διακοπές Υγρότοπος του Άγρα

Το υδροηλεκτρικό έργο του Άγρα βρίσκεται στον ποταμό Βόδα, 4 χιλιόμετρα

περίπου πριν από την Έδεσσα και 540 από την Αθήνα. Ο Βόδας αρχίζει από τη

λίμνη Βεγορίτιδα και καταλήγει στον Αλιάκμονα. Το ιδιότυπο έργο λειτουργεί με

το νερό από τον ημιφυσικό υγρότοπο Άγρα – Νησίου – Βρυτών, ο οποίος

καταλήγει στον μικρό αναρρυθμιστικό ταμιευτήρα, χάρη στον οποίο τροφοδοτούνται

οι καταρράκτες της Έδεσσας όλο τον χρόνο. Σαν τεχνητή λίμνη λογίζεται ο

ημιφυσικός υγρότοπος στο σύνολό του, με έκταση περίπου 8,5 χιλιάδες στρέμματα.

Ο υγρότοπος βρίσκεται 7 χλμ. βορειοδυτικά της Έδεσσας, στα στενά που

σχηματίζονται μεταξύ των ορεινών όγκων του Βόρα και του Βερμίου. Όλη η περιοχή

που ορίζεται από το τρίγωνο των οικισμών Άγρα – Νησίου -Βρυτών είναι ένα

ημιφυσικό σύστημα. Στο μεγαλύτερο μέρος του δημιουργήθηκε από τη ΔΕΗ,

για τις ανάγκες του υδροηλεκτρικού έργου του Άγρα, ύστερα από κατάκλυση

γεωργικών εκτάσεων. H μεταφορά του νερού έγινε από τη λίμνη Βεγορίτιδα, με

τεχνητή σήραγγα που δεν λειτουργεί πλέον. Σήμερα ο υγρότοπος τροφοδοτείται με

νερό από τις πηγές των Βρυτών, τον Εδεσσαίο ποταμό και την επιφανειακή απορροή

της ευρύτερης περιοχής.

Οι εξαιρετικές βιοκλιματικές συνθήκες της περιοχής έχουν ως αποτέλεσμα

την ανάπτυξη σημαντικών φυτοκοινωνιών και τη διατήρηση μεγάλου αριθμού φυτικών

και ζωικών ειδών. Κατά μήκος του ποταμού Εδεσσαίου, ο οποίος διασχίζει τον

υγρότοπο, υπάρχουν θαυμάσιοι λευκώνες και ιτιές, ενώ στα βόρεια

όρια του υγροτόπου αναπτύσσεται η λευκοκαλλιέργεια. Στην περιοχή κυριαρχούν οι

δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως κερασιές, βερικοκιές κ.λπ. Ποιος

δεν θυμάται τα περίφημα «κεράσια Βοδενών» (παλιά ονομασία της Έδεσσας), που

διαλαλούσαν στις λαϊκές αγορές οι πωλητές.

H ιχθυοπανίδα της λίμνης είναι αξιοσημείωτη, με όλα τα προβλήματα που

παρουσιάζει σήμερα η σύνθεσή της λόγω του ευτροφισμού. Στο παρελθόν υπήρχαν

σημαντικοί ιχθυοπληθυσμοί τούρνας, καραβίδας, κυπρίνων, γουλιανών, κ.ά. Σήμερα

έχουν μειωθεί οι αριθμοί αλλά αναφέρονται επιπλέον και τα είδη γλήνι, μπρένα,

πεταλούδα, τσιρόνι, χέλι, κέφαλος.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ορνιθοπανίδα. Ο υγρότοπος φιλοξενεί

μεγάλο αριθμό από φωλεάζοντα και μεταναστευτικά πουλιά. Πολλά από τα είδη αυτά

χρησιμοποιούν και γειτονικές φυσικές περιοχές, όπως η λίμνη Βεγορίτιδα, η

λίμνη Ζάζαρη, οι κορυφές του όρους Βόρα. Ο υγρότοπος αναφέρεται ως

σημαντικός τόπος αναπαραγωγής για μία από τις τέσσερις αποικίες του

μουστακογλάρονου στην Ελλάδα και πιθανόν και του μαυρογλάρονου και ως από τους

λίγους γνωστούς τόπους αναπαραγωγής της ροπαλόπαπιας. Μεταξύ των άλλων ειδών

έχουν καταγραφεί πελεκάνοι, ερωδιοί, πάπιες, κύκνοι, αρπακτικά, χαραδριόμορφα,

γλάροι και πολλά σπάνια είδη όπως μαυροπελαργοί, η απειλούμενη αλκυόνα κ.ά. H

λίμνη σήμερα παρουσιάζει σημαντικό βαθμό ευτροφισμού. H πλούσια ανάπτυξη της

υδρόβιας βλάστησης παρεμποδίζει την ομαλή παροχέτευση του νερού προς τον

Υδροηλεκτρικό Σταθμό του Άγρα. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, στο

παρελθόν η λίμνη εμπλουτίστηκε με κύκνους, πάπιες και με

μυοκάστορες για τον έλεγχο των υδρόβιων και υδροχαρών φυτικών ειδών. H

επέμβαση αυτή όμως είχε μικρή επιτυχία και σήμερα τα επιπλέοντα φυτά

συλλέγονται με ειδικό μηχανισμό, χωρίς όμως σημαντικά αποτελέσματα.

