Αναζήτηση
Τους τελευταίους μήνες πλανιόταν μια διάχυτη εντύπωση ότι η Ελλάδα
αποσυντίθεται, ότι τίποτε δεν λειτουργεί και ο φταίχτης για όλα είναι (φυσικά)
η κυβέρνηση. Όπως φάνηκε από τις πρόσφατες εξελίξεις στο θέμα της
τρομοκρατίας, αυτά είναι καρικατούρες. Η παρούσα κυβέρνηση δεν είναι τόσο καλή
όσο εκείνη του 1996-2000. Κινείται όμως (αργά και ασυντόνιστα ίσως) προς
επιθυμητές κατευθύνσεις και σίγουρα δεν έχει κάνει ζημιά στις στρατηγικές
προτεραιότητες της χώρας. Ποιες είναι αυτές;
1. Το Κυπριακό και η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τα θέματα
αυτά είναι σε εκκρεμότητα και προμηνύονται κρίσιμοι μήνες σκληρού πόκερ.
Έχουμε όμως μπει σε πορεία που μπορεί να φέρει λύση και για πρώτη φορά
κρατούμε ισχυρά χαρτιά στα χέρια μας. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να κάνει ζημιά
αν άρχιζε να πουλάει «εθνική» αδιαλλαξία για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης.
Δεν το έκανε όμως και δεν πιστεύω ότι θα το κάνει.
2. Η διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης. Εδώ πάμε σαφώς καλά.
Συμπληρώνουμε μιαν αδιάκοπτη εξαετία ικανοποιητικών ρυθμών ανάπτυξης. Έχουμε
δεκαετίες να δούμε κάτι τέτοιο. Ειδικά εφέτος, η Ελλάδα έχει πληγεί λιγότερο
από κάθε ευρωπαϊκή χώρα από την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση. Η διοικητικά
ελεγχόμενη ελληνική οικονομία μετασχηματίζεται (αλλού γρηγορότερα, αλλού
βραδύτερα) σε μιαν οικονομία πιο ανοιχτή στις δυνάμεις του ανταγωνισμού και οι
υποδομές της εκσυγχρονίζονται. Και εδώ μπορεί να γίνει ζημιά: είτε με
υποχώρηση της κυβέρνησης στην πληθώρα των απαιτήσεων για μισθολογικές αυξήσεις
(που, εν μέρει, έχει ενθαρρύνει η ίδια) είτε με χορήγηση υπέρμετρων
φοροελαφρύνσεων είτε με άλλης μορφής εγκατάλειψη της δημοσιονομικής
πειθαρχίας. Ζημιά επίσης θα γίνει αν η επερχόμενη φορολογική μεταρρύθμιση
αλλάξει την ισορροπία των φορολογικών πλεονεκτημάτων προς όφελος της
κατανάλωσης και όχι της επένδυσης. Τίποτε από αυτά όμως δεν έχει συμβεί και
ελπίζω ότι δεν θα συμβεί στο μέλλον.
3. Ο εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης, της Παιδείας και της
Υγείας. Εδώ είναι που σημειώνονται – και πληρώνονται πολιτικά – οι μεγάλες
καθυστερήσεις. Πρόκειται για καθυστερήσεις όμως, όχι στρατηγικά σφάλματα. Από
την άλλη πλευρά, ακόμη και στους τομείς αυτούς γίνονται (δυστυχώς μόνο
σποραδικά) πράγματα που διευκολύνουν τη ζωή των πολιτών. Και οι περισσότεροι
(εκτός από τους πολύ ανυπόμονους) ξέρουμε ότι η αναμόρφωση του κράτους είναι
υπόθεση δεκαετίας, όχι ενός και δύο χρόνων.
