Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) διαχωρίζονται κυρίως σε εισερχόμενες και σε

εξερχόμενες, ανάλογα με την κατεύθυνση στην οποία στρέφονται οι χρηματοροές.

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία που ερευνά τη συμπεριφορά των πολυεθνικών

επιχειρήσεων, οι ΑΞΕ διακρίνονται σε κάθετες και οριζόντιες. Στην πρώτη

περίπτωση, η πολυεθνική εταιρεία αποφασίζει να διαχωρίσει τις διοικητικές

υπηρεσίες από την παραγωγική διαδικασία τοποθετώντας τις δύο λειτουργίες σε

διαφορετικές χώρες. Στην περίπτωση των οριζόντιων ΑΞΕ, η πολυεθνική εταιρεία

τοποθετεί τις διοικητικές υπηρεσίες σε μία χώρα, ενώ διασπά την παραγωγική

διαδικασία εγκαθιστώντας ομοειδή καταστήματα στις χώρες προέλευσης και

υποδοχής.

Ως επί το πλείστον, οι θεωρίες που αναλύουν τη συμπεριφορά των πολυεθνικών

επιχειρήσεων – και κατ’ επέκταση τη σχέση τους με την ανάληψη επενδύσεων στο

εξωτερικό – έχουν αναπτυχθεί υπό το πρίσμα της διαπίστωσης της ύπαρξης

ολιγοπωλιακού ανταγωνισμού στις αγορές. Ιδιαίτερα οι μεγάλες πολυεθνικές

επιχειρήσεις που κατέχουν σημαντική ισχύ αγοράς, έχουν τη δυνατότητα να

μετατραπούν σε ρυθμιστές τιμών (price-setters). Επιπλέον, ο ολιγοπωλιακός

ρόλος τους στο σύστημα της αγοράς, τους δίνει τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται

οικονομίες κλίμακας ή φάσματος.

H ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Μια από τις σημαντικότερες θεωρίες που αναλύουν τα κίνητρα με τα οποία οι

επιχειρήσεις αποφασίζουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό,

είναι η θεωρία του Κύκλου Ζωής των Προϊόντων (Vernon, 1966), η οποία

στηρίζεται στην υπόθεση ότι όλα τα προϊόντα ακολουθούν ένα πρότυπο κύκλου

ζωής: Αρχικά μια εταιρεία παρουσιάζει το προϊόν της στην εγχώρια αγορά και

έπειτα το εξάγει στο εξωτερικό. Όταν το προϊόν βρίσκεται στην πρώτη φάση, σε

κάποιο σημείο του κύκλου ζωής του, προσεγγίζει το στάδιο της ωριμότητας,

γεγονός που σημαίνει ότι λιγότεροι αγοραστές της τοπικής αγοράς είναι

διατεθειμένοι να το αγοράσουν ή ότι το προϊόν θεωρείται τυποποιημένο πλέον ή

ότι έχουν διοχετευτεί στην αγορά παρόμοια ανταγωνιστικά προϊόντα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ωριμότητας του προϊόντος, παρατηρείται

αισθητή μείωση της παραγωγικότητας της επιχείρησης, γεγονός που μπορεί να

ξεπεραστεί, αν η εγχώρια εταιρεία ιδρύσει θυγατρικές της σε μια ή περισσότερες

αναπτυγμένες χώρες, όπου η ζήτηση για το προϊόν θα είναι ακόμη υψηλή και ο

ανταγωνισμός σχετικά χαμηλός. Εναλλακτικά, η εγχώρια εταιρεία μπορεί να

προτιμήσει την μετατόπιση της παραγωγής της σε μια λιγότερο αναπτυγμένη χώρα,

όπου το κόστος της μονάδας εργασίας θα είναι χαμηλότερο.

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Το μέγεθος της μητρικής επιχείρησης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους

παράγοντες στον καθορισμό των ΑΞΕ, καθώς οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες

συνήθως διατηρούν την πλήρη κυριότητα των θυγατρικών τους. Από μια άλλη

σκοπιά, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δηλαδή εταιρείες που έχουν στο δυναμικό

τους λιγότερους από 500 εργαζόμενους, στην προσπάθειά τους να διεθνοποιηθούν,

αντιμετωπίζουν διάφορους διοικητικούς και οικονομικούς περιορισμούς στην

επέκταση των δραστηριοτήτων τους.

Οι παραπάνω περιορισμοί έχουν ως συνέπεια, οι μικρομεσαίες εταιρείες να

επιβαρύνονται με μεγαλύτερα παραγωγικά κόστη και κόστη συλλογής πληροφοριών,

με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν την προσπάθεια πλήρους ελέγχου της κυριότητας

των θυγατρικών τους και να στρέφονται σε εναλλακτικές στρατηγικές

ελαχιστοποίησης κινδύνου όπως οι κοινοπραξίες και οι συγχωνεύσεις. Κατά

συνέπεια, το μέγεθος των ροών ΑΞΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέγεθος των

εμπλεκομένων μητρικών εταιρειών.

ΑΞΕ KAI ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

H σχέση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και των ΑΞΕ είναι αμφίπλευρη, με την

έννοια ότι το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης επηρεάζει την προσέλκυση των

ΑΞΕ, αλλά και οι ΑΞΕ (αφού πραγματοποιηθούν) επηρεάζουν θετικά την οικονομική

ανάπτυξη. Ο De Mello (1997) υπογραμμίζει δύο «κανάλια» μέσω των οποίων οι ΑΞΕ

μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση οικονομικής ανάπτυξης: αφενός ενισχύουν την

καινοτομία και την υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας κατά την παραγωγική

διαδικασία και, αφετέρου, ενθαρρύνουν τη μεταφορά γνώσης μέσω της υιοθέτησης

εναλλακτικών πρακτικών management και καλύτερων στρατηγικών οργάνωσης.

Πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ (2002) συμφωνεί με τις παραπάνω διατυπώσεις,

επιβεβαιώνοντας ότι οι ΑΞΕ έχουν θετικές επιπτώσεις στην εισοδηματική ανάπτυξη

και την παραγωγικότητα.

Tips

Το μέγεθος…

… της μητρικής επιχείρησης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους

παράγοντες στον καθορισμό των ΑΞΕ καθώς οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες

συνήθως διατηρούν την πλήρη κυριότητα των θυγατρικών τους

Βιβλιογραφία

* De Mello L. R. (1997) «Foreign Direct Investment in Developing

Countries and Growth: Α Selectivity Survey», University of Kent, Working

Papers Series, UK, pp. 1-46.

* OECD (2002) «Foreign direct investment for development: Maximising

benefits, minimizing costs», OECD publishing, Paris.

* Vernon R. (1966) «International Investment and International Trade in

the Product Cycle» Quarterly Journal Of Economics, 80 pp. 190-207.