Το Πανεπιστήμιο απ’ έξω

Κοιτάζοντάς το από το εξωτερικό, το ελληνικό πανεπιστήμιο πάσχει από τρεις ασθένειες. Η πρώτη είναι η συμμετοχή των φοιτητών στα εκτελεστικά του όργανα, με τις γνωστές συνέπειες. Η δεύτερη ασθένεια είναι η διάχυτη βία, είτε με τη μορφή απειλών και τρομοκράτησης από φοιτητές και εξωπανεπιστημιακά στοιχεία είτε με τη μορφή «καταλήψεων» που διακόπτουν τις σπουδές. Οι καταλήψεις είναι άσκηση βίας. Η βία καταστρέφει τον λόγο ύπαρξης του πανεπιστημίου που είναι η έλλογη αναζήτηση της αλήθειας. Η διατάραξη του έργου του πανεπιστημίου συχνά γίνεται στο όνομα μιας παράξενης έννοιας, αυτής του «πανεπιστημιακού ασύλου». Μια ευνομούμενη πολιτεία δεν χρειάζεται όμως «άσυλο» για το πανεπιστήμιο ή για κανέναν άλλον, π.χ. την αστυνομία, τους βουλευτές ή τους υπουργούς. Ολοι οφείλουν να υπάγονται στους νόμους.

Η τρίτη ασθένεια είναι ο συγκεντρωτισμός και ο ασφυκτικός έλεγχος από το κράτος. Ο έλεγχος αυτός έχει οδηγήσει σε συστηματική κακοδιοίκηση και δημιουργεί στο πανεπιστήμιο μια λάθος ατμόσφαιρα, τόσο γραφειοκρατική όσο και έντονα πολιτικοποιημένη. Αντί για ανεξάρτητη συλλογική προσπάθεια για την έλλογη αναζήτηση της αλήθειας, το πανεπιστήμιο παρεξηγείται ως παράρτημα του διοικητικού μηχανισμού του κράτους. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν είναι επαρκώς ανοιχτό προς την ευρωπαϊκή και διεθνή ακαδημαϊκή ζωή.

Οι προτάσεις του υπουργείου Παιδείας είναι κατά τη γνώμη μου όλες προς τη σωστή κατεύθυνση. Ενθαρρύνουν την αξιολόγηση και την αριστεία και ανοίγουν το πανεπιστήμιο σε νέους διεθνείς ορίζοντες. Είναι σωστή η ίδρυση των ολιγομελών συμβουλίων, καθώς και η επιλογή του πρύτανη από αυτά. Είναι σωστός ο περιορισμός του ρόλου των φοιτητών. Είναι σωστή επίσης η ευκαιρία που δίνεται σε έλληνες του εξωτερικού να υπηρετήσουν ως καθηγητές μερικής απασχόλησης στα ελληνικά πανεπιστήμια. Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως νέες και προοδευτικές ιδέες. Καθηγητές που θα διδάσκουν τον μισό χρόνο στο εξωτερικό και τον άλλον μισό στην Ελλάδα θα αναζωογονήσουν την ακαδημαϊκή μας ζωή και θα ενοχλήσουν δημιουργικά τις μικρές κοινωνίες των πανεπιστημιακών μας τμημάτων, ιδίως στον χώρο τον ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, όπου ο ελληνοκεντρισμός και η αρχαιοπληξία απομονώνουν την ελληνική επιστήμη.

Ο Παύλος Ελευθεριάδης διδάσκει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης