Οι ηγέτες διαφωνούν για τη μορφή της συνεργασίας

Ο Πασαλίδης συστήνει στους συνεργάτες του ν’ αναγνωρίσουν σαν αρχηγό τον

Ιω. Σοφιανόπουλο και τους τονίζει ότι χωρίς ενότητα δεν θα πετύχουν τίποτα.

Τον Ιούλιο του 1951 ο Πασαλίδης κατεβαίνει από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα. Στο

μεταξύ, κυκλοφορεί νέα εφημερίδα της Αριστεράς, η «Δημοκρατική». Στα γραφεία

της αρχίζουν συσκέψεις των αρχηγών των αριστερών κομμάτων και ομάδων, ενώ η

Ασφάλεια παρακολουθεί άγρυπνα τις κινήσεις τους. Τις ίδιες ημέρες, ο Νικ.

Πλαστήρας, στη Βουλή, ζητάει να καταργηθεί το αίσχος της Μακρονήσου.

Στα γραφεία της «Δημοκρατικής», στην οδό Μητροπόλεως, συνεχίζονται οι

συζητήσεις των αριστερών ηγετών για τη δημιουργία της ΕΔΑ.

Αμέσως μετά πήρε τον λόγο ο Τσιριμώκος. Διορθώνοντας πού και πού τα στρογγυλά

γυαλιά που του έδιναν έναν αέρα «φιλολογικό», με την άνεση του λόγου που τον

διέκρινε, έθεσε το ζήτημα που «έκαιγε»: Τις αξιώσεις του Δημοκρατικού

Συναγερμού και την πολιτική του ΚΚΕ, σαφώς «καπελωτική» έναντι των άλλων

κομμάτων και ομάδων.

­ Συμφωνώ με τον Πρόεδρόν μας ότι όλοι έχομεν ανάγκην της ενώσεως και ακόμη

ότι αυτή είναι η απαίτησις του λαού. Πώς όμως θα πραγματοποιηθεί η ένωσις;

Ο ηγέτης της ΕΛΔ έριξε μια λοξή ματιά στον Μαριόλη και συνέχισε:

­ Ο «Δημοκρατικός Συναγερμός» ξεκινά από την γνώμην ότι τα Κόμματα της

«Δημοκρατικής Παράταξης» εχρεωκόπησαν, γιατί δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα

διάφορα προβλήματα, σύμφωνα με τους πόθους του λαού. Ιδρύθη λοιπόν ο «Δημ.

Συναγερμός» διά να αντικαταστήσει τα κόμματα που «απέτυχαν», και μας λέει ότι

ο ίδιος δεν είναι κόμμα, αλλά μια μορφή συνεργασίας. Όποιος θέλει, μπορεί να

προσχωρήσει και να στείλει τον αντιπρόσωπόν του εις την υπάρχουσαν Διοικούσα

Επιτροπή. Έτσι, ημπορεί αξιόλογα να πραγματοποιηθεί η ένωσις… Το κόμμα μας

δεν δέχεται την αντίληψιν αυτήν. Το εδηλώσαμε και εις την πρώτην συνεδρίασιν,

το επαναλαμβάνομεν και σήμερον: Θέλομεν την ένωσιν και είμεθα πρόθυμοι να

συμβάλλωμε όσον ημπορούμε εις την χρησιμοποίησίν της, αλλά υπό τον τύπον της

ισοτίμου συνεργασίας των κομμάτων. Προσχώρησιν δεν ημπορούμε να δεχθούμε.

