Ηδη από το 1882 ο ιταλός νευροψυχίατρος Ενρίκο Μορσέλι είχε αναγνωρίσει ότι οι δύσκολες οικονοµικές συνθήκες συµβάλλουν στην αύξησητων αυτοκτονιών στον γενικό πληθυσµό. Ο κλασικός κοινωνιολόγος Ε. Ντιρκχάιµ στη µελέτη του µε θέµα την αυτοκτονία το1897 ερµήνευσε την αύξηση των αυτοκτονιών όχι απλά µε τη φτώχεια, αλλά µε τις διαταραχές της κοινωνικής τάξης και της κοινωνικής ισορροπίας. ∆ιαπίστωσε ότι, κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης, συγκεκριµένα άτοµα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για αυτοκτονία, λόγω της αιφνίδιας επιδείνωσης της κοινωνικής θέσης και των δυσχερειών στο να γεφυρωθεί το χάσµα µεταξύ των προσδοκιών/απαιτήσεωνκαι της ικανότητας να τις πραγµατοποιήσουν, ειδικά όταν η κοινωνία αποτυγχάνει να βοηθήσει αυτά τα άτοµα να προσαρµοστούν. Οι υποθέσεις του Ντιρκχάιµ για την ανοµική αυτοκτονία δεν ήταν εύκολο θεωρητικά και µεθοδολογικά ούτε να επαληθευθούν ούτε και να διαψευστούν απόλυτα, στον βαθµό που οι κοινωνικοί, οικονοµικοί, πολιτισµικοί παράγοντες δεν µπορούν να διαχωρισθούν απότη σύνθετη και πολύπλοκη ατοµική πράξη-δράση.

Με αφορµή τόσοτην αποτελεσµατικήπαρέµβαση της Υπηρεσίας ∆ίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος στην πρόληψη 61 περιστατικών απόπειρας αυτοκτονίας από το ∆ιαδίκτυο όσο και τη δηµοσιοποίηση της δραµατικής αύξησης των τηλεφωνηµάτων από υποψήφιους αυτόχειρες που αναζητούσαν βοήθεια και ψυχολογική στήριξη από ειδικούς καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε, επανερχόµαστε στην αρχική προβληµατική του Ντιρκχάιµ. Οι έρευνες για την αυτοκτονία διεξάγονται περισσότερο από επιδηµιολόγους, ψυχιάτρους και ειδικούς στις δηµόσιες πολιτικές για την υγεία και λιγότερο από κοινωνιολόγους και εγκληµατολόγους, παρότι η «αυτοκτονολογία» προβάλλεται ολοένα και περισσότερο ως ξεχωριστός επιστηµονικός κλάδος.

Ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζεται κατά τη δεκαετία του ‘90,όταν παρατηρείται ραγδαία αύξηση των αυτοκτονιών σε χώρες που χαρακτηρίζονται από έντονες οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Συγκεκριµένα, στο πλαίσιο της ασιατικής κρίσης 1997-1998, ερευνήθηκε η υπόθεση της επίδρασης της οικονοµικής κρίσης στην αύξηση των περιστατικών αυτοκτονιών σε Ιαπωνία, Χονγκ-Κονγκ, Ταϊβάν, Κορέα, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, όπου υπήρχε οργανωµένο σύστηµα καταγραφής και τεκµηρίωσης. Τα πορίσµατα των ερευνών δείχνουν θετική σχέση µεταξύ της ανεργίας και της αιφνίδιας υποβάθµισης της κοινωνικής θέσης (status)

µε την αύξηση των αποπειρών και των τετελεσµένων αυτοκτονιών.

Στην Ευρώπη, οιέρευνες επίσης τεκµηριώνουν αύξηση αυτώντων κρουσµάτων στη Ρωσία και τη Λιθουανία στο πλαίσιο των µεταβατικών κοινωνικοοικονοµικών συνθηκών από την κατάρρευση των κοµµουνιστικών καθεστώτων.Στο Ηνωµένο Βασίλειο οι έρευνες επικεντρώνονται σε µια πιο συνθετική προσέγγιση, εστιάζοντας στην κρίσιµη επίδραση της ανεργίας στην ψυχική υγεία και κατ’ επέκταση στην αυτοκτονία. Τα πορίσµατα δείχνουν ότι τα άτοµα µε κλονισµένη ψυχική υγεία έχουν περισσότερες πιθανότητες να χάσουν τις δουλειές τους, ότι ακόµα κι αν δεν υπάρχει προηγούµενο ιστορικό ψυχικής ασθένειας, οι άνεργοι διατρέχουν κατά 70% υψηλότερο κίνδυνο για απόπειρες αυτοκτονίας, και τέλος ότι η ανεργία έχει θετική σχέση µε την κατάθλιψη και την ιδέα της αυτοκτονίας.

Είναι φανερό ότι οι προσεγγίσεις και οι ερµηνείες είναι ποικίλες: από αυστηρά εξατοµικευµένες ψυχιατρικές προσεγγίσεις έως κοινωνιολογικές και πολιτισµικές. Εξάλλου, δεν µπορούµε ποτέ να µάθουµε την «αλήθεια» και τους λόγους του αυτόχειρα. Ούτε επίσης να «προφητεύσουµε» παρόµοιες συµπεριφορές. Μπορούµε όµως να διαπιστώσουµε τις τάσεις, τις ευρύτερες επιρροές στην ψυχική υγεία των πληττοµένων από την οικονοµική κρίση, και τους ισχυρούς συσχετισµούς στα διάφορα επίπεδα της κρίσης – από την οικονοµία στην κοινωνία και τον πολιτισµό και το αντίστροφο.

Να ευαισθητοποιηθούµε στις κρυφές και οριακές καταστάσεις της κρίσης και της φτώχειας. Να εστιάσουµε στην πρόληψη παρόµοιων καταστάσεων καιτην προστασία της ψυχικήςυγείας του πληθυσµού, ώστε να µην αποτελέσουµε το ερευνητικό δείγµα µελλοντικών δηµοσιεύσεων, που θα συσχετίζουν την κρίση της Ελλάδας µε την αύξηση των αυτοκτονιών. Παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίου του Μπάρι Κόµονερ, «Η φτώχεια της εξουσίας» (Barry Commoner, The Poverty of Power: Energy andthe Economic Crisis. New York: Alfred A.Knopf, 1976), θα λέγαµε «Η εξουσίατης φτώχειας» στιςανθρώπινες ζωές και όχι µόνο… Η Βάσω Αρτινοπούλου είναι αντιπρύτανης του Παντείου Πανεπιστηµίου

Να ευαισθητοποιηθούµε στις κρυφές και οριακές καταστάσεις της κρίσης και της φτώχειας, για να µη συσχετισθεί στο µέλλον η κρίση µε την αύξηση των κρουσµάτων διατάραξης της ψυχικής υγείας

Τελευταία Νέα