Ο θάνατος του Γιάννη Σοφιανόπουλου ξάφνιασε και λύπησε βαθύτατα όλον τον

πολιτικό κόσμο, και ιδιαίτερα τον κόσμο της Αριστεράς. Στο μεταξύ, ο

στρατάρχης Παπάγος εμφανίστηκε επίσημα στο πολιτικό προσκήνιο. Η Δεξιά

αποκτούσε έναν καινούργιο αρχηγό με δυνατότητες να συσπειρώσει γύρω του πέρα

από τη συντηρητική πλευρά και ορισμένους παλαιοφιλελεύθερους. Η Αριστερά

μπροστά στη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε, αντιλήφθηκε αμέσως ότι χρειαζόταν

ευρύ μέτωπο και θεωρούσε ιδανική λύση μια κοινή εκλογική κάθοδο με την ΕΠΕΚ

του Πλαστήρα. Ενώ όμως ο αρχηγός της ΕΠΕΚ αρνήθηκε συνεργασία με την Αριστερά,

προβληματίσθηκε για συνεργασία μόνο με το ΣΚΕΛΔ, για να αρνηθεί όμως στο τέλος

και αυτή την πρόταση.

Ο ΙΔΕΑ στήριζε την κίνηση του Παπάγου και μέσα στον στρατό η προπαγάνδα για

τον Ελληνικό Συναγερμό, προκάλεσε αντιδράσεις στα άλλα κόμματα

Οι απόψεις της «Δημοκρατικής» για «διασπαστική τακτική» και για τις μορφές

συνεργασίας στα πλαίσια της ΕΔΑ, προκάλεσαν ποικίλες αντιδράσεις. Αλλά οι

ενδοιασμοί του ΣΚΕΛΔ δεν ήταν αβάσιμοι, και πολύ σύντομα ο Μιχάλης Κύρκος θα

αντιμετώπιζε ο ίδιος τα πυρά του ΚΚΕ, με αποτέλεσμα όχι μόνο να κατανοήσει τις

αντιρρήσεις του ΣΚΕΛΔ, αλλά σε μια κρίσιμη στιγμή να διαφοροποιηθεί για να

στηρίξει τον Πλαστήρα. Και η ενέργειά του εκείνη ήταν απόλυτα δικαιολογημένη.

Αυτά όμως, στην ώρα τους. Προς το παρόν ο Μιχ. Κύρκος θα βρισκόταν μπροστά σ’

ένα μεγάλο πρόβλημα, που παρ’ ολίγον να διέλυε την ΕΔΑ: το θέμα της

υποψηφιότητας του Μπελογιάννη και του Πλουμπίδη.

Ενώ ο Δημοκρατικός Συναγερμός κατηγορούσε το ΣΚΕΛΔ ότι «διασπούσε» τον

δημοκρατικό αγώνα επειδή δεν συνέπραξε με την ΕΔΑ και είχε εξαπολύσει εναντίον

του έντονη πολεμική με τη «Δημοκρατική», ο ίδιος ο Δημοκρατικός Συναγερμός

προσπάθησε να διασπάσει την… ΕΔΑ επειδή οι ηγέτες της διαφωνούσαν με τη

γραμμή του ΚΚΕ να μπουν υποψήφιοι στα ψηφοδέλτιά της υπόδικοι όπως ο Ν.

Μπελογιάννης, πολιτικοί κατάδικοι όπως ο Νίκανδρος Κεπέσης και καταδιωκόμενοι

όπως ο Νίκος Πλουμπίδης. Την αξίωση αυτή υποστήριζε το ΚΚΕ από το εξωτερικό

μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα». Το ζήτημα που δημιουργήθηκε

από την εξόριστη κομμουνιστική ηγεσία συγκλόνισε την ΕΔΑ και παρ’ ολίγον να

προκαλέσει τη διάλυση του νέου κόμματος από τις πρώτες ημέρες της παρουσίας

του στην πολιτική σκηνή. Οι φόβοι των ηγετών της ΕΔΑ ήταν βάσιμοι, επειδή με

αυτές τις υποψηφιότητες θα μπορούσε το υπερκράτος του ΙΔΕΑ να βρει την

ευκαιρία που ζητούσε για να διαλύσει την ΕΔΑ, σαν συνδεδεμένη με τον παράνομο

μηχανισμό του ΚΚΕ.

