Από τον Άη Στρατή στη Βουλή με πολεμικό πλοίο!

Η ΕΔΑ ζήτησε από τον Πλαστήρα να συνηγορήσει στο αίτημα για την απόλυση των

βουλευτών της από την εξορία, πράγμα που ο αρχηγός της ΕΠΕΚ δέχθηκε πρόθυμα.

Οι Αμερικανοί όμως, θορυβημένοι από την εκλογή αριστερών υποψηφίων, πίεζαν τον

πρωθυπουργό Σοφ. Βενιζέλο να μην τους αφήσει ελεύθερους. Στις ακροάσεις του

βασιλιά Παύλου με τους αρχηγούς των κομμάτων, την ΕΔΑ εκπροσώπησε ο Μιχ.

Κύρκος, ο οποίος ζήτησε από τον ρυθμιστή του πολιτεύματος να αποκατασταθούν οι

δημοκρατικές ελευθερίες και να σταματήσουν οι διώξεις. Οι εξόριστοι βουλευτές

της ΕΔΑ έστειλαν στη «Δημοκρατική» μήνυμα προς τον ελληνικό λαό. Ο Πασαλίδης

ζήτησε από τον πρωθυπουργό Βενιζέλο, την απόλυση των βουλευτών του κόμματός

του.

Στις 2 Νοεμβρίου 1951 ο Πασαλίδης με δηλώσεις του απήντησε στις προγραμματικές

δηλώσεις του πρωθυπουργού, και μεταξύ άλλων, υπογράμμισε: «Μπροστά στα κενά

εδώλια της πραγματικής αντιπολιτεύσεως των βουλευτών της ΕΔΑ, τους οποίους

αυθαίρετα η κυβέρνηση κράτησε μακριά από τη Βουλή, ο πρωθυπουργός κ. Πλαστήρας

εδιάβασε τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβερνήσεως. Ελάβαμε γι’ αυτό γνώση

των δηλώσεων και τις εμελετήσαμε από τις εφημερίδες. Ιδιαίτερα οδυνηρή

εντύπωση μάς έκαμεν ο επίλογος των προγραμματικών δηλώσεων που κλείνει

δυστυχώς μέσα του όλη την ουσία των δηλώσεων αυτών. Όσον κι αν θελήσαμε να

ιδούμε το περιεχόμενο με καλή και αγαθή διάθεση, αδυνατούμε να αποσιωπήσουμε

το αίσθημα της απογοητεύσεως και των αμφιβολιών που προκαλούν. Ο κ.

πρωθυπουργός με ωμή ειλικρίνεια, έκανε τη «δήλωση» ότι «τα μέτρα εφαρμογής του

προγράμματος της κυβερνήσεώς του θα λαμβάνονται εν συνεργασία και από κοινού

μετά της αμερικανικής αποστολής». Με τη δήλωση αυτή η κυβέρνησις δεν αρκείται

να δεχθεί τη συνεργασία απλώς ή και τας συμβουλάς της αμερικανικής αποστολής,

αλλά της αναγνωρίζει το δικαίωμα να επεμβαίνει και να αποφασίζει για όλα τα

προβλήματα της εσωτερικής κοινωνικής ζωής μας. Προκαλεί πράγματι οδύνην η

τέτοια εθνική ταπείνωση…».

Αυστηρά μέτρα

Τελικά το μετεμφυλιακό κράτος ­ το πανίσχυρο στρατιωτικό κατεστημένο που στην

πραγματικότητα κυβερνούσε τη χώρα ­ αναγκάστηκε να φέρει τους εκλεγέντες

βουλευτές της ΕΔΑ από τον βράχο της εξορίας τους στην Αθήνα.

