Αναζήτηση
Το παρελθόν είναι μια άλλη χώρα. Και το καλοκαίρι του 2007 η χώρα αυτή είναι χαμένη στους καπνούς από τις πυρκαγιές. Οταν καίγονται άνθρωποι στα σπίτια τους στην Εύβοια ή στην Ηλεία ποιος να κάτσει να ασχοληθεί με τα δημοσιονομικά; Παρ’ όλα αυτά υπάρχει μια κρίσιμη –για την κατοπινή εξέλιξη των οικονομικών πραγμάτων –λεπτομέρεια: τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς η Ελλάδα βγαίνει από την επιτήρηση των Βρυξελλών. Επειτα από μια διετία γεμάτη πηγαινέλα και συναντήσεις του τότε υπουργού Οικονομίας Γιώργου Αλογοσκούφη με τον τότε Επίτροπο Οικονομικών Χοακίν Αλμούνια, τα χέρια της κυβέρνησης των Αθηνών είναι λυμένα. Οι ψιθυριστές επιμένουν ότι υπάρχει πολιτικό «ντιλ» από πίσω. Αναδρομικά, μπορεί να πει κανείς ότι είναι η τελευταία φορά που ο Ζοζέ Μπαρόζο, ο πορτογάλος πρόεδρος της Κομισιόν, θα τείνει χείρα βοηθείας στον φίλο του τον Κώστα Καραμανλή. Μαζί δεν έβλεπαν τη νυχτερινή Αθήνα από τους Ορίζοντες, το εστιατόριο του Λυκαβηττού όπου δειπνούσαν;
Εξοδος από την επιτήρηση σημαίνει ότι η ΝΔ έχει απελευθερωθεί από τα δημοσιονομικά δεσμά και μπορεί να πάει σε εκλογικό αιφνιδιασμό. Αρχές Αυγούστου τον περιμένουν όλοι –εκτός από τον Γιώργο Παπανδρέου. Ο Καραμανλής θα πάει στις κάλπες με τον αέρα της επιτυχημένης οικονομικής διαχείρισης. Η ΝΔ ικανοποιεί και κάποιες παλαιότερες υποσχέσεις για τις συντάξεις των αγροτών και το ΕΚΑΣ, κινούμενη πάντα στον αστερισμό της λαϊκής Δεξιάς. Ο τότε πρωθυπουργός λέει δημόσια ότι ήρθε η ώρα για κοινωνικό προϋπολογισμό και ανταμοιβή των ασθενέστερων τάξεων. Για τη χώρα το 2007 είναι η τελευταία καλή χρονιά. Ωστόσο, αμέσως μετά τις εκλογές, διαδραματίζεται, μακριά από τα μάτια των πολλών, «μια παλατιανή ίντριγκα». Δεν θα εξιστορηθεί –αν και είναι επιβεβαιωμένη.
Η χώρα μπορεί να έχει βγει από την επιτήρηση. Υπάρχουν όμως τρία μεγέθη που καλπάζουν ανεξέλεγκτα και, εν πολλοίς, αθέατα. Διότι είναι –όσο κι αν φαίνεται αδιανόητο με τη σημερινή οπτική –εκτός προϋπολογισμού. Είναι τα χρέη των νοσοκομείων, οι τρύπες των ασφαλιστικών ταμείων και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αθροιζόμενοι οι αριθμοί δίνουν μια εικόνα καθόλου ευοίωνη. Που γίνεται χειρότερη από το προεκλογικό ξεχείλωμα. Αλλά ποιος θέλει να χαλάσει το κλίμα; Και ποιος τολμάει να αγγίξει τα τοπικά πολιτικά φέουδα των υπουργών και των παραγόντων της εποχής. Κάτω από τον Καραμανλή, το σύστημα διακυβέρνησης είναι περίπου φεουδαρχικό.
«Σε έναν χρόνο θα έχουμε πέσει»
Ο Γιώργος Αλογοσκούφης έχει αντίληψη του προβλήματος. Θέλει αύξηση του ΦΠΑ ως προσωρινό μέτρο και αλλαγή της φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών. Για την ακρίβεια, θέλει να αρχίσουν αυτοί να φορολογούνται από το πρώτο ευρώ. Το αφορολόγητο είναι στις 8.000 ευρώ και η Νίκης έχει εικόνα ότι πολλοί κάνουν δήλωση κάτω από το όριο αυτό και έτσι δεν πληρώνουν τίποτε.
Μπορεί να έχει προνομιακή σχέση με τον Κώστα Καραμανλή, του οποίου είναι μοναδικός συνομιλητής για τα οικονομικά –αφού ο τότε πρωθυπουργός δεν έχει ισχυρό σύμβουλο για τα θέματα αυτά στο Μαξίμου. Ωστόσο, ο Αλογοσκούφης δεν τον πείθει. Για δύο λόγους.
