«Η Κύπρος δεν θα νιώθει πίεση αν µπει στην Ευρώπη»

Οι Αμερικανοί σε συναντήσεις τους με τούρκους αξιωματούχους που τους ζητούσαν να ασκηθούν πιέσεις στην ελληνοκυπριακή πλευρά απαντούσαν ότι η επιρροή επί των Ελληνοκυπρίων θα είναι µεγαλύτερη πριν από την ένταξή τους στην Ε.Ε. την 1η Μαΐου 2004.

Διαβάστε τα σχετικά τηλεγραφήματα του Wikileaks

Σε καθηµερινή συνεννόηση βρίσκονταν οι Αµερικανοί µε την Αγκυρα προκειµένου το σχέδιο Ανάν να ικανοποιεί απολύτως την τουρκικήπλευρά, στόχος για τον οποίοεπιστρατεύτηκαν ο ίδιος ο Τζορτζ Μπους αλλά και ο Κόλιν Πάουελ. Οπως προκύπτει από απόρρητα τηλεγραφήµατα που διέρρευσαν στο Wikileaks, η Ουάσιγκτον έκανε τα πάνταγια να επιτευχθεί συµβιβασµός στην τουρκική πλευρά, ενώ η Αγκυρα πίεζε για χρονοδιαγράµµατα προκειµένου να προλάβει την ένταξη της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας στην Ε.Ε. (την 1η Μαΐου 2004). Προκύπτει ακόµη, σύµφωνα µε τα λεγόµενα τουΓιασάρ Μπουγιούκανιτ, τότε Νο 2 του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Ενόπλων ∆υνάµεων, ότι η Κύπρος δεν ήταν σηµαντική για τους στρατηγούς,παρά µόνο για την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.

Στις αρχές∆εκεµβρίου του2003, λίγο πριν από τιςεκλογές στα Κατεχόµενα καθώςκαι την επίσηµη πρόταση ως βάσης διαπραγµάτευσης του σχεδίου Ανάν, ο επικεφαλής της∆ιεύθυνσηςΚύπρου του τουρκικού ΥΠΕΞ σε συνοµιλίατου µε τους Αµερικανούς ρίχνει την ευθύνη στην ελληνοκυπριακή πλευρά και λέει πως η Τουρκία κατηγορείται άδικα για την κατάρρευση των διαπραγµατεύσεων, ενώεκφράζει την ανησυχία του ότι αυτό θα συµβεί ξανά µετά τις εκλογές σταΚατεχόµενα, όταν η Τουρκίαεµφανίσει µια νέα πρόταση για τοΚυπριακό. «Αν πρόκειται να µας κατηγορήσουν, ποιο είναι το νόηµα;», λέει ο Λεβέντ Μπιλµάν, όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα της αµερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα, το οποίο υπογράφει ο πρεσβευτής Ερικ Εντελµαν. Ο πολιτικός σύµβουλοςτης πρεσβείας που µιλά µετον Μπιλµάν, τουλέει ότι όλα δείχνουν πως η Τουρκία έχει θέσει το πλαίσιο της πρωτοβουλίας του σχεδίου Ανάν «διαδικαστικά και ουσιαστικά προκειµένου να µην αφήσει χώροσε οποιονδήποτε να ισχυριστεί ότι η Τουρκίαδεν κατέβαλε προσπάθεια». Γι’ αυτό και του προτείνει να µη θέσει η Τουρκία διαπραγµατευτικά προαπαιτούµενα από τα οποίαδεν θα µετακινηθεί, γιατί µε αυτότον τρόπο η πρωτοβουλία θα απορριφθεί καιη Τουρκία θα είναιαυτή που θακατηγορηθεί. Συγκεκριµένα, ο Αµερικανός προτείνει να µην επιµένειη Τουρκία στην αναγνώριση των Κατεχοµένων πριν από τη διευθέτηση του Κυπριακού και τον ρωτά αν η τουρκική κυβέρνηση έχει προετοιµάσει την κοινή γνώµη για τιςπαραχωρήσεις που θα χρειαστούν για την επίλυση του Κυπριακού. Ο Μπιλµάν απαντά στονΑµερικανό ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι αυτή στην οποία πρέπεινα ασκηθεί πίεση και ζητά τη βοήθεια των Αµερικανών σε αυτό. «Ακόµη και αν η Τουρκία κάνει τα πάντα για να φθάσει σε συµφωνία, οι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν αρκετή πίεση και νιώθουν ότι δεν θα έχουν καµία συνέπεια αν δεν ανταποκριθούν», λέει ο Μπιλµάν και ο σύµβουλος του απαντά πως η επιρροή επί των Ελληνοκυπρίων θα είναι µεγαλύτερη πριν από την ένταξητης Κύπρου στην Ε.Ε. την 1η Μαΐου.