Αγανάκτηση

Το θέμα ήταν σοβαρό, και αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί τάχιστα μια σύσκεψη

στο σπίτι του στρατηγού Μανώλη Μάντακα των Αριστερών Φιλελευθέρων, στην οδό

Δεινοκράτους. Το ζήτημα που τους είχε διχάσει, έφερε ο Δημορκατικός Συναγερμός

και τη «γραμμή» του ΚΚΕ υποστήριξε ο Μήτσος Μαριόλης. Από την πρώτη στιγμή, ο

Πασαλίδης αντέδρασε έντονα. Έβλεπε ότι μ’ αυτήν την τακτική, ο αγώνας του ­

τόσο επίπονος ­ για τη δημιουργία νέου νόμιμου αριστερού φορέα, κινδύνευε να

τιναχθεί στον αέρα και, σχεδόν δακρύζοντας, είπε στους εκπροσώπους του

Δημοκρατικού Συναγερμού και κυρίως στον επικεφαλής τους, τον Μαριόλη:

­ Τι πάτε να κάνετε; Να καταστρέψετε μια δουλειά που μόλις αρχίσαμε;

Ο Μιχάλης Κύρκος φώναξε αγανακτισμένος:

­ Τα τινάζετε όλα στον αέρα. Εγώ δεν υπογράφω αυτές τις υποψηφιότητες.

Καλύτερα, αν θέλετε, να βάλουμε υποψήφιο τον ίδιο τον Ζαχαριάδη…

Ο Μαριόλης πείσμωσε και χτύπησε νευριασμένος το χέρι του στο τραπέζι:

­ Αν δεν μπει υποψήφιος ο Μπελογιάννης, τότε θα αποχωρήσω από την ΕΔΑ…

Γύρισε προς το μέρος των άλλων:

­ Εσείς, τι λέτε;

Ο υφηγητής της Παιδιατρικής ο Γιώργης Σπηλιόπουλος είπε ότι δεν είχε αντήρρηση

να μπει υποψήφιος ο Μπελογιάννης. Ο στρατηγός Μάντακας φαινόταν συγκινημένος

και δήλωσε ότι δεν μπορούσε να έλθει σε αντιπαράθεση με το ΚΚΕ.

­ Δεν μπορώ να ξεχάσω τον αγώνα που έκανα μ’ αυτούς τους συντρόφους στα βουνά.

Δεν μπορώ να μην τους υποστηρίξω…

Ο Ανδρέας Ζάκκας σηκώθηκε συγχυσμένος:

­ Εγώ, λοιπόν, αποχωρώ. Επιτέλους, ν’ απαλλαγώ απ’ αυτό το άγχος. Με την

τακτική του Δημοκρατικού Συναγερμού θα μας διαλύσουν. Δεν αντέχω αυτό το

καρδιοχτύπι.

Ο Μαριόλης θύμωσε και απευθύνθηκε στον Ζιάκκα:

­ Αν δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε, τότε εμείς φεύγουμε.

Και μ’ αυτά τα λόγια κατευθύνθηκε προς την έξοδο οργισμένος. Μόλις έφυγε, ο

Γιάννης Κοκορέλλης της Ένωσης Δημοκρατικών Αριστερών (του κόμματος του

Σοφιανόπουλου) πρότεινε να συντάξουν ανακοίνωση προς τον Τύπο, με την οποία ν’

αναγγέλλουν την αποχώρηση του Δημοκρατικού Συναγερμού από την ΕΔΑ. Η

ανακοίνωση συντάχθηκε, αλλά την τελευταία στιγμή ο Πασαλίδης τους συγκράτησε:

­ Μην τη δώσετε ακόμα στη δημοσιότητα…

Η ανακοίνωση δόθηκε στις εφημερίδες λίγο αργότερα και δημοσιεύθηκε στις 18

Αυγούστου. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, δεν ήταν αδικαιολόγητη η άρνηση του

ΣΚΕΛΔ να συμπράξει με την ΕΔΑ. Επειδή όμως, η «Δημοκρατική» συνέχιζε την

επίθεση κατά του ΣΚΕΛΔ, και το κατηγορούσε για «διασπαστική τακτική», την

απάντηση έδωσε ο Τσιριμώκος από την εφημερίδα του, τη «Μάχη». Κάτω από τον

τίτλο: «Πέστε στον λαό την αλήθεια με απλά λόγια για την ενότητα», η «Μάχη»