Ειδικό πολεμικό, έφθασε γι’ αυτόν τον σκοπό στον Άη Στράτη. Η διοίκηση του

στρατοπέδου είχε πάρει αυστηρά μέτρα. Απαγόρευσε κάθε εκδήλωση και υποχρέωώσε

τους εξορίστους να παραμείνουν στις σκηνές του. Οι βουλευτές όταν είδαν το

πολεμικό διαμαρτυρήθηκαν, και τόνισαν ότι αφού τους επέτρεπαν να πάνε στην

Αθήνα, έπρεπε να τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν με το πλοίο της γραμμής. Ο

διοικητής του στρατοπέδου τους απήντησε ξερά, ότι αυτές τις διαταγές είχε, και

ο υπουργός Δημ. Τάξεως ο Κ. Ρέντης διευκρίνιζε ότι αυτό γινόταν για την…

«ασφάλειά τους»!

Ακόμα είχε κανονιστεί η ώρα που θα έφθαναν στην Αθήνα να ήταν νύχτα, ώστε ν’

αποφευχθούν εκδηλώσεις αγάπης του κόσμου. Κάποτε οι 7 βουλευτές έφθασαν στην

Αθήνα. Οι εφημερίδες είχαν δημοσιεύσει την είδηση της απόλυσής τους, κι όταν

το άλλο πρωί οι βουλευτές της ΕΔΑ πήγαν στα γραφεία της «Δημοκρατικής», στην

οδό Μητροπόλεως 22, πλήθος οπαδών της Αριστεράς είχε συγκεντρωθεί στον στενό

χώρο της αίθουσας των γραφείων της εφημερίδας για να τους καλωσορίσουν, ενώ

απ’ έξω όργανα της Ασφάλειας παρακολουθούσαν και… κατέγραφαν την «κίνηση»!

Η «Δημοκρατική» στο σχετικό ρεπορτάζ που δημοσίευσε την επομένη, έδινε

παραστατικά όλη αυτή την εικόνα:

Ο κόσμος

«Όταν πληροφορήθηκε ο κόσμος από τις πρωινές εφημερίδες, ότι επιτέλους έφθασαν

οι βουλευτές, αμέσως έσπευσαν κατά κύματα στα γραφεία της «Δημοκρατικής» για

να μάθουν νεώτερα. Περί την 10.20 το πρωί, έφθασε ο πρώτος βουλευτής στα

γραφεία. Ήταν ο Γιάννης Ιμβριώτης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

και βουλευτής της μακεδονικής πρωτευούσης. Η υποδοχή του εκ μέρους των

συγκεντρωθέντων υπήρξε εγκάρδιος και συγκινητική.

Ένας – ένας ώς τις 11 π.μ. κατέφθασαν όλοι οι βουλευταί. Ο Γαβριηλίδης, οι

στρατηγοί Σαράφης και Χατζημιχάλης, ο Πρωιμάκης, ο Ηλιού, ο Τσόχας. Τους

υπεδέχετο η Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ, με επικεφαλής τον πρόεδρο κ. Πασαλίδη,

η οποία και εφωτογραφήθη μεταξύ των εκλεκτών του λαού. Όλοι τους είναι ζωηροί

και γεμάτοι σφρίγος, μαυρισμένοι από τον ήλιο του Άη Στράτη και την αρμύρα της

θάλασσας, με κάποια τραχύτητα στα χαρακτηριστικά τους. Δείχνουν ωστόσο, καλά

στην υγεία τους. Οι περισσότεροι είναι τέσσερα με πέντε χρόνια στην εξορία. Ο

Γαβριηλίδης εγκάρδιος απλώνει τα χέρια του και σφίγγει τις δεκάδες χέρια που

απλώνονται προς αυτόν. Στους παλιούς φίλους, μοιράζει φιλιά. Ο στρατηγός

Σαράφης με τον αέρα του στρατιωτικού, συγκινημένος, ωστόσο ανταποδίδει τις

φιλικές εκδηλώσεις. Ο Χατζημιχάλης, ο πρεσβύτερος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας,

κρατιέται στητός σα λαμπάδα, λες και δεν ήρθε από το κολασμένο νησί. Ο

Πρωιμάκης έχει έναν αέρα καλλιτέχνη με τα μακριά του μαλλιά και το παχύ

μουστάκι. Ο Ιμβριώτης στωικός όπως πάντα, παραπονιέται πως ξέμαθε να περπατάει

στην άσφαλτο! Οι δύο βενιαμίν της ομάδας, ο Ηλιού κι ο Τσόχας. Ο Ηλιού

δραστήριος, θετικός, καλοσυνάτος, μοιράζει φιλιά και χειραψίες. Φωτογραφίζεται

μάλιστα με τις γυναίκες του σωματείου των πολιτικών εξορίστων και

φυλακισμένων, κρατώντας μια πελώρια ανθοδέσμη που του προσέφεραν…».