Συνεπώς απομένει εις τον «Δημοκρατικόν Συναγερμόν» να διευκρινίσει αν επιμένει

εις την πρότασίν του, ή αποδέχεται και άλλην μορφήν συνεργασίας…

Ο Μήτσος Μαριόλης, παλιός συνδικαλιστής και μέλος ηγετικό της ΓΣΕΕ, που

εξέφραζε τον «Δημοκρατικό Συναγερμό» και κατ’ επέκτασιν τη γραμμή του ΚΚΕ,

επέμενε στην άποψη της ηγεσίας του ΚΚΕ από το εξωτερικό, ότι η «Δημοκρατική

Παράταξη» που το 1950 είχε σημειώσει εντυπωσιακή επιτυχία και οι ηγέτες της

παρουσίασαν θαυμάσια δραστηριότητα μέσα στο Κοινοβούλιο, δίνοντας σκληρές

μάχες για την κατάργηση του αίσχους της Μακρονήσου κ.λπ., «είχαν αποτύχει να

εκφράσουν τους πόθους του λαού»! Ο Μαριόλης υποστήριξε και πάλι αυτή τη θέση,

και είπε:

«Ο Πρόεδρός μας θα έπρεπε να θέσει υπό συζήτησιν συγκεκριμένην πρότασιν.

Αντιλαμβάνομαι την δυσχέρεια της θέσεώς του. Όπως εξηγήσαμε και προχθές, η

αντιμετώπισις από τα κόμματα των προβλημάτων του λαού, δεν υπήρξε επιτυχής.

Αυτό προκάλεσε πικρία και εξέγερσιν εις τον λαόν. Δι’ αυτό δημιουργήθηκε εις

τας δημοτικάς εκλογάς ο »Δημ. Συναγερμός». Δεν είναι ορθόν να λέγεται ότι

έγινε για να υποκαταστήσει τα κόμματα, διότι εις το καταστατικόν του ρητώς

καθορίζεται ότι δέχεται την συνεργασίαν με Κόμματα τα οποία εξακολουθούν να

διατηρούν την αυθυπαρξίαν και αυτοτέλειάν των. Κατά ποίαν λογικήν ο »Δημ.

Συναγερμός», ο οποίος εις τας δημοτικάς εκλογάς έδειξε τόση δύναμιν, θα μπει

εις την ένωσιν ως μονάς; Ιδού τι δικαιούμεθα καλοπίστως να ερωτήσωμεν. Άλλως

τε πρέπει να τονίσωμε ότι ο Δ.Σ. δεν δημιουργήθηκε εν όψει των εκλογών.

Δημιουργήθηκε άσχετα με τας εκλογάς για ν’ αντιμετωπίσει, μέσα εις την Βουλήν

και έξω από αυτήν τα προβλήματα του λαού. Βεβαίως αντιμετωπίζαμε και τας

εκλογάς, αλλά σαν ένα από τα προβλήματα…».

Οι επαφές με τον Πλαστήρα

Σ’ εκείνη τη συνάντηση, στα γραφεία της «Δημοκρατικής» στη Μητροπόλεως, ο

Ρούσος Κούνδουρος (σοφιανοπουλικός) απευθυνόμενος κυρίως στον Μαριόλη,

παρετήρησε ότι ο «Δημ. Συναγερμός» ακριβώς επειδή διέθετε ισχυρότερες λαϊκές

δυνάμεις ως ΚΚΕ, θα έπρεπε να βοηθήσει στην πραγματοποίηση της ενότητας και

πρόσθεσε χαριτολογώντας:

­ Ο Λένιν έλεγε να συμμαχήσουμε και με τον Σατανά προκειμένου να πολεμήσουμε

τον αρχισατανά. Δεν ξέρω αν υπάρχει κανείς Σατανάς μεταξύ μας, ξέρω όμως ότι

αρχισατανάς είναι η αντίδραση, κι αυτή πρέπει να πολεμήσουμε ενωμένοι!

Η παρατήρηση του Κούνδουρου έκανε τους άλλους να γελάσουν, και η βαριά

ατμόσφαιρα έγινε πιο ανάλαφρη. Από τα ανοιχτά παράθυρα των γραφείων της

«Δημοκρατικής» έφθανε μέχρι επάνω η κίνηση της οδού Μητροπόλεως, και οι φωνές

των εφημεριδοπωλών που διαλαλούσαν τον κυβερνητικό ανασχηματισμό. Η καυτή αύρα

έδειχνε ότι θα έπρεπε να είναι μια από τις πιο ζεστές μέρες του Ιουλίου. Κάπου

στη γωνιά, οι χαφιέδες της Ασφάλειας παρακολουθούσαν πάντα τους ηγέτες της

Αριστεράς καθώς έβγαιναν από την πόρτα του κτιρίου της οδού Μητροπόλεως 22.

Η στάση του «Δημοκρατικού Συναγερμού» με τις «καπελωτικές» διαθέσεις,

προβλημάτιζε τους άλλους σοσιαλιστές και αριστερούς, αν θα μπορούσε να

επιτευχθεί τελικά συμφωνία, κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις. Ο «Δημ.

Συναγερμός» τελούσε υπό την καθοδήγηση του Νίκου Πλουμπίδη, ο οποίος μαζί με

τον Κώστα Μπασιάκο έδιναν τη μάχη του «προωθημένου προγράμματος» του ΚΚΕ, με

πλήρη συμμετοχή του παράνομου μηχανισμού του. Ο Σβώλος με τον Τσιριμώκο

άρχισαν να σκέπτονται ­ σε περίπτωση ναυαγίου των συνομιλιών ­ το ενδεχόμενο

να στραφούν για συνεργασία προς τον Πλαστήρα και την ΕΠΕΚ. Επρόκειτο, δηλαδή,

για την «αντίστροφη φορά» της ίδιας σκέψης που έκανε ο Πασαλίδης. Ο «γιατρός»

πρώτα στράφηκε στην προσπάθεια μετώπου με τον αρχηγό της ΕΠΕΚ και, όταν αυτό

δεν κατέστη δυνατό, στράφηκε στη δημιουργία αριστερού μετώπου. Οι ηγέτες της

ΕΛΔ άρχισαν να στρέφονται προς τον Πλαστήρα, φοβούμενοι ότι, λόγω τακτικής του

ΚΚΕ, δεν θα μπορούσαν να μετάσχουν στο καινούργιο αριστερό σχήμα.

Η θέση του ΚΚΕ και οι αντιδράσεις

Ήταν φανερό, ότι η εμμονή του Μαριόλη, δηλ. του ΚΚΕ, από τη μια να θέλει να

μειώσει και να υποβαθμίσει την σημασία της «Δημοκρατικής Παράταξης» του 1950,

και από την άλλη να υποστηρίζει τον ηγεμονικό ρόλο του «Δημ. Συναγερμού», θα

δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στην ενότητα για τη δημιουργία καινούργιου

σχήματος. Ο Ηρακλής Παπαχρήστου της ομάδας του Σοφιανόπουλου παρετήρησε ότι:

«Ο Δ.Σ. στηρίζεται επί της δυνάμεως την οποίαν συγκέντρωσε εις τας δημοτικάς

εκλογάς. Αυτό, όμως, είναι φαινόμενον που παρουσιάσθηκε μόνον εις τας Αθήνας.

Εδώ, ανεξαρτήτως και των εκλογών, πρόκειται περί δημιουργίας ηγετικού οργάνου

δι’ ολόκληρον την Ελλάδα. Προς τον σκοπόν αυτόν, έχομεν ανάγκην όλων, και

κομμάτων και προσωπικοτήτων. Δεν νομίζω ότι πρέπει να παρασυρθώμεν από την

παρεξήγησιν αυτήν…».

Ενότητα

Κι ο Παπαχρήστου έδωσε στον προεδρεύοντα Πασαλίδη ένα χαρτί με τις θέσεις της

ομάδας Σοφιανόπουλου, που μπήκε στο παράρτημα των πρακτικών. Οι

Σοφιανοπουλικοί συμφωνούσαν με τη θέση του Πασαλίδη και του ΣΚΕ για την ανάγκη

ισότιμης συμμετοχής. Ο Μήτσος Μαραγκός, μέλος του ΣΚΕ Θεσσαλονίκης, είπε ότι ο

«Δημοκρατικός Συναγερμός» επέμενε στην πρότασή του για λόγους «πατριωτικούς»

και κάλεσε τους παρευρισκομένους να προχωρήσουν στον σχηματισμό καθοδηγητικού

οργάνου, με βάση την αναλογική εκπροσώπηση των συμμετεχόντων κομμάτων. Ύστερα

πήρε τον λόγο ο στρατηγός Μανώλης Μάντακας των «Αριστερών Φιλελευθέρων». Ο

ψηλόκορμος στρατηγός του ΕΛΑΣ, συναισθηματικός πάντα με τους συντρόφους του

τού Βουνού, δεν ήθελε να έλθει σε αντιπαράθεση με το ΚΚΕ. Έτσι, έδωσε έμφαση

στην ανάγκη της ενότητας αντί πάσης θυσίας και δήλωσε:

­ Το Κόμμα μου θέλει την ενότητα. Εάν δεν την πραγματοποιήσουμε θα έλθουμε

πάλιν, αργά ή γρήγορα, και θα παραπονούμεθα, ότι δεν εκάμαμε ό,τι έπρεπε για

να εξυπηρετήσουμε ικανοποιητικά τα αιτήματα του λαού. Διά να επιτύχουμε πρέπει

να διαθέτουμε όσο το δυνατόν μεγαλυτέραν δύναμιν. Αυτήν θα μας την δώσει η

ένωσις και η συμμετοχή μας εις τας εκλογάς εις πανελλαδικήν κλίμακα. Πρέπει

ακόμη να βρούμε τον τρόπο να μη μας χαρακτηρίσουν ως συνασπισμόν…

Ο Μάντακας προσπάθησε να «περάσει» μια ενδιάμεση λύση και είπε:

­ Δεν θέλω να στερήσω από τον «Δημοκρατικό Συναγερμό» τον τίτλο του, ο οποίος

μού είναι πολύ συμπαθής. Αλλά δεν πρέπει γι’ αυτό να μην πραγματοποιηθεί η

ένωσις. Ας χρησιμοποιήσουμε στην ανάγκη άλλο τίτλο που να προσεγγίζει. Διά να

συμβιβάσω τα διεστώτα προτείνω να γίνει ένα νέον κόμμα εις το οποίον να

μετάσχουν όλα τα υφιστάμενα κόμματα εν ισοτιμία. Τα κόμματα που υπάρχουν θα

διατηρηθούν, αλλά θα βρίσκωνται τρόπον τινά με αναστολήν της ιδιαιτέρας

δράσεώς των…

Ήλθε τότε η σειρά του Μιχάλη Κύρκου να εκθέσει τις απόψεις του «Δημοκρατικού

Ριζοσπαστικού Κόμματος». Όλη αυτήν την ώρα, τους άκουγε όλους με προσοχή,

έδειχνε βαθιά προβληματισμένος και κρατούσε σημειώσεις. Ο Πασαλίδης

καπνίζοντας πάντα την αιώνια πίπα του, γύρισε προς το μέρος του:

­ Εσύ Μιχάλη, τι λες;

Ο Κύρκος εξέθεσε αναλυτικά την κατάσταση:

Διαφορές

«Νομίζω ότι δεν απέχω από τα πράγματα διαπιστώνων ότι η συζήτησίς μας έφθασεν

εις το καίριον σημείον της. Αι δύο διατυπωθείσαι απόψεις απέχουν πολύ μεταξύ

των. Έχουν εντελώς διαφορετικήν βάσιν. Την τρίτην άποψιν, την διατυπωθείσαν

υπό του κ. Μαραγκού δεν την συζητώ διότι νομίζω ότι και ο ίδιος δεν θα

επιμείνη επ’ αυτής προ της απολύτου αδυναμίας εις την οποίαν ευρισκόμεθα να

προσδιορίσωμεν την αναλογικήν εκπροσώπησιν εις το συλλογικόν όργανον την

οποίαν προτείνει με την επαινετήν πρόθεσιν να συγκεράση τα διεστώτα. Αναλογική

εκπροσώπησις προϋποθέτει στάθμισιν ακριβή της δυνάμεως την οποίαν διαθέτει

έκαστος των μελλόντων να συμμετάσχουν. Αλλά αυτό το απαραίτητον στοιχείον

είναι εκείνο ακριβώς το οποίον μας λείπει. Πρέπει να υποθέσωμεν ότι αφού

διεπιστώσαμεν ότι αι δύο εκτεθείσαι απόψεις διΐστανται ριζικώς μεταξύ των, θα

διαλύσωμεν την συγκέντρωσίν μας και θα κηρύξωμεν έτσι το απραγματοποίητον της

ενώσεώς μας; Δεν το πιστεύω…».

Αποφόρτιση

Ο Μιχ. Κύρκος εξέφρασε την πεποίθηση ότι η νέα ενοποίηση των δημοκρατικών

δυνάμεων δεν παρουσίαζε τις «αδυναμίες» που είχε παρουσιάσει η «Δημ. Παράταξη»

το 1950, και ζήτησε να αναβληθεί η συνεδρίαση, και στο μεταξύ με φιλικές

επαφές μεταξύ τους να γίνει προσπάθεια να αμβλυνθούν οι αντιθέσεις και να

συμβιβασθούν οι διαφορές μέχρι την επόμενη συνεδρίαση. Για μια στιγμή, καθώς

έγινε αναφορά για «ευθύνες» της ηγεσίας της «Δημ. Παράταξης», η ατμόσφαιρα

φορτίσθηκε και σημειώθηκε αψιμαχία μεταξύ του σοφιανοπουλικού Γ. Παπαντωνίου

και του Μήτσου Μαριόλη του «Δημ. Συναγερμού». Τότε παρενέβη αποφασιστικά ο Ηλ.

Τσιριμώκος, ο οποίος επεσήμανε:

«Φοβάμαι ότι αν εξακολουθήσωμεν κατά τον μέχρι τούδε τρόπον τας συζητήσεις

μας, θα φθάσωμε να διαπιστώσουμε την διαφωνίαν μας. Νομίζω ότι θα είναι

αποτελεσματικόν πριν από άλλην κοινήν σύσκεψιν να φροντίσουμε με φιλικές

επαφές να εξομαλύνουμε τις διαφορές μας και όταν θα τις έχουμε εξομαλύνη, να

προσέλθουμε στην κοινή σύσκεψη για να διαπιστώσουμε και να κυρώσουμε την

συμφωνία μας. Πρέπει να κάμω την δήλωσιν ότι ημείς ως κόμμα δεν επιθυμούμε να

καρπωθούμε από τις δυνάμεις του ΚΚΕ. Η θέσις εκτός νόμου του ΚΚΕ είναι μεγάλο

ατύχημα διά την χώρα. Γιατί δημιουργεί μεγάλη ανωμαλία, όταν ένα κόμμα που

συγκεντρώνει τόσο ισχυρές, λαϊκές δυνάμεις δεν μπορεί να ασκήση ελεύθερα και

υπεύθυνα την πολιτική του. Αυτή η ανωμαλία έχει τον αντίκτυπό της και πάνω στο

δικό μας κόμμα, στο οποίο δεν επιτρέπει να αναπτύξη την πολιτική του δράση και

συνεπώς και τις δυνάμεις του. Δεν επωφελούμεθα επομένως από την παρανομία αλλά

ζημιωνόμεθα. Βέβαια το ΚΚΕ μας καταπολεμά. Αλλά ο πόλεμος αυτός μάλλον έχει

την αφορμή του εις την διεθνή αντιδικίαν του κομμουνισμού προς τον σοσιαλισμό,

των κομμουνιστικών κομμάτων προς τα σοσιαλιστικά κόμματα, παρά εις

συγκεκριμένες αιτιάσεις που αφορούν τα λαϊκά ελληνικά αιτήματα».