έγραφε:

Πολεμική

«Από καιρό ασκείται μια ψιθυριστή, αλλά έντονη και δολοφόνα πολεμική εναντίον

μας, ότι τάχα εμείς «διασπούμε» τον δημοκρατικό αγώνα και ματαιώνουμε την

ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων. Δεν επρόκειτο φυσικά ν’ αφήσουμε δίχως

απάντηση την κατηγορία. Αλλά σιωπούσαμε όσον καιρό χρειάστηκε για να

ωριμάσουνε τα πράγματα και να μας δικαιώσει η πραγματικότητα. Η δικαίωση ήρθε

πανηγυρική. Στις εφημερίδες τής 18 και 19 Αυγούστου, δημοσιεύτηκε η ακόλουθη

είδηση: «Κατά την χθεσινή συνεδρίασιν της Διοικούσας Επιτροπής της Ενιαίας

Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) ο εκ των μελών αυτής κ. Δ. Μαριόλης προέβη εις

ωρισμένας εισηγήσεις, αι οποίαι δεν ήτο δυνατόν να γίνουν αποδεκταί. Συνεπεία

τούτου ο κ. Μαριόλης μετά των αυτού συνεργαζομένων, απεχώρησε της ΕΔΑ».

Οι εξόριστοι στην πρώτη γραμμή

Ο Δημοκρατικός Συναγερμός διέσπασε την ΕΔΑ που είχε σχηματίσει μαζί με τα

κόμματα των κ.κ. Κύρκου και Πασαλίδη, των Αριστερών Φιλελευθέρων καθώς και μ’

ένα μέρος των Σοφιανοπουλικών. Από αρκετές ημέρες άλλωστε μερικά μέλη του Δ.Σ.

είχαν καταθέσει στον Άρειο Πάγο το σήμα νέας κινήσεως με τον τίτλο Ενιαίος

Λαϊκός Αγών (ΕΛΑ). Η διάσπαση δηλαδή ήταν μελετημένη και προετοιμασμένη για

την περίπτωση που δεν θα επιβάλονταν οι απόψεις τους από τους προβοκάτορες και

δήθεν έξαλλους σπεκουλαδόρους της παρανομίας του ΚΚΕ που συγκρότησαν τον

Συναγερμό, για να διασπάσουν το κίνημα και να εκμεταλλευθούν τους αριστερούς

ψηφοφόρους των μεγάλων πόλεων, εν ονόματι κάποιας «δημοκρατικής» ορθοδοξίας.

Και η προχθεσινή διάσπαση δείχνει φανερά πώς μπαίνει το ζήτημα της ενότητας

και ποια είναι η στάση μας απέναντί του. Το ότι ο κ. Μαριόλης βγήκε και δήλωσε

πως «δεν έγινε διάσπαση, αλλ’ απλώς συζητούνται μερικά ζητήματα εντός της

Διοικούσας Επιτροπής» και ύστερα από δύο ημέρες αναγγέλθηκε πως έγινε η

«ανασυγκόλληση» της ΕΔΑ, αυτό σημαίνει απλούστατα ότι τα άλλα στοιχεία της ΕΔΑ

δέχθηκαν τον εκβιασμό. Αλλά η διάσπαση μισάνοιξε το «παραπέτασμα» της

κατάστασης στην ηγεσία της Αριστεράς. Οι «απαράδεκτες» προτάσεις μένουν, οι

απαράδεκτες προθέσεις δουλεύουν, οι απαράδεκτοι άνθρωποι εξακολουθούν…

Περί ενότητας

Ηλίας Ηλιού. Από τον τόπο της εξορίας, ήταν υποψήφιος της ΕΔΑ στις εκλογές

του 1951

Κάτω λοιπόν από το εκτυφλωτικό φως των γεγονότων, πέστε τώρα στον λαό την

αλήθεια για το ζήτημα της ενότητας, για να καταλάβει ποιοι πονάνε το λαϊκό

κίνημα και ποιοι το τορπιλίζουν». Και η «Μάχη» τόνιζε:

«Όταν λέμε ενότητα δεν εννοούμε φυσικά την ενότητα οποτεδήποτε με

οποιονδήποτε, για οποιονδήποτε σκοπό. Αυτό θ’ αποτελούσε ένα ηλίθιο πάθος για

σύμπραξη θολή και αόριστη, που δεν θ’ άφηνε ούτε το κόμμα ν’ αποσαφηνίσει τους

σκοπούς του ούτε τις λαϊκές μάζες να ξεδιαλύνουν πρόσωπα και πράγματα. Η λέξη

ενότητα έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο ανάλογα με την ιστορική στιγμή και με

τον τόπο».

