Είναι το ψάρι που έχει συνδεθεί με την 25η Μαρτίου: ο μπακαλιάρος. Παραδοσιακά αποτελεί το κύριο πιάτο, μαζί με σκορδαλιά, σε πολλά ελληνικά σπίτια εκείνη την ημέρα. Μαγειρεμένος και με άλλους τρόπους –τηγανητός, σούπα -, είναι από τα ψάρια που αγαπούν οι Ελληνες. Ψάρι δημοφιλές και στην υπόλοιπη Ευρώπη, καταναλώνεται επίσης σε μεγάλες ποσότητες. Πριν από λίγες ημέρες, όμως, το γερμανικό τμήμα της Greenpeace προειδοποίησε μεταξύ άλλων ότι θα πρέπει να το σκεφτόμαστε καλά πριν βάλουμε τον μπακαλιάρο στο τραπέζι μας.

Ο λόγος, όπως εξηγεί η οργάνωση, είναι ότι σήμερα τα αποθέματα του μπακαλιάρου απειλούνται από την υπεραλίευση. Οι καταναλωτές θα πρέπει να τον αγοράζουν μόνο εάν προέρχεται από τον Βορειοανατολικό Ειρηνικό, περιοχές της Αλάσκας και του Βερίγγειου Πορθμού.

Το γερμανικό τμήμα της Greenpeace στον νέο οδηγό (του 2013) για τα ψάρια παρουσιάζει συμβουλές προς τους καταναλωτές για περίπου 100 είδη ψαριών. Προτρέπει δηλαδή τους πολίτες να ενημερωθούν προτού αγοράσουν ένα ψάρι από την ψαραγορά ή το σουπερμάρκετ. Κι αυτό διότι πολλά ψάρια ανάμεσά τους –ακριβά και δημοφιλή ή ακόμη και πιο φτηνά –κινδυνεύουν με εξαφάνιση από την υπεραλίευση.

Ο ξιφίας, για παράδειγμα, είναι από τα είδη που βρίσκονται στο… κόκκινο. Εχει την επισήμανση «δεν προτείνεται για αγορά». Πολλά αποθέματά του βρίσκονται στα όρια της υπεραλίευσης. Αλλά και το σκουμπρί, που αποτελεί θήραμα για μεγαλύτερα ψάρια όπως οι καρχαρίες, οι τόνοι, τα δελφίνια, επίσης είναι στην κατηγορία «δεν προτείνεται για αγορά».

Αυτές τις ανησυχίες συμμερίζονται και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα. Το φαινόμενο της υπεραλίευσης είναι παγκόσμιο και οι συνέπειές του παρατηρούνται και στη χώρα μας και γενικότερα στη Μεσόγειο. Τώρα που ανοίγει ο καιρός, ανοίγει και η όρεξη για ψαράκι και θαλασσινά. Οι ειδικοί όμως τονίζουν πως πρέπει να προσέχουμε τι καταναλώνουμε, διότι τα ψάρια δεν είναι ανεξάντλητα.

Στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν πως 82% των ιχθυοαποθεμάτων της Μεσογείου είναι υπεραλιευμένα. Γι’ αυτό δεν ευθύνονται οι καταναλωτές. Οπως όμως σημειώνουν στα «ΝΕΑ» οι ειδικοί, οι πολίτες μπορούν να βάλουν φρένο στην υπεραλίευση και να συμβάλουν στην προστασία των θαλασσών. Αυτό που έχουν να κάνουν είναι να ακολουθήσουν μερικές απλές συμβουλές: να μην καταναλώνουν ψάρια κατά την εποχή αναπαραγωγής τους. Για παράδειγμα, η παροιμία «κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο» δεν θα πρέπει να τηρείται κατά… γράμμα. Κι αυτό διότι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι η περίοδος αναπαραγωγής του.

Επίσης, οι πολίτες δεν θα πρέπει να καταναλώνουν νεαρά ψάρια και γενικά αλιεύματα κάτω από το επιτρεπόμενο μέγεθος (τους λεγόμενους γόνους δηλαδή). Δεν πρέπει επίσης να καταναλώνουν προστατευόμενα (δηλαδή παράνομα) και απειλούμενα είδη θαλάσσιων οργανισμών.

Οπως τονίζει η υπεύθυνη της εκστρατείας για το θαλάσσιο περιβάλλον στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace Αντζελα Λάζου-Dean, μια καλή λύση που προσφέρει καλό ψάρι στον καταναλωτή και ταυτόχρονα βοηθάει και συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος είναι η αγορά ψαριών από παράκτιους αλιείς. «Οταν αγοράζουμε ψάρι, δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με την προέλευσή τους, την κατάσταση των πληθυσμών τους και τον τρόπο αλιείας τους. Η καλύτερη λύση αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι η αγορά ψαριού από παράκτιους ψαράδες, οι οποίοι αλιεύουν με βιώσιμο τρόπο».

Η περιβαλλοντική οργάνωση προτείνει επίσης στους πολίτες να μην καταναλώνουν μόνο τα γνωστά ψάρια. «Ερευνα της Greenpeace πριν από περίπου έναν χρόνο έδειξε ότι ο μέσος Ελληνας περιορίζει τα ψάρια που καταναλώνει σε 3-4 είδη, που είτε υπεραλιεύονται είτε προέρχονται από υδατοκαλλιέργειες. Οι καταναλωτές μπορούν να στραφούν στην κατανάλωση μη δημοφιλών ειδών, που είναι εξίσου νόστιμα και θρεπτικά», σημειώνει η κυρία Λάζου.

Υπάρχουν, δε, κάποια είδη ψαριών που οι ειδικοί του θαλάσσιου περιβάλλοντος συμβουλεύουν τους πολίτες να τα αποφεύγουν εντελώς. Η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς τονίζει στον οδηγό της για την ορθή κατανάλωση αλιευμάτων πως, πέρα από τα είδη που προστατεύονται από τη νομοθεσία, υπάρχουν διάφορα είδη ψαριών των οποίων τα αποθέματα απειλούνται και τα οποία δεν πρέπει να καταναλώνουμε: «Είδη των οποίων τα αποθέματα απειλούνται στη Μεσόγειο και δεν πρέπει να καταναλώνουμε είναι ο ερυθρός τόνος, ο ξιφίας, ο γαλέος, οι καρχαρίες».

Καλό είναι επίσης να αποφεύγουμε κάποια γνωστά είδη που ξέρουμε ότι υπεραλιεύονται. «Γνωρίζουμε ότι το 65% των εμπορικών ειδών υπεραλιεύονται, μεταξύ των οποίων δημοφιλή είδη όπως ο μπακαλιάρος, η κουτσομούρα, η γάμπαρη και άλλα. Αλιεύονται κυρίως από μηχανότρατες».

Η Greenpeace τονίζει ακόμη πως μολονότι στην αγορά τα ψάρια κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το σχήμα ή το μέγεθός τους, τα χαμηλότερης κατηγορίας δεν σημαίνει ότι είναι κατώτερης διατροφικής ποιότητας.