Η κρίσιμη σύσκεψη της 11ης Νοεμβρίου

Την Κυριακή το πρωί της 11ης Νοεμβρίου 1951, πραγματοποιήθηκε ευρεία σύσκεψη

στελεχών της ΕΔΑ, που κράτησε όλη την ημέρα. Στη σύσκεψη πήραν μέρος οι 7

βουλευτές που γύρισαν από την εξορία, δηλαδή οι Γαβριηλίδης, Σαράφης,

Χατζημιχάλης, Ιμβριώτης, Πρωιμάκης, Τσόχας και Ηλιού, τα μέλη της Διοικούσας

Επιτροπής της ΕΔΑ Ιω. Πασαλίδης, Μιχ. Κύρκος, Κ. Μπασιάκος, Μήτσος Μαριόλης

και Ηρ. Παπαχρήστου, αλλά και στελέχη από τα κόμματα που συνεκρότησαν την ΕΔΑ,

και συγκεκριμένα, οι Γιώργης Σπηλιόπουλος, Μιχάλης Βουρνάς, Κ. Λυκούρης, Μαν.

Μάντακας, Σταύρος Ηλιόπουλος, Ι. Φίλανδρος, Ι. Σιμεντζής, Γ. Παπαντωνίου και ο

εκπρόσωπος της ΕΔΝΕ Αντώνης Μπριλλάκης. Θέματα της ημερήσιας διάταξης ήταν

δύο: α) Κριτική της προεκλογικής πάλης της ΕΔΑ και των αποτελεσμάτων

των εκλογών. Και β) οργανωτικά και άλλα καθήκοντα της ΕΔΑ. Η επιστροφή

των εξορίστων έδωσε στη σύσκεψη πανηγυρικό χαρακτήρα.

Ο Πασαλίδης

Πρώτος έλαβε τον λόγο ο πρόεδρος της ΕΔΑ. Ο Πασαλίδης κρατώντας την αιώνια

πίπα του με τα ατίθασα άσπρα μαλλιά του, είχε μια όψη λιονταρίσια. Στράφηκε

προς τους βουλευτές που είχαν καθήσει απέναντί του και είπε με τη βαριά φωνή

του: «Πιστεύω πως εκφράζω τη χαρά όλων των αντιπροσώπων στη σημερινή σύσκεψη,

χαιρετίζοντας τους βουλευτάς μας, που βαστάξανε ακλόνητα και ηρωικά ψηλά τη

σημαία της τιμής της πατρίδος μας. Στο πρόσωπό τους σφίγγουμε το χέρι των

φυλακισμένων, εξορίστων και των καταδιωκομένων, πιστεύοντας ότι οι βουλευταί

μας, μαζί με τη Διοικούσα Επιτροπή, θα αγωνισθούν για τα συμφέροντα του λαού,

για την Ειρήνη, τη Δημοκρατία και τη Γενική Αμνηστία…».

Έπειτα ο Πασαλίδης περιέγραψε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνεκροτήθη η

ΕΔΑ και τόνισε ότι πρέπει να θεωρηθεί μεγάλη επιτυχία της Διοικούσας Επιτροπής

η οργάνωση του προεκλογικού αγώνα και νίκη το αποτέλεσμα των εκλογών. Στο

τέλος, κάλεσε τους βουλευτές και τα στελέχη της ΕΔΑ να αγωνισθούν πειθαρχικά

και θαρραλέα για την πραγματοποίηση του προγράμματος του κόμματος.