Όταν προκηρύχθηκαν οι εκλογές του 1951, η ζαχαριαδική ηγεσία μέσω του

μηχανισμού των φυλακών και των ελεύθερων οργανώσεων των Μακρονησιωτών και των

πρώην φυλακισμένων, άρχισε να κινητοποιεί ομάδες πίεσης από τις συνοικίες προς

τα γραφεία της εκλογικής επιτροπής της ΕΔΑ στην οδό Θεμιστοκλέους, όπου

στεγαζόταν το δικηγορικό γραφείο του Ανδρέα Μπικάκη, οι οποίες υπαγόρευαν

έντονα και φορτικά ονόματα υποψηφίων για τους συνδυασμούς. Προκειμένου δε, να

πιεστεί η Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΔΑ να δεχθεί τη γραμμή του Ζαχαριάδη,

ιδρύθηκε μέσα από τις φυλακές η Ένωση Λαϊκού Αγώνα (ΕΛΑ) σαν αντίδοτο της ΕΔΑ,

η οποία σε περίπτωση διάρρηξης σχέσεων ΕΔΑ – γραμμής Ζαχαριάδη, θα αναλάμβανε

να εφαρμόσει αυτή τις «ντιρεκτίβες» του αρχηγού του ΚΚΕ. Τα τηλεγραφήματα που

έστελνε η ηγεσία του εξωτερικού στην Αθήνα, και αντίστροφα, με τον ασύρματο

και δημοσιεύονται στο βιβλίο που εξέδωσε ο Σταύρος Κασιμάτης, δίνουν την

αντίληψη που υπήρχε στην κομμουνιστική ηγεσία εκείνη την εποχή. Με τα δεδομένα

αυτά, ήταν απόλυτα δικαιολογημένη η στάση του ΣΚ-ΕΛΔ να μη δεχθεί συνεργασία

κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις.

Ψυχραιμία

Ο γραμματέας του ΣΚΕΛΔ Ηλίας Τσιριμώκος: «Πέστε την αλήθεια στον λαό για το

ζήτημα της ενότητας…»

Χάρις στην ψυχραιμία του Πασαλίδη η διάλυση της ΕΔΑ αποφεύχθηκε. Με τον ήρεμο

λόγο του, ο πρόεδρος του κόμματος έπεισε τον Δημοκρατικό Συναγερμό να «βάλει

νερό στο κρασί του» και να μη μπουν υποψήφιοι ο Πλουμπίδης και ο Μπελογιάννης,

αφού, μάλιστα, σε αντίθετη περίπτωση, ο Μιχάλης Κύρκος είχε προειδοποιήσει ότι

θα αποχωρούσε. Τελικά, συμφώνησαν να υποβληθούν οι υποψηφιότητες των εξόριστων

στρατηγών του ΕΛΑΣ Στέφανου Σαράφη και Μ. Χατζημιχάλη, του αγροτικού ηγέτη

Κώστα Γαβριηλίδη, του δικηγόρου Ηλία Ηλιού, των συνδικαλιστών Κ. Λυκούρη,

Νίκου Τσόχα και Χ. Χαραγκιώνη, του καθηγητή Γιάννη Ιμβριώτη, και των

κρατουμένων στις φυλακές Μανόλη Γλέζου, Νίκανδρου Κεπέση και Μάνθου

Τσιμπουκίδη.

Ο Πλουμπίδης στις αναφορές που έστελνε έξω και ανέλυε το πρόβλημα των

υποψηφιοτήτων, επέκρινε την ηγεσία της ΕΔΑ, ξεχώριζε τον Μπασιάκο και τον

Μαριόλη, αλλά εξηγούσε ότι αν διαλυόταν η ΕΔΑ, το ΚΚΕ θα έμενε απομονωμένο, το

«αντίδοτο» της ΕΛΑ δεν έπειθε, και ένωση δυνάμεων ήταν δυνατή μόνο με την ΕΔΑ.

Ν. ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ

Με την ΕΛΑ θα είχαμε διάσπαση

Νίκος Πλουμπίδης: Δυό δρόμοι ήταν μπροστά μου

Ο Πλουμπίδης ανέφερε χαρακτηριστικά σε μια από τις αναφορές του: «Μπροστά μου

είχα δύο δρόμους. Ο πρώτος με την ΕΔΑ. Εκεί θα είχαμε Ένωση των προοδευτικών

δυνάμεων, πράγμα που θα τραβούσε, θα ξεσήκωνε και θα κινητοποιούσε τις πλατιές

μάζες για όλα και την Ειρήνη. Θα είχαμε υποψηφίους και βεβαίως βουλευτές τους

φυλακισμένους και εξορίστους. Θα είχαμε συνδυασμούς σ’ όλη την Ελλάδα και τη

δυνατότητα αποστολής ανθρώπων στις επαρχίες. Θα είχαμε το απαραίτητο κάλυμμα.

Θα είχαμε ένα μικρό μηχανισμό, που θα συγκέντρωνε και θα δραστηριοποιούσε

πολλούς ανθρώπους απαραίτητους για την εκλογική μάχη. ΔΕΝ θα είχαμε τον

Μπελογιάννη βουλευτή, θα εκινδύνευε η ζωή του περισσότερο, αλλά με τη νίκη που

θα κερδίζαμε θα είχαμε μεγαλύτερο κύρος και δύναμη να κινητοποιήσουμε τις

πλατιές μάζες και να επιβάλουμε τη σωτηρία του. Θα εθίγετο ο εγωισμός του

Πλουμπίδη που δεν θα ‘βγαινε βουλευτής, αλλά θα κέρδιζε το κόμμα. ΔΕΝ θα

εκτελούνταν κατά γράμμα η εντολή του κόμματος, θα εκτελούνταν όμως, στην ουσία

και θα είχαμε ΝΙΚΗ.

Ο δεύτερος με την ΕΛΑ, εκεί όλα θα ήσαν ορθόδοξα. ΟΡΘΟΔΟΞΑ και πρόγραμμα και

υποψήφιοι φυλακισμένοι και εξόριστοι και Μπελογιάννης – Πλουμπίδης. ΔΕΝ θα

είχαμε ένωση, αλλά διάσπαση. ΔΙΑΣΠΑΣΗ των προοδευτικών δυνάμεων, θα είχαμε

απομόνωση του ΚΚΕ, πράγμα που θα απογοήτευε τους δικούς μας και τις πλατιές

μάζες και ή θα τις αδρανούσε ή θα τις έσπρωχνε σε άλλες κατευθύνσεις. Δεν θα

ήμαστε μαζί με τον λαό, παρά θα αποτελούσαμε αίρεση. Το πρόγραμμά μας δεν θα

γίνονταν γνωστό στον πολύ κόσμο, θα είχαμε συνδυασμούς μόνο στην Αθήνα και

Πειραιά, γιατί παρ’ όλο που είχαν υποβληθεί οι αιτήσεις των εξορίστων, δεν

επαρκούσε ο χρόνος να συντονίσουμε τη δουλειά. Οι νόμιμοι υποψήφιοι θα ήσαν

άγνωστοι και πολλοί ύποπτοι. Θα είχαμε ΣΥΓΧΥΣΗ. ΔΕΝ είχαμε μηχανισμό και δεν

προφθαίναμε να φτιάξουμε.

Θα είχαμε Μπελογιάννη βουλευτή, θα κινδύνευε λιγότερο η ζωή του τυπικά, όμως ο

αντίκτυπος ήττας, οι λίγοι ψήφοι και η μη πλατιά κινητοποίηση των μαζών θα

ήταν και σε βάρος του Μπελογιάννη, και σε βάρος του κινήματος. Θα

ικανοποιούνταν ο εγωισμός του Πλουμπίδη, αλλά σε βάρος του κόμματος και του

κινήματος. Θα εκτελούνταν κατά γράμμα η εντολή του Π.Γ., αλλά αυτό αν δεν ήταν

προδοσία θα ήταν ηλιθιότητα και θα οδηγούσε στην ήττα του κόμματος»…