Λίγο µετά τις εκλογές της 14ης ∆εκεµβρίου 2003 στα Κατεχόµενα, σε απόρρητο τηλεγράφηµα απότην αµερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα αναφέρεται ότι αξιωµατούχοι του τουρκικού ΥΠΕΞ υπογραµµίζουν πως µια κυβέρνηση συνασπισµού στα Κατεχόµενα θαβόλευε την Αγκυρα στηδιαπραγµάτευση, προκειµένου να µην κατηγορηθεί για «ξεπούληµα». Σηµειώνεται ότι από εκείνες τιςεκλογές είχε προκύψει «κυβέρνηση» του Μεχµέτ Αλί Ταλάτ µε τον γιο του Ντενκτάς, Σερντάρ. Στη συνάντηση που έχουν µε βρετανούς αξιωµατούχους, ο τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Ζι γιάλ και ο βοηθός του Ιλκίν λένε ότι οι εκλογές αποτελούν απόδειξη πως οι Τουρκοκύπριοι είναι έτοιµοι για τη λύση, «όχι µε οποιοδήποτε τίµηµα», αλλά ότι το τουρκικό Κοινοβούλιο «δεν θα συµφωνήσει σε οτιδήποτε». Μάλιστα, ο Ιλκίν θέτει στους Αµερικανούς και το χρονοδιάγραµµα της τουρκικής λύσης. Ηθελαν νααρχίσουν συνοµιλίες µε τον Ντενκτάς τον Ιανουάριο του 2004και µε τους Ελληνοκυπρίους έως τονΦεβρουάριο του 2004 ώστε µέχρι τον Απρίλιο να έχει συµφωνηθεί µιαδήλωση βασικών αρχών και µια βασική κυβερνητική δοµή. Η τουρκική κυβέρνηση, λένε οι τούρκοι αξιωµατούχοι, διάκειται θετικά απέναντι σε ένα δηµοψήφισµα για τα αποτελέσµατα των διαπραγµατεύσεων, «αλλά δεν πρόκειται να συµφωνήσει σε αυτό χωρίς να γνωρίζει το περιεχόµενοτου κειµένου». Ο Ιλκίν µάλιστα ζήτησε τη βοήθεια των Βρετανών για να πιέσει τους Ελληνοκυπρίους µόλις η τουρκική πλευρά θα έβαζε την πρότασή της στο τραπέζι. Στο σχόλιό του ο αµερικανός πρεσβευτής σηµειώνει ότι δεν υπάρχει σαφής αίσθηση ποια πρόταση θα µπορούσε να αποφέρει κάποια συναίνεση. «Η έλλειψη ενός σαφούς σχεδίου οφείλεται και στην αντίθεση µερών του τουρκικού κατεστηµένου που απολαµβάνουν µια θερµή, αµοιβαία ωφέλιµηοικονοµικά σχέση µε τονΝτενκτάς. Σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν θα αντιµετωπίσει µια µεγάλη πρόσκληση ηγεσίας στο να πείσει τοκοινό να δεχθεί συµβιβασµούς σε ένα ζήτηµα που για δεκαετίες ήταν το κουµπί του τουρκικού εθνικισµού».

