδιστριακού.

Φαντάζομαι ότι θα άκουγες πολλά άσχημα για τους «δεσμοφύλακες», όπως λέγαμε τότε.

Ναι, αλλά δεν έδινα σημασία. Είχα τις δικές μου εικόνες. Ο πατέρας μου σπάνια αναφερόταν αρνητικά σε κάποιο κρατούμενο. Πιο συχνά νευρίαζε με κάποιους συναδέλφους του που συμπεριφέρονταν άσχημα στους κρατουμένους.

Και πότε πιάνεις δουλειά στη φυλακή;

Το ’97 σε ηλικία 28 χρονών. Μιλάμε πάντα για τις αγροτικές φυλακές Κασσαβέτειας. Δεν γνωρίζω άλλη φυλακή.

Ο πατέρας σου τι συμβουλή σου έδωσε όταν πήγες για δουλειά;

«Τον κρατούμενο να τον κοιτάς ευθεία στα μάτια, όχι αφ’ υψηλού. Ο καθένας μας θα μπορούσε να βρεθεί σ’ αυτή τη θέση», έλεγε. Είχε πολύ καλή σχέση με τους κρατουμένους. Το πρώτο καιρό κανείς δεν με φώναζε με το όνομά μου. Ολοι έλεγαν «η κόρη του κυρ Βασίλη».

Και εσύ τι λες στους καινούργιους που έρχονται για δουλειά;

Να μην ξεχνούν ότι στα κελιά είναι άνθρωποι που βρίσκονται σε μια πολύ δύσκολη φάση της ζωής τους και μέλημά μας είναι να μην τους επιβαρύνουμε ακόμη περισσότερο.

Ποιοι δημιουργούν συνήθως προβλήματα στις φυλακές;

Αυτοί που έχουν χάσει κάθε ελπίδα. Πίσω από τους κρατουμένους σχεδόν πάντα υπάρχει μια πονεμένη ιστορία. Ακόμη κι αν δεν το παραδέχονται.

Φαντάζεσαι μια φυλακή χωρίς άδειες;

Οχι, βέβαια. Η άδεια είναι για τον κρατούμενο ψυχική ανάσα, γυρνάει άλλος άνθρωπος, πέρα από την κοινωνιολογική αξία της ως θεσμού.

Υστερα από τόσα χρόνια μπορείς να καταλάβεις ποιος μπορεί να μην επιστρέψει από την άδεια;

Δεν υπάρχει λογικό συμπέρασμα για το ποιος δεν θα επιστρέψει. Μπορεί να είναι αυτός που έχει μεγάλο υπόλοιπο ποινής, όπως μπορεί να είναι και κάποιος που περιμένει αναστολή, μπορεί να είναι κάποιος που παίρνει πρώτη φορά άδεια, όπως μπορεί να είναι και κάποιος που έχει πάρει πολλές.

Οι ανήλικοι πώς τα πάνε με το σχολείο;

Το μονοθέσιο Δημοτικό λειτουργεί εδώ από το 1984. Φέτος, σε συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ κάναμε μια προσπάθεια για τους ανηλίκους που διέκοψαν λόγω κράτησης το Γυμνάσιο να χαρακτηριστούν «κατ’ ιδίαν διδαχθέντες». Τους κάνουμε ιδιαίτερα μαθήματα μέσα στη φυλακή για να μπορέσουν στο τέλος της χρονιάς να δώσουν εξετάσεις και να πάρουν έναν τίτλο σπουδών. Εχουμε 3 καθηγητές που δουλεύουν ταυτόχρονα στα προγράμματα απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ και 2 εθελοντές καθηγητές.

Οταν έρχεται ένας ανήλικος, πώς αποφασίζετε σε ποιο κελί θα μπει; Δεν ανησυχείτε δηλαδή μήπως δεν γίνει δεκτός από τους άλλους ανηλίκους;

Συνήθως τοποθετείται με κριτήριο την εθνικότητά του. Γιατί στη φυλακή οι ομοεθνείς αλληλοβοηθούνται. Πάντως τον ρωτάμε αν έχει προβλήματα με κάποιους κρατουμένους και, αν επιθυμεί, να ληφθούν μέτρα για την προσωπική του ασφάλεια. Στη συνέχεια, όταν γνωρίσει τους άλλους κρατουμένους μπορεί να προτείνει με ποιους θέλει να μείνει και το Συμβούλιο Φυλακής αποφασίζει.

