Αναζήτηση
Η διάσκεψη των 14 ηγετών στο Βερολίνο άναψε ένα «φως στο τούνελ» όπου
πορεύεται ο σύγχρονος κόσμος. Η διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης προβάλλει
πλέον ως η μεγάλη πρόκληση για τους λαούς και τις προοδευτικές πολιτικές
δυνάμεις. Η Κραυγή του Σιάτλ είναι νωπή. Οι ηγέτες παραδέχθηκαν στο Βερολίνο:
«Νιώθουμε το βάρος της ευθύνης να καλύψουμε το χαμένο έδαφος». Η παγκόσμια
αγορά αναδεικνύει ζήτημα «παγκόσμιας πολιτείας» επισήμανε ο Πρωθυπουργός
Κώστας Σημίτης στην εισήγησή του.
Ζούμε σε περίοδο «παγετώνων», που αναδιαμορφώνουν τον οικονομικό φλοιό της γης
και απειλούν να εξαφανίσουν «το είδος» της κοινωνικής ζωής που ξέρουμε. Οι
αβεβαιότητες και αγωνίες πληθαίνουν, οι κίνδυνοι υπαρκτοί. Επιβάλλεται συνεπώς
να αποκατασταθεί η δημόσια εξουσία, να επανέλθει μ’ άλλα λόγια στο πηδάλιο του
κόσμου η πολιτική, ως λειτουργία διακριτή και αυτόνομη (από τεχνολογία και
οικονομία) που προωθεί το συλλογικό συμφέρον. Δεν μπορεί να αφήσουμε τις τύχες
των ανθρώπων και των κοινωνιών στον «αυτόματο πιλότο» των αγορών, σε
«ιδιωτικού χαρακτήρα», μορφές εξουσίας που αναδύονται μέσα από τον έλεγχο
από λίγα μάλιστα χέρια των αγορών, της υψηλής τεχνολογίας και γνώσης. Στη
διεύρυνση των αγορών το αντίβαρο είναι η πολιτική, η «αγορά του Δήμου» με την
κλασική έννοια. Ένα δίκτυο προοδευτικών κυβερνήσεων, υβρίδιο μιας οικουμενικής
διακυβέρνησης μπορεί να παρέμβει αποτελεσματικά, όπως διαπιστώθηκε στα
συμπεράσματα του Βερολίνου.
Η διάσκεψη του Βερολίνου δεν άγγιξε σε παγκόσμιο επίπεδο τις χορδές της
κοινωνίας όπως θα περίμενε κανείς. Δυσπιστία και αδιαφορία συνάντησε μάλλον.
Στη χώρα μας μάλιστα πολιτικοί και κοινωνικοί φορείς με περισσό ναρκισσισμό
εσωστρέφειας «αγρόν ηγόρασαν». Βέβαια, η συνέχεια και το αποτέλεσμα δικαιώνουν
ή όχι τέτοιες, μεγάλης εμβέλειας, πρωτοβουλίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο
δρόμος για την «προοδευτική διακυβέρνηση» θα είναι μακρύς και δύσβατος. Ότι
από τη θεωρία στην πράξη «πολλά πέλει». Συμφωνήσαμε εύκολα, όπως είπε στην
πρόσφατη ημερίδα του ΠΑΣΟΚ ο καθηγητής κ. Τσουκαλάς, στα «αβλαβή», στις
γνωστές γενικές αρχές. Τι γίνεται όμως με τα «καυτά προβλήματα»; Την
απασχόληση, τη γήρανση του πληθυσμού, τις διευρυνόμενες ανισότητες. Εδώ
χρειάζεται να καταναλωθεί σημαντική πολιτική ενέργεια, για να προκύψουν κοινά
αποδεκτές πολιτικές και δράσεις. Παρ’ όλ’ αυτά η πρωτοβουλία του Βερολίνου
είναι σημαντική. Και ανοίγει νέες προοπτικές για βήματα πολιτικής δράσης σ’
όλα τα επίπεδα. Τα συμπεράσματα του Βερολίνου μπορούν να «μπολιάσουν» θέσεις
και στάσεις σ’ όλα τα διεθνή φόρα. Στους οργανισμούς του ΟΗΕ, στην παγκόσμια
οργάνωση εμπορίου, στην Ομάδα των 7 (G7), στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαίτερα η
Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το πλεονέκτημα να αποτελέσει την πρώτη θετική απάντηση
της ηπείρου μας σ’ αυτή την πρόκληση. Γιατί έχει ήδη θεσμική βάση για κοινούς
κανόνες και πολιτικές. Κι είναι σημαντικό που η Ελλάδα με τη συμμετοχή της
παίρνει ενεργό ρόλο στις εξελίξεις. Επίσης οι εμπειρογνώμονες της διάσκεψης
του Βερολίνου θα μπορούσαν να επεξεργασθούν στη συνέχεια θέματα που ωριμάζουν,
όπως η χρηματοδότηση, μέσω παγκόσμιας φορολογίας των συναλλαγών, δράσεων για
το περιβάλλον, τη φτώχια, την ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου. Η προοπτική της
προοδευτικής διακυβέρνησης θα είναι ανοιχτή στο μέτρο που στηρίζεται με
συγκεκριμένα βήματα στις κυβερνητικές δράσεις.