ΔΕΣΜΕΥΣΗ. Στις 28 Ιανουαρίου 2004 ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέπτεται τον Τζορτζ Μπους στον Λευκό Οίκο. Το Κυπριακό βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της συνάντησης και ο τούρκος πρωθυπουργός δεσµεύεται στον αµερικανό πρόεδρο ότι θα αποδεχθεί τον εποικοδοµητικό ρόλο του Κόφι Ανάν. Αρκετές ηµέρες νωρίτερα, ο Ερντογάν έχει συναντηθεί µε τον αµερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα Ερικ Εντελµαν. Οπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµαµε ηµεροµηνία 2Ιανουαρίου 2004, ο Ερντογάν δηλώνειτην ενόχλησήτου για δηµοσιεύµατα του τουρκικού Τύπου, σύµφωνα µε τα οποία ο Τζορτζ Μπους θα του διαθέσει µόλις 20 λεπτά. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας λέει ότι τουρκικός Τύπος είναι αναξιόπιστος και συχνά πασχίζει να κάνει την κυβέρνηση να δείχνεικακή. Του ζητά µάλιστα να πει στον Τύπο ότι το δηµοσίευµα για την επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο είναι ανακριβές. Ο Εντελµαν παραδίδειεπισήµως στον Ερντογάν επιστολή του Τζορτζ Μπους µε θέµα την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον και το Κυπριακό, η οποία ατύπωςέχει παρουσιαστεί ήδη. «Ο Ερντογάν είπε ότι η επιστολή ήταν εποικοδοµητική και ήταν χρήσιµο στοιχείο για την ανταλλαγή απόψεων που είχε µε το υπουργείο Εξωτερικών. Σηµείωσε ότι η κυβέρνησή του από το 2002 συνεχώς στηρίζει τις διαπραγµατεύσεις που βασίζονται στο σχέδιοΑνάν. Στοιχεία του τουρκικού κράτους συµφωνούν ότι οι διαπραγµατεύσεις στηβάση του σχεδίουΑνάν πρέπεινα αρχίσουν το συντοµότεροδυνατό, αλλά οι εσωτερικές συζητήσεις για τις λεπτοµέρειες της προσέγγισης συνεχίζονται», αναφέρει ο Εντελµαν.

ΕΤΟΙΜΗ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΕΣ. Λίγες ηµέρες αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου, ο Εντελµαν συναντάται µε τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Αµπντουλάχ Γκιουλ για τις λεπτοµέρειεςτης επίσκεψης Ερντογάν στηνΟυάσιγκτον. Οπως προκύπτει από το απόρρητο τηλεγράφηµα, ο Γκιουλ λέει στον Εντελµαν πως ο ίδιος και ο Ερντογάν δεν είχαν εκλεγεί για να συνεχίσουν το στάτους κβο, αλλά για να προχωρήσουν σε αλλαγές για τη βελτίωση της Τουρκίας. «Ο Γκιουλ είπε ότι δούλευε σκληρά για να πετύχει µια συµβιβαστική θέση από την Αγκυρα. Σηµείωσε ότι είχε δώσειοδηγίες στον υφυπουργό Εξωτερικών Ζιγιάλ και σε άλλους στο ΥΠΕΞ να συνεργαστούν µε το τουρκικό Γενικό Επιτελείο από την αρχή προκειµένου να συντάξουν ένα “κοινό προσχέδιο” ώστε να αποφευχθεί το σύνηθες γραφειοκρατικό µποτιλιάρισµα τωναντιτιθέµενων προσχεδίων. Προσέθεσε ότι έγινε πολλή δουλειά µε τα κόµµατα στη Βόρεια Κύπρο… και είπε µάλλον λυπητερά: “Αλλά χρειαζόµαστε τη βοήθειά σας. Θέλουµε οι ΗΠΑ να εµπλακούν σε πολιτικό επίπεδο για να βοηθήσουν στη διευκόλυνση των διαπραγµατεύσεων ” ».