Τα παιδιά φαίνονται να είναι χωρισμένα σε στρατόπεδα. Από εδώ οι Ρομά –από εκεί οι Αλβανοί –πιο εκεί οι μουσουλμάνοι. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε και συγκρούσεις;

Είναι χωρισμένοι σε παρέες, όχι σε στρατόπεδα, με βάση τις κοινές τους ρίζες. Τη γλώσσα τους, τη θρησκεία τους… Πάντως σπάνια συγκρούονται, σ’ αυτό βοηθάει ότι η φυλακή έχει ζωτικό χώρο για όλους.

Αν είχατε λεφτά, τι θα αλλάζατε στη φυλακή;

Τις κτιριακές εγκαταστάσεις οι οποίες είναι πολύ παλιές και βγάζουν συνεχώς προβλήματα.

Τι παράγει η φυλακή;

Σιτάρι, κριθάρι, βίκο, τριφύλλι, αραβόσιτο. Καλλιεργούνται 9 στρέμματα με ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, κολοκύθια, αγγούρια, μαρούλια, μπρόκολα. Καρπούζια και πεπόνια το καλοκαίρι. Εχουμε 39 στρέμματα ελαιώνα, 500 κότες αυγοπαραγωγής, 53 αγελάδες, 175 πρόβατα, ενώ κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 180 γουρουνάκια.

Αυτά αποτιμώνται σε αρκετά λεφτά.

Απ’ αυτά τρώνε οι κρατούμενοι και εισπράττει το υπουργείο μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ κάθε χρόνο. Περίπου 70.000 την τελευταία χρονιά.

Ποιος αποφασίζει τι θα παράγει η φυλακή;

Εχουμε γεωπόνους. Και σε συνεργασία με τη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ, ετοιμάζουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εκσυγχρονισμού της παραγωγής μας. Παράλληλα θέλουμε να προβάλουμε τα προϊόντα που παράγουμε. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο δίνει σε αποφυλακισμένους ένα ποσό για να μπορούν να ξεκινήσουν αξιοπρεπώς ξανά τη ζωή τους. Εμείς θέλουμε να μπορούμε να πιστοποιούμε τις γνώσεις που παίρνουν στη φυλακή για να μπορούν να εισπράττουν αυτό το μικρό «επίδομα». Συνάδελφοι επίσης αναζήτησαν τις ρίζες της φαμίλιας του αρχικού δωρητή, επικοινώνησαν με το Ιδρυμα Τζον Κασσαβέτης στην Αμερική, που ενδιαφέρθηκε να μας συνδράμει.

Αλλες αγροτικές φυλακές χρειαζόμαστε;

Χρειαζόμαστε περισσότερες εναλλακτικές ποινές. Αγροτική φυλακή, κοινωφελής εργασία, ημιελεύθερη διαβίωση.

Γυναικείες αγροτικές φυλακές;

Οπωσδήποτε! Το ευεργέτημα «μία ημέρα εργασίας ίσον 2,5 ημέρες ποινή» είναι διευρυμένο στις αγροτικές φυλακές σε σχέση με τις «κλειστές» και πρέπει να το παίρνουν και γυναίκες.

Με επιείκεια ή σκληρότητα επιτυγχάνεται ο σωφρονισμός;

Ούτε με το ένα ούτε με το άλλο. Το σημαντικότερο είναι να υπάρχει ένα αίσθημα δικαίου και ένα κλίμα ισότητας. Να μην υπάρχουν διακρίσεις δηλαδή.

