Η νομικός που «έσβησε» 500 εκατ. ευρώ

Η ανακοίνωση της βράβευσής της από το Γραφείο Τύπου του Πρωθυπουργού την περασμένη Τρίτη ήταν λιτή και περιεκτική. «Η απονομή του επαίνου αποφασίστηκε λόγω της εξαιρετικής απόδοσης της συγκεκριμένης υπαλλήλου στην εργασία της, η οποία απέφερε όφελος στο Ελληνικό Δημόσιο», ανέφερε. Για την 38χρονη νομικό όμως η αποδοτικότητα ήταν πάντα μέρος της φιλοσοφίας της ως εργαζομένης.

Η Ελένη Μαρτσούκου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, αλλά κατάγεται από το χωριό Αστέρι της Λακωνίας. Από μικρή αγάπησε το διάβασμα. Στο πατρικό της οι βιβλιοθήκες ξεχείλιζαν από βιβλία: ποινικοί κώδικες του συνταξιούχου σήμερα δικηγόρου πατέρα της Βασιλείου, ελληνικά και ξενόγλωσσα λογοτεχνικά έργα της μητέρας της Αιμιλίας, φιλοσοφία, αλλά και θρησκευτικά βιβλία. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Την ίδια σχολή τελείωσε και η κατά δύο χρόνια μικρότερη αδελφή της Μεταξία. «Στην Ελένη άρεσε πάντα να θέτει στόχους και να τους ακολουθεί», παρατηρεί εκείνη. Από πρωτοετής φοιτήτρια ξεκίνησε να μαθαίνει γερμανικά, έχοντας κατά νου τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη Γερμανία. Στα τελευταία έτη υπήρξε αρχισυντάκτρια της Νομικής Επιθεώρησης του τμήματος, ενώ το 1995 εκφώνησε τον όρκο, αποφοιτώντας πρώτη στο έτος της με βαθμό 9,1.

ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ. Συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, όπου ειδικεύτηκε στο εργατικό δίκαιο και στο δίκαιο προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Παρότι συνέχισε για διδακτορικό δίπλωμα δεν το ολοκλήρωσε ποτέ. Στα επόμενα χρόνια εργάστηκε ως δικηγόρος σε μεγάλο γερμανικό γραφείο, ενώ το 2001 επέστρεψε στα πανεπιστημιακά έδρανα. Αυτή τη φορά στο Πανεπιστήμιο Γέιλ στις ΗΠΑ. Εγινε δεκτή στη Νομική Σχολή με πλήρη υποτροφία, ενώ παράλληλα ήταν υπότροφος Φουλμπράιτ. Αποφοιτώντας, επέστρεψε στην Ελλάδα για να εργαστεί στο δικηγορικό γραφείο του πατέρα της, ωστόσο η δικηγορία δεν κατάφερε να την ενθουσιάσει.

Δεν έμεινε στάσιμη. Η έλξη της για την πανεπιστημιακή έρευνα και τη διδασκαλία την οδήγησε το 2007 στην Αίγυπτο. Τότε, το Γέιλ προκήρυσσε μία θέση εξωτερικού συνεργάτη καθηγητή στο νεοσύστατο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου με το οποίο διατηρούσε συνεργασία. Η Μαρτσούκου – που εργαζόταν εν τω μεταξύ ως νομικός ελεγκτής στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα – την αποδέχθηκε ευχαρίστως. Για δύο χρόνια δίδαξε αραβόφωνους και αμερικανούς φοιτητές και το 2009 ταξίδεψε και πάλι για έρευνα στην Αμερική.