Γιατί λοιπόν είναι τόσο κακή η εικόνα της κυβέρνησης; Ο ένας λόγος είναι ότι
οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στην μετα-ΟΝΕ εποχή ήταν εγγενώς μια πολιτικά
άχαρη δουλειά. Θα ευνοήσουν πολλούς αλλά από λίγο, ενώ θίγουν λίγους αλλά
αρκετά. Η σωρευτική επίδραση των μεταρρυθμίσεων θα είναι τεράστια. Η κάθε μια
τους όμως ξεχωριστά θα έχει σχετικά μικρή επίδραση στην καθημερινότητα των
ανθρώπων. Η προβολή ενός τέτοιου προγράμματος είναι ένα απαιτητικό
επικοινωνιακό εγχείρημα. Πώς συνδέεις στα μυαλά του κόσμου τα επιμέρους με το
όλον; Πώς μεταδίδεις την εικόνα ενός ενιαίου σχεδίου; Πρωτίστως, το εγχείρημα
απαιτεί συμπαγή κυβέρνηση. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η παρούσα κυβέρνηση κάθε
άλλο παρά συμπαγής ήταν μέχρι τώρα. Τα στελέχη της προεξόφλησαν ότι είναι
χαμένοι, έστησαν καβγά για τη διαδοχή και προσπαθούσαν να αποφύγουν ευθύνες.
Τις ώρες που χρειαζόταν η μέγιστη αλληλοκάλυψη ανάμεσα στα μέλη της
κυβέρνησης, είχαμε την ελάχιστη. Ο τρίτος λόγος είναι η βουλιμία των ΜΜΕ για
κακές ειδήσεις. Μόλις τις βρουν, τις μεγεθύνουν προσδίδοντάς τους κολοσσιαίες
διαστάσεις. Από τη μεγέθυνση εξάγονται γενικεύσεις που, λογικώς, δεν
στηρίζονται πουθενά. Και, τέλος, στις γενικεύσεις αποδίδεται η σημασία
συμβόλου του ζόφου, μέσα στον οποίο υποτίθεται ότι βρισκόμαστε. Φρενοκομείο,
αλλά τι να κάνουμε.
Με τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα στην κυβέρνηση, το θέμα τού ποια είναι η
εναλλακτική λύση τίθεται σπάνια. Το πρόβλημα με την αντιπολίτευση δεν είναι τι
κακό (ή τι καλό) έχει κάνει στο απώτερο παρελθόν. Το πρόβλημα είναι ότι δεν
έχει δεσμευτεί σε τίποτε σχετικά με το τι προτίθεται να κάνει στο μέλλον. Οι
απαντήσεις που παίρνουμε σε ζωτικά θέματα εξαρτώνται από το ποιο από τα
στελέχη της Ν.Δ. ρωτάμε. Ο δε αρχηγός κρατάει τις προθέσεις του ως
επτασφράγιστο μυστικό. Οι διαφορές στο εσωτερικό της Ν.Δ. είναι βαθιές.
Ποιανών η πολιτική θα επικρατήσει – των κρατικιστών, των φιλελεύθερων, ένα
μείγμα των δύο; Πότε και από ποιους θα γίνουν οι επιλογές αυτές; Αφότου
σχηματίσει κυβέρνηση η Ν.Δ.; Στους ψηφοφόρους πέφτει κανένας λόγος; Είναι
καιρός να αρχίσει να πιέζεται η Ν.Δ. σχετικά με το τι ακριβώς μας καλεί να
ψηφίσουμε.
Στις δημοκρατίες το εκλογικό σώμα είναι το ύστατο αφεντικό και έχει το απόλυτο
δικαίωμα να προσλαμβάνει και να απολύει τις κυβερνήσεις που το υπηρετούν. Αν η
κρίση του λαού είναι ότι η παρούσα κυβέρνηση θα μπορούσε να κάνει περισσότερα
ή ότι δεν έχει πολλά να προσφέρει στο μέλλον ή ότι απλώς τους βαρέθηκε και
θέλει να δώσει μιαν ευκαιρία και στους άλλους, τότε κανείς δεν μπορεί να έχει
αντίρρηση. Ας έχουμε όμως επίγνωση του πού βρισκόμαστε. Τα πράγματα θα
μπορούσαν να είναι καλύτερα, θα μπορούσαν όμως να είναι και πολύ χειρότερα.
Ο Χρυσάφης Ιορδάνογλου διδάσκει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