Τον λόγο πήρε στη συνέχεια ο Σταύρος Ηλιόπουλος ως εκπρόσωπος του

Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας, του κόμματος που είχε και την αρχική

πρωτοβουλία για την ίδρυση της ΕΔΑ. Ο Ηλιόπουλος χαιρέτισε πρώτα τους

βουλευτές και ύστερα διάβασε την εισήγησή του. Δεν του άρεσαν οι

ωραιοποιήσεις, δεν ήταν άνθρωπος που συμβιβαζόταν και διατύπωνε πάντα ανοιχτά

και θαρραλέα τη γνώμη του. Έτσι, στην εισήγησή του δεν απέκρυψε τα σφάλματα,

τις ελλείψεις και τις αδυναμίες της ΕΔΑ, αλλά και τη διαφωνία του στην τακτική

του Δημοκρατικού Συναγερμού. Ύστερα, προχώρησε στα άμεσα οργανωτικά προβλήματα

και στο πρόγραμμα του κόμματος.

Ο «δεκάλογος» του Κύρκου για το μέλλον της ΕΔΑ

Στη σύσκεψη της 11ης Νοεμβρίου ο ηγέτης του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού

Κόμματος, μίλησε τελευταίος. Ο Μιχάλης Κύρκος συμφώνησε στα περισσότερα σημεία

της ομιλίας του Ηλιόπουλου, και ύστερα έδωσε στον Πασαλίδη ιδιόχειρο σημείωμά

του που περιείχε τις θέσεις του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. Στο

σημείωμα εκείνο, ο Κύρκος υπογράμμιζε τα ακόλουθα:

1. Η ΕΔΑ πρέπει να παραμείνει συνασπισμός ή συνεργασία κομμάτων με

πλήρη ισοτιμία αυτών και ομοφωνία στη λήψη αποφάσεων, όπως ορίζει και το

πρακτικό ιδρύσεώς της.

2. Η ΕΔΑ είναι νόμιμη πολιτική οργάνωσις και πρέπει να περιφρουρήσει τη

νομιμότητά της. Μ’ αυτό δεν εννοούμε υποταγή στα σημερινά ανελεύθερα κέντρα.

3. Η ΕΔΑ καθορίζει κυριαρχικά την πολιτική της γραμμή χωρίς να

δεσμεύεται ή να επηρεάζεται από γνώμες άλλων.

4. Πρέπει να εμπνεώμεθα όλοι από την αρχή ότι είμεθα δημοκρατική

οργάνωση πλατύτατης μορφής, στην οποία είναι δεκτό κάθε δημοκρατικό και

προοδευτικό στοιχείο. Στο πρόγραμμα είμεθα σύμφωνοι με την εισήγηση.

5. Η ΕΔΑ πρέπει να υπερασπίζεται τα στελέχη της και τα μέλη τη

επιτροπής από κάθε διασυρμό, οθενδήποτε προερχόμενο.

6. Όλα τα κόμματα που μετέχουν στην ΕΔΑ πρέπει να ευθυγραμμίζουν την

πολιτική τους προς τις αποφάσεις της Δ.Ε. και όποιος τις παραβαίνει να τίθεται

στη διάθεση του κόμματός του και να του αφαιρείται κάθε υπευθυνότης.

7. Τον αγώνα τον κατευθύνει η Δ.Ε. της ΕΔΑ υπευθύνως. Πολιτικές

πρωτοβουλίες που θα την έθεταν προ τετελεσμένου γεγονότος, πρέπει να

αποκλεισθούν αυστηρά.

8. Η «Δημοκρατική» πρέπει να είναι όργανο της Δ.Ε. της ΕΔΑ.

9. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη και οι τοπικές Διασκέψεις πρέπει να έχουν

συμβουλευτικό χαρακτήρα για τη Δ.Ε. της ΕΔΑ, αφού πρόκειται περί συνασπισμού

κομμάτων με διαφορετικές κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις και όχι περί ενιαίου

κόμματος.

10. Ο αντιπρόσωπος της Νεολαίας στη Δ.Ε. δεν θα είναι μέλος της Δ.Ε.,

αλλά θα παρίσταται για να διοχετεύει τις γνώμες της Νεολαίας στη Δ.Ε. και

αντίστοιχα τις αποφάσεις της Δ.Ε. προς τη Νεολαία».