Η δεύτερη επιστροφή της στην Αθήνα διέκοψε την ακαδημαϊκή καριέρα της έναν χρόνο αργότερα. Αφορμή, το άνοιγμα της θέσης προϊσταμένης στο Γραφείο Διεθνών και Κοινοτικών Θεμάτων στο Open Gov. Ο μισθός της – παραδέχεται η ίδια – ήταν εξαρχής μικρότερος από την αμοιβή της στο Γέιλ. Ωστόσο, την ενθουσίαζε η ιδέα της στελέχωσης του τμήματος από την αρχή της λειτουργίας του. Δουλειά της θα ήταν η ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών στο ελληνικό Δίκαιο – υπό ορισμένη προθεσμία – με σκοπό τον περιορισμό των χρηματικών κυρώσεων του παρελθόντος. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά, μια τέτοια αργοπορία – για ζήτημα αποζημίωσης θυμάτων από εγκληματικές ενέργειες – κόστισε σχεδόν 3 εκατ. ευρώ στο ελληνικό Δημόσιο το 2011. Το γραφείο της είχε αρχικά μόνο δύο υπαλλήλους και παρότι οι εκκλήσεις της για την αύξησή του απέβησαν άκαρπες, τα πρώτα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, η ίδια και οι συνεργάτες της έπιασαν τον ευρωπαϊκό στόχο της μείωσης του ελλείμματος ενσωμάτωσης στο 1%.

Η διάκρισή της προέκυψε ύστερα από εισήγηση του γενικού γραμματέα της κυβέρνησης Παναγιώτη Μπαλτάκου. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η Μαρτσούκου τον είχε συναντήσει στο γραφείο του, ενημερώνοντάς τον για την υπηρεσία της. Στην επιστολή του ο κ. Μπαλτάκος έγραψε προς τον κ. Σαμαρά: «Από το 2010 μέχρι σήμερα το γραφείο της συνέβαλε αποφασιστικά στη μείωση του ελλείμματος ενσωμάτωσης παράγωγου Ευρωπαϊκού Δικαίου από 2,4% σε 0,5%, με αποτέλεσμα την αποφυγή καταβολής προστίμων εκτιμώμενου ύψους 26.535.600 έως 550.171.440 ευρώ, επειδή αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς 117 σχετικές υποθέσεις παραβάσεων».

ΟΜΑΔΙΚΗ ΔΟΥΛΕΙΑ. Η επιβράβευσή της ακολούθησε τη μάλλον «αθόρυβη» ευρωπαϊκή αναγνώριση της δουλειάς του γραφείου της. Το καλοκαίρι του 2011, η επιτυχία της μείωσης του ελλείμματος οδηγιών της ΕΕ στο 1% αναφέρθηκε στη Συνοδευτική Εκθεση του Πίνακα Επιδόσεων της Επιτροπής με τίτλο «Greece’s success story» (μια ιστορία επιτυχίας της Ελλάδας). Στις συνεντεύξεις της την περασμένη εβδομάδα δεν σταματούσε να τονίζει ότι πρόκειται για ομαδική δουλειά. Εξηγούσε πως μαζί με τους συνεργάτες της όχι μόνο έπιασαν τον ευρωπαϊκό στόχο, αλλά τον ξεπέρασαν ανεβάζοντας την Ελλάδα στην 8η θέση από την προτελευταία (26η ανάμεσα στις 27 χώρες).

Το βραβείο δεν άλλαξε την καθημερινότητά της. Η δουλειά της ξεκινά πάντα με τον ίδιο τρόπο: την ανάγνωση της εκάστοτε κοινοτικής οδηγίας. Ακολουθεί η σύνταξη των προσχεδίων σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία και η υπόθεση «κλείνει» με την ψήφιση των νόμων ή την έκδοση προεδρικού διατάγματος. Κάθε εξάμηνο υπολογίζει πως εργάζεται πάνω σε περίπου 60 ταυτόχρονες υποθέσεις.

Οι συνεργάτες της μιλούν για έναν άνθρωπο ήπιων τόνων, που έχει πάθος με την οργάνωση. Δεν είναι λίγες οι φορές που φεύγει αργά το βράδυ, λένε. Στο γραφείο της τα πάντα είναι αρχειοθετημένα. Το ίδιο συμβαίνει και στο μυαλό της: «Γνωρίζω κάθε οδηγία με τον αριθμό, το αντικείμενο και το σημείο στο οποίο έχει κολλήσει. Καθημερινά συντάσσουμε μια λίστα με το τι πρέπει να κάνουμε. Αν δεν επιλύσουμε τα περιεχόμενά της δεν φεύγουμε από το γραφείο».