Ολόκληρη η περιοχή έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα

και πολύ κοντά στον υγρότοπο βρίσκεται μνημείο αφιερωμένο στους

Μακεδονομάχους Καπετάν Άγρα (Τέλο Αγαπηνό) και Μίγκα. Οι φυσιολάτρες, οι

παρατηρητές πουλιών και όλοι οι εραστές της φύσης θα ενθουσιαστούν με την

περιήγηση του υγρότοπου μέσα από το δίκτυο των παραλίμνιων χωματόδρομων που

προσφέρονται και για πεζοπορία. Δεν αποκλείεται να βρεθείτε πρόσωπο με πρόσωπο

με κάποιο σπάνιο παρυδάτιο ή έναν μυοκάστορα.

Τι αξίζει να δείτε

* Επισκεφθείτε τους καταρράκτες της Έδεσσας, γνωρίζοντας πλέον ότι

τροφοδοτούνται από μια τεχνητή λίμνη.

* Προσπαθήστε να βρεθείτε στην περιοχή όταν ανθίζουν οι κερασιές

* Εδώ, αξίζει να αρχίσετε την άγνωστη σε πολλούς δραστηριότητα της

παρατήρησης πουλιών (bird watching)

* Περπατήστε στις όχθες του υγρότοπου και δεν αποκλείεται να έχετε

απρόσμενες συναντήσεις

* Επισκεφθείτε τα γραφικά χωριά Βρυτά και Νησίον. Οι κάτοικοι είναι

κάτι παραπάνω από φιλόξενοι.

* Ανεβείτε στο χωμάτινο φράγμα του Υδροηλεκτρικού Έργου Άγρα.

Γνωρίζετε ότι…

…σε όλες τις περιπτώσεις δημιουργίας τεχνητών λιμνών υπήρξε αύξηση της

βιολογικής ποικιλότητας, δηλαδή των ειδών φυτών και ζώων; H χλωρίδα

εμπλουτίζεται με υδρόφιλα είδη. Όπως είναι φυσικό, αυξάνονται τα είδη ψαριών,

όταν οι συνθήκες από «ποταμίσιες» γίνουν «λιμνίσιες» και πραγματοποιηθούν

εμπλουτισμοί. Αν μάλιστα πάρουμε ως δείκτη την ορνιθοπανίδα, ως πιο ευαίσθητη

αλλά και ως κατέχουσα μία από τις υψηλότερες θέσεις στην τροφική αλυσίδα, τότε

οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία φραγμάτων σημαίνει ίδρυση νέων

υγροβιότοπων. Αυτό έχει αποδειχθεί τόσο για τους ταμιευτήρες υδροηλεκτρικών

έργων, όσο και για άλλες τεχνητές λίμνες, όπως του Μαραθώνα, του Μόρνου και

της Κερκίνης. Στις τεχνητές λίμνες, εξάλλου, αυξάνεται η ορνιθοπανίδα των

μεταναστευτικών ειδών που τις χρησιμοποιούν σαν ενδιάμεσους σταθμούς στο μακρύ

τους ταξίδι. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην έκδοση «Απογραφή των

Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων», του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων –

Υγροτόπων, σε συνεργασία με το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας,

αναγνωρίζεται η αξία 25 τεχνητών λιμνών ως υγροτόπων και δίνονται αναλυτικά

στοιχεία για 17 από αυτές.

ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ

H Έδεσσα απέχει 567 χιλιόμετρα από την Αθήνα και 90 από τη Θεσσαλονίκη. Σε

κάθε περίπτωση πιο γρήγορα πάει κανείς μέσω Θεσσαλονίκης λόγω καλύτερου

δρόμου, έστω και αν έρχεται από την Αθήνα. Για τους προερχόμενους από τη

Δυτική Ελλάδα υπάρχει ο δρόμος Κοζάνης – Πτολεμαΐδας – Έδεσσας. Το χωριό Άγρας

απέχει μόλις 4 χιλιόμετρα από την Έδεσσα και στο 5ο και 7ο χιλιόμετρο του

δρόμου Έδεσσας – Πτολεμαΐδας θα συναντήσουμε τις διασταυρώσεις για Νησίον και

Βρυτά αντίστοιχα ­ τα οποία απέχουν 6 και 4 χιλιόμετρα από τον κυρίως δρόμο.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Το «διαμάντι» της Έδεσσας είναι ο ξενώνας «Βαρόσι» (23810-21865) αλλά

δυστυχώς είναι μικρό, οπότε κοιτάξτε και στο πολύ καλό «Ξενία» (23810- 21898),

στο «Katarraktis» (23810-22300) και στο παλιό αλλά μεγάλο και με πολλά δωμάτια

ξενοδοχείο «Άλφα» (23810-22221).

ΦΑΓΗΤΟ

Στην Έδεσσα δοκιμάστε το παραδοσιακό τσομπλέκι (ένα βαρύ πικάντικο

κοκκινιστό) στο εστιατόριο «Καταρράκτες», απολαύστε τις εκλεπτυσμένες γεύσεις

στο «Κανναβουργείο» και ψητά στον «Αλιούμπη» και στον «Παυλάκη».