Ο πρώτος και κύριος είναι ο διάσημος ρεαλισμός του πρώην πρωθυπουργού. «Με 152 βουλευτές σε έναν χρόνο θα έχουμε πέσει», αναφέρεται να έχει πει κατ’ ιδίαν. Τελικά, άντεξε δύο. Αλλά η οριακή πλειοψηφία κάνει τον Καραμανλή επιφυλακτικό απέναντι σε αντιλαϊκά μέτρα.
Ο δεύτερος λόγος –και σε αυτό ο Καραμανλής δεν διαφέρει από όλους τους άλλους πολιτικούς αρχηγούς –είναι ότι ο τότε πρωθυπουργός υποεκτιμά το πρόβλημα. Μπορεί δύο funds της Bear Stearns να έχουν σκάσει τον Αύγουστο του 2007, αλλά η Κρίση –με κεφαλαίο Κ –δεν έχει γίνει αντιληπτή. Και ο κλασικός κανόνας στην πολιτική είναι ότι αναβάλλεις για αργότερα δυσάρεστες αποφάσεις αν δεν είσαι υποχρεωμένος να τις λάβεις επιτόπου.
Δεν είναι ακριβώς μία χαμένη μάχη – αλλά είναι η πρώτη φορά στα δέκα χρόνια αρχηγίας του Καραμανλή που η γραμμή του Αλογοσκούφη στα οικονομικά δεν περνάει. Ο τότε Τσάρος σκέφτεται ακόμη και την παραίτηση. Αλλά δεν φθάνει ώς εκεί. Θα ήταν ρήξη σχέσεων με τον Καραμανλή και τον καραμανλισμό. Το σπέρμα όμως της εξόδου του Αλογοσκούφη από το υπουργείο Οικονομίας τον κρύο Ιανουάριο του 2009, στον τελευταίο ανασχηματισμό του Καραμανλή, βρίσκεται στο φθινόπωρο του 2007.
Πάντως, ο εξοστρακισμός του Αλογοσκούφη θα παγώσει για ένα διάστημα τις σχέσεις των δύο ανδρών. Το καλοκαίρι του 2009, ο Αλογοσκούφης, απλός βουλευτής της Α’ Αθηνών, βγάζει βιβλίο με τίτλο «Η Ελλάδα μετά την κρίση». Εκ των υστέρων, ο τίτλος ακούγεται πάρα πολύ ειρωνικά. Πάντως στο βιβλίο ο πρώην υπουργός Οικονομικών δεν κάνει καμία – ονομαστική ή άλλη – αναφορά στον Καραμανλή, που είναι ακόμη στο Μαξίμου. Ενώ δεν λείπουν οι αιχμές: «Χρειάζεται πρώτα απ’ όλα ηγεσία», γράφει ο Αλογοσκούφης, «αποφασισμένοιπολιτικοί που, χωρίς φοβικά σύνδρομα, ιδεοληψίες καιεξαρτήσεις, θα αναλάβουν να πείσουν, να ερμηνεύσουνκαι τελικά να υλοποιήσουν ένα τολμηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων».Ιδού και ένα άλλο αιχμηρό απόσπασμα, που φωτογραφίζει τις εκλογές του 2007: «Οι κυβερνήσεις εκλέγονται για να κυβερνούνκαι όχι για να διαχειρίζονται τον πολιτικό χρόνο, αναζητώντας ευκαιρίες γιαεκλογικούς ή άλλους αιφνιδιασμούς».
Ο Αλογοσκούφης δεν εκλέγεται ξανά βουλευτής το 2009 και αποσύρεται από την πολιτική. Οι σχέσεις με τον Καραμανλή θα αποκατασταθούν πάντως – ενώ ο πρώην υπουργός Οικονομίας θα βρει υποστήριξη από τη ΝΔ όταν πάνε να τον μπλέξουν εκ των υστέρων στην υπόθεση Siemens.
Χαμένες ισορροπίες
Πίσω στο φθινόπωρο του 2007, η κυβέρνηση πολύ γρήγορα θα ξεχάσει την οικονομία. Οι επόμενοι δεκαοκτώ μήνες είναι μια διαδοχή σκανδάλων – υπόθεση Ζαχόπουλου, υπόθεση Siemens, υπόθεση Παυλίδη, σκάνδαλο Βατοπεδίου, ενώ τρέχουν και τα δομημένα ομόλογα. Το 2008 είναι έτος ψευδαισθήσεων και αλλαγής ισορροπιών.
Οι ψευδαισθήσεις αφορούν την κρίση και την εντύπωση ότι η ύφεση που έχει χτυπήσει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη δεν θα αγγίξει την Ελλάδα. Ακόμη και στο τέλος του 2008 ο Αλογοσκούφης βεβαίωνε ότι «η αναπτυξιακή δυναμική που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, ως αποτέλεσμα μιας σειράς σημαντικών μεταρρυθμίσεων, ενίσχυε τις άμυνες της ελληνικής οικονομίας απέναντι στο κύμα της ύφεσης που σαρώνει τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οικονομίες». Την έχει εντάξει στο βιβλίο του «Ο εκτροχιασμός» ο Κώστας Σημίτης.
Ο πρώην πρωθυπουργός είναι, ήδη από την εποχή εκείνη και, πιο συγκεκριμένα, από το τέλος του 2008, μοναχική φωνή που προειδοποιεί δημόσια ότι θα καταλήξουμε στο ΔΝΤ. Αντιμετωπίζεται ως λοξός ή υπερβολικός. Ενώ, όπως πάντα, είναι πολύ καλά πληροφορημένος για τα ευρωπαϊκά.
Η αλλαγή ισορροπιών στην κυβέρνηση Καραμανλή έχει να κάνει με την πολιτική ισχυροποίηση του Γιώργου Σουφλιά, που αρχίζει πλέον να επηρεάζει τον τότε πρωθυπουργό. Αιώνιος αμφισβητίας του Αλογοσκούφη, ο Σουφλιάς κερδίζει έδαφος, ενώ επιβάλλει και τον Γιώργο Προβόπουλο στην Τράπεζα της Ελλάδος όταν λήγει η θητεία του Νίκου Γκαργκάνα. Πέρα όμως από τις προσωπικές αντιπαραθέσεις – που δίνουν συχνά χρώμα στην πολιτική – και ο ίδιος ο Σαρακατσάνος είναι διχασμένος.
Από τη μια απηχεί συχνά τις απόψεις Προβόπουλου και της Τραπέζης της Ελλάδος ότι χρειάζεται δημοσιονομική αυστηρότητα και συμμάζεμα. Από την άλλη υπερασπίζεται την ελληνική ιδιαιτερότητα, υπενθυμίζει ότι πρέπει να ληφθεί και η μαύρη οικονομία υπόψη για να υπάρχει σωστή αντίληψη του ΑΕΠ και ζητεί να μη ληφθούν μέτρα που θα βάλουν τη χώρα σε ύφεση.
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα ήδη παραπαίει. Ο Αλογοσκούφης συναντάει αντίσταση στην κυβερνητική επιτροπή για τα φορολογικά. Οι προσλήψεις οργιάζουν. Ενώ η προσπάθειά του να θέσει δήμους, νοσοκομεία και Ταμεία υπό τον έλεγχο μιας διυπουργικής επιτροπής πέφτει στο κενό.
Ο τίτλος του σχετικού νομοσχεδίου – που θα περάσει ντούκου εν μέσω της εμφάνισης Καραμανλή στη ΔΕΘ για το Βατοπέδι – είναι εύγλωττος: «Ενίσχυση της Διαφάνειας του Κρατικού Προϋπολογισμού, Ελεγχος των Δημοσίων Δαπανών…». Πρόκειται για τον νόμο 3697 που ψηφίζεται στις 25 Σεπτεμβρίου 2008. Παραμένει ανεφάρμοστος ακόμη και σήμερα. Στη Βουλή η λαϊκή Δεξιά – με επικεφαλής τον Γιάννη Μανώλη και διαφόρους άλλους κατά περίπτωση – έχει σηκώσει κεφάλι.
Ο Αλογοσκούφης έχει ακόμη τρεις μήνες στην οδό Νίκης. Στην πραγματικότητα, ο χρόνος μετράει αντίστροφα για αυτόν. Το σπρεντ – η διαφορά επιτοκίου μεταξύ ελληνικών και γερμανικών ομολόγων – θα πρωταρχίσει να «τσιμπάει» στο τέλος του 2008. Αλλά αυτό θα είναι πρόβλημα του Παπαθανασίου.
Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι πιο γνωστή. Πρόκειται για το χρονικό του 2009, που είναι annus horribilis – φρικτό έτος – της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Το έλλειμμα που κρύφτηκε από την κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία τον εμφάνιζε ως μονοψήφιο – ώσπου το διόρθωσε η Τράπεζα της Ελλάδος και το πήγε διψήφιο.
Το «μαξιλάρι» του δανεισμού των 50 και βάλε δισ. – που μετά μας έπνιξε. Αλλά και η ολιγωρία της κυβέρνησης Παπανδρέου που υποτίμησε το πρόβλημα ώσπου να πάει ο τότε πρωθυπουργός στο Νταβός, στο τέλος Ιανουαρίου του 2010.