Απαντώντας, ο Εντελµαν του επέστησε την προσοχή «στην προθυµία των ΗΠΑ να δουλέψουν µαζί µε τον γενικό γραµµατέα του ΟΗΕ σε όποιο επίπεδο χρειαζόταν γιανα διευκολυνθούν δίκαιες και λογικές προσαρµογές στο Ανάν 3». Σηµείωσε ακόµα ότι ο αµερικανός υπουργός Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ ήταν έτοιµος να εµπλακεί προσωπικά, αν κάτι τέτοιο θα βοηθούσε. Τηνεπικείµενη επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο συζητά ο Εντελµαν και στη συνάντησή του µε το Νο 2 του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Ενόπλων ∆υνάµεων, τον στρατηγό Ιλκέρ Μπασµπούγ,στις 21 Ιανουαρίου 2004. Οπως προκύπτει από το απόρρητο τηλεγράφηµα απότην αµερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα που έχει δηµοσιευθεί,ο στρατηγός λέει στον πρεσβευτή ότιο τουρκικός Τύπος υπερβάλλει για τιςυποτιθέµενες διαφορές θέσεων ανάµεσα στο ΥΠΕΞ και στο Επιτελείο. «Σίγουρα υπάρχουν διαφορές, αλλά γίνεται προσπάθεια για συναίνεση µε εντελώς επαγγελµατικό τρόπο», λέει ο Μπασµπούγ, ο οποίος κάνει λόγο για δίκαιη και διαρκή λύση και σηµειώνει πως η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. «θα τα κάνει όλα πιο δύσκολα». «Είπε ότι τοΕπιτελείο είχε δύο δυσκολίες: η πρώτηήταν η δέσµευση στο δηµοψήφισµα, κάτι για το οποίο δεν είχε συµφωνήσει ο Παπαδόπουλος· και η δεύτερη, πως δεν ήταν σαφές πώς, αν επαναλαµβάνονταν οι διαπραγµατεύσεις, ο γενικός γραµµατέας του ΟΗΕ θα τελείωνε το σχέδιο χωρίς να ξανανοίξει τις βασικές αρχές. ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ της Τουρκίας (περισσότερη διζωνικότητα, το ποσοστό των Ελληνοκυπρίων που θα επέστρεφαν στον Βορρά, ο αριθµός και το χρονοδιάγραµµα για τα τουρκικά στρατεύµατα) δεν ξανάνοιγαν τις βασικές αρχές, αλλά πώς θα ήξερε το Επιτελείο αν θα συµφωνούσε ο γενικόςγραµµατέας;», αναφέρεται. Ο Εντελµαν του απαντά ότι είναι ακριβώς η επιφυλακτικότητα του Παπαδόπουλου στο δηµοψήφισµα που έδινεευκαιρία στην Τουρκία να βγει από τη δύσκολη θέση και να ενισχύσει τη θέση της για ηµεροµηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγµατεύσεων µε την Ε.Ε. «Θεωρητικά έχετε δίκιο, αλλά ηπαγίδα για την Τουρκία είναι ότι αν δεχθούµε, µπορεί να δεχθούν και εκείνοι», απαντά ο Μπασµπούγ, ο οποίος δηλώνει απογοητευµένος από το χρονοδιάγραµµα. ∆ηλώνει ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του θα ήθελαν να επεξεργαστούν την τουρκική θέση και να τη συζητήσουν µε τις ΗΠΑ και την Αγγλία πριν την παρουσιάσουν στον Κόφι Ανάν. «Η Τουρκία ζητά την αµερικανική βοήθεια γιανα φθάσει σε διευθέτηση του Κυπριακού», του λέει. «Η αµερικανική κυβέρνηση είναι έτοιµη να δουλέψει µαζί µε τον γενικό γραµµατέα σε όποιο επίπεδο χρειαστεί για να διευκολυνθούν οι δίκαιες και λογικές προσαρµογές στο Ανάν 3. Πρέπει όµως να καταλάβετε ότι χρειάζεται να υπάρξουν ανταλλάγµατα», σηµειώνει ο πρεσβευτής. Στοτέλος της συνάντησης µάλιστα ρωτά τον στρατηγό ποια είναι η σηµαντικότερη πρόκληση για το Επιτελείο, ανάµεσα στο Ιράκ και στην Κύπρο. «Και οι δύο είναι σηµαντικές, αλλά οι µακροπρόθεσµες επιπτώσεις των εξελίξεων στο Ιράκ είναι µάλλον πιο σηµαντικές», απαντά ο στρατηγός.

Διαβάστε όλα τα τηλεγραφήµατα του Wikileaks στο www.tanea.gr/wikileaks

Πρόκληση για τον Ερντογάν

Σε σχόλιό του ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα σηµειώνει ότι δεν υπάρχει σαφής αίσθηση ποια πρόταση θα µπορούσε να πετύχει κάποια συναίνεση. «Η έλλειψη ενός σαφούς σχεδίου οφείλεται και στην αντίθεση µερών του τουρκικού κατεστηµένου που απολαµβάνουν µια θερµή, αµοιβαία ωφέλιµη οικονοµικά σχέση µε τον ντενκτάς. Σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν θα αντιµετωπίσει µια µεγάλη πρόσκληση ηγεσίας στο να πείσει το κοινό να δεχθεί συµβιβασµούς σε ένα ζήτηµα που για δεκαετίες ήταν το κουµπί του τουρκικού εθνικισµού»

«Το νησί δεν είναι σηµαντικό για µας»

ΕΝΑΝ ΜΗΝΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ, τον Φεβρουάριο του 2004, ο γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη συναντιέται µε τον διοικητή της Πρώτης Στρατιάς, στρατηγό Μπουγιούκανιτ (αργότερα έγινε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου). Ο Μπουγιούκανιτ δείχνει απρόθυµος να σχολιάσει τις διαπραγµατεύσεις για το Κυπριακό, ωστόσο, όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα, σηµειώνει ότι το νησί «είναι στρατηγικά σηµαντικό µόνο σε σχέση µε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας». «Τι θα γίνει αν υπάρξει λύση και η Τουρκία δεν ενταχθεί στην Ε.Ε.; Πρέπει να διασφαλίσουµε ότι η σηµερινή λύση δεν γίνεται το αυριανό πρόβληµα. Με λίγες τροποποιήσεις το σχέδιο µπορεί να δουλέψει», λέει ο Μπουγιούκανιτ και προσθέτει: «Ξέρω πως όταν ο Κόφι Ανάν καθήσει να συµπληρώσει τα κενά του σχεδίου, αυτοί που θα καθορίσουν τι θα γίνει θα είναι οι ΗΠΑ και η Αγγλία».

Τρεις µέρες πριν από το δηµοψήφισµα για το σχέδιο, ο επικεφαλής του γραφείου του τούρκου προέδρου Σεζέρ Αταντζανλί, λέει στον αµερικανό πρεσβευτή ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας ανησυχεί για την όποια συµφωνία, η οποία θα αποτελέσει στη συνέχεια κοινοτικό δίκαιο, και τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στο καθεστώς των περιουσιών στα Κατεχόµενα. «Κάτι τέτοιο θα µπορούσε να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας αν τα ζητήµατα περιουσιών κλιµακωθούν και απειλήσουν την ειρήνη και τη σταθερότητα», λέει και αναφέρεται στις συνέπειες ενός τουρκοκυπριακού «ναι» και ενός ελληνοκυπριακού «όχι» στο σχέδιο Ανάν. «Ο Αταντζανλί ζήτησε, σε αυτή την περίπτωση, θετικά βήµατα προς τους Τουρκοκυπρίους και προς την άλλη κατεύθυνση για τους Ελληνοκυπρίους, ενώ εξέφρασε την ανησυχία του ότι σιγά σιγά η πίεση από τη διεθνή κοινότητα προς την άλλη πλευρά θα αποδυναµωθεί», γράφει ο πρεσβευτής, ο οποίος καλεί την τουρκική πλευρά να δείξει δηµοσίως αυτοσυγκράτηση µετά το ελληνοκυπριακό «όχι» και να αφήσει την Ε.Ε. να «σηκώσει το βάρος της σκληρής κριτικής».