Μιλούν οι έγκλειστοι

«Χωρίς τις άδειες θα γινόμασταν θηρία»

Η επίσκεψή μου στην Κασσαβέτεια συνέπεσε με την «εξαφάνιση» του Χριστόδουλου Ξηρού. Δημοσιογράφοι, πολιτικοί και αναλυτές έχουν όλοι από μια άποψη –πολλές φορές και από δύο. Ας δούμε λοιπόν τι λένε όμως οι ίδιοι οι κρατούμενοι.

ΧΡΗΣΤΟΣ, 18½ χρόνια

«Στην πρώτη άδεια που πήρα από τη φυλακή γνώρισα τη γυναίκα μου. Στη δεύτερη έμεινε έγκυος και στην τρίτη παντρευτήκαμε. Μέχρι σήμερα έχω πάρει έξι άδειες. Ούτε μια φορά δεν σκέφτηκα να μη γυρίσω πίσω στη φυλακή. Είναι εναντίον μου το να μη γυρίσω και εναντίον των συγκρατούμενών μου, γιατί κακά τα ψέματα εμείς φτιάχνουμε πράγματα, εμείς τα χαλάμε. Τώρα περιμένω να γεννηθεί η κόρη μου και περιμένω πάρω ξανά άδεια να πάω να τη δω. Σαράντα πέντε ημέρες τον χρόνο δικαιούμαστε. Οταν γυρνάς από άδεια είσαι πιο ήρεμος. Και μετά περιμένεις την επόμενη άδεια. Εχεις κάτι να ελπίζεις δηλαδή, αλλιώς θα γινόμασταν θηρία. Εχουν δοθεί αγώνες για τις άδειες, δεν μπορεί να ζητάνε κάποιοι να μας τις στερήσουν».

ΣΤΑΘΗΣ, 6 χρόνια και 8 μήνες

«Σε έναν μήνα θα πάρω την πρώτη άδεια. Πέντε ημέρες. Την τελευταία ημέρα της άδειας σίγουρα θα σκέφτεσαι την επιστροφή στη φυλακή. Αλλά άμα είσαι συγκροτημένος και έχεις τα μυαλά στη θέση τους, θα πεις γιατί να το σκάσω και να ταλαιπωρηθώ; Στο επόμενο δίμηνο θα πάρω ξανά άδεια. Αυτό σου δίνει κουράγιο να συνεχίσεις, να περιμένεις το Εφετείο και μετά την αποφυλάκιση. Από ένα σημείο και μετά μόνο για την άδεια ζεις στη φυλακή, αυτό πιστεύω εγώ. Αν δεν ελπίζεις και στην άδεια, σε τι άλλο να ελπίζεις; Φυλακή είσαι, πρέπει κάπου να ελπίζεις»

ΧΡΗΣΤΟΣ, 24½ χρόνια

«Κάποτε ήμουν ο ανεπιθύμητος των φυλακών. Απόδραση από τον Κορυδαλλό, πρωτεργάτης της εξέγερσης στην Πάτρα, τότε που κάψαμε τις φυλακές, εισαγωγή όπλων στην Αλικαρνασσό. Οταν ήρθε ο καιρός για τις άδειες, όμως, ηρέμησα. Μέχρι σήμερα έχω πάρει 56 άδειες. Κάθε δύο μήνες δηλαδή. Δέκα ημέρες στην αρχή, 11 τώρα. Οταν αρχίζεις τις άδειες δεν έχει πια τσαμπουκάδες, δεν σε παίρνει δηλαδή, χάνεις τα προνόμια. Την πρώτη άδεια την πήρα ύστερα από 9 χρόνια. Ημουν σαν χαμένος. Δεν σκέφτηκα ούτε λεπτό να το σκάσω. Μόνο φόβο ένιωθα, τίποτε άλλο. Είχαν αλλάξει τα πάντα. Οι δρόμοι, οι άνθρωποι. Υστερα από 2-3 άδειες κάποια στιγμή σου περνάει απ’ το μυαλό να το σκάσεις. Αλλά μετά σκέφτηκα, έχεις οικογένεια, γυναίκα, παιδί. Μια ζωή κυνηγημένος θα ζεις; Τα μέτρησα τα πράγματα και είδα ότι δεν με συμφέρει να φύγω».

Τελευταία Νέα