Η υπόθεση αυτή θα μείνει σίγουρα ατελέσφορη, αν παραμείνει στο επίπεδο ηγετών
και εμπειρογνωμόνων. Είναι ευθύνη των πολιτών σ’ όλο τον κόσμο να παίξουν όχι
απλά υποστηρικτικό αλλά προωθητικό ρόλο. Εξορκισμοί, μοιρολατρία και αδιαφορία
είναι στον αντίποδα της πολιτικής. Ούτε οι κινήσεις διαμαρτυρίας φτάνουν.
Χρειαζόμαστε οργανωμένο κίνημα της κοινωνίας των πολιτών. Το πολιτικό και
κοινωνικό αντίβαρο στην παγκοσμιοποίηση μπορεί να αποτελέσει μια νέα δυναμική
συμμαχία και συνέργεια της πολιτικής ως αυτόνομης λειτουργίας για λογαριασμό
του κοινού συμφέροντος και της κοινωνίας των πολιτών ως δικτύου θεσμών
αυτοοργάνωσης, διακριτών και αυτόνομων, από κρατικές λειτουργίες και αγορές.
Εδώ βρίσκεται το κλειδί. Χρειαζόμαστε ένα πολιτικό-κοινωνικό «διαδίκτυο» για
να επιτύχουμε ρύθμιση και συντονισμό, να χαλιναγωγήσουμε τις εξελίξεις προς
την κατεύθυνση της κοινής ωφελείας. Οι αρρύθμιστες αγορές αποδεικνύονται
οσημέραι κοινωνικά εξοντωτικές και δημοκρατικά υπονομευτικές. Οι κοινωνίες
είναι συγκοινωνούντες «βιότοποι» ανθρώπων. Δεν επιβιώνουν ως διευρυνόμενοι
ερημότοποι «αποκλεισμένων». Αν η «ψηφιακή» οικονομία, οι αγορές των «γιγάντων»
παράγουν «κοινωνικά νεκροταφεία», τα αδιέξοδα είναι προφανή. Μοιραία θα
ξεσπάσει τρίτος παγκόσμιος πόλεμος εντός των τειχών της παγκοσμιοποίησης. Οι
σφαίρες της πολιτικής και της κοινωνίας (με προεξάρχουσα λογική της
δημοκρατίας και της αλληλεγγύης όπως ειπώθηκε στο Βερολίνο) πρέπει να ελέγξουν
τη σφαίρα της οικονομίας, με την προεξάρχουσα λογική των αγορών. Αλλιώς είναι
σαν να βάζουμε το άλογο και το κάρο δίπλα ή, το χειρότερο, το κάρο μπροστά από
το άλογο. Δεν μπορεί «τα εργαλεία» από μέσο, να ανάγονται σε οδηγό της
ανθρωπότητας.
Ό,τι συμβαίνει και κυοφορείται στον κόσμο αντανακλά κατευθείαν και σε μας, στη
χώρα μας. Είναι λοιπόν κρίσιμο σ’ αυτή τη φάση να πυροδοτηθεί ο δημόσιος
διάλογος και να διευκολυνθεί η κοινωνία να πάρει μέρος. Από τη σκοπιά αυτή η
σχετική ημερίδα που διοργάνωσε πριν από λίγες μέρες το ΠΑΣΟΚ είναι μια καλή
αρχή. Και δείχνει τον δρόμο για όλο το πολιτικό σύστημα στη χώρα, που πρέπει
να ξεφύγει από την εσωστρέφεια και τον βάλτο της μικροπολιτικής. Αλλά και για
το ίδιο το ΠΑΣΟΚ είναι μια νέα ευκαιρία. Αντί να αυτοκαταναλώνεται στην
«επανίδρυση» με ατελέσφορες διαδικασίες ενσωμάτωσης «αστέγων προσωπικοτήτων»,
μπορεί να επιτύχει την ανανέωσή του μέσα από τη διαμόρφωση σύγχρονης πολιτικής
ατζέντας που θα συζητηθεί σε μια νέα «συνάντηση» με την κοινωνία. Στη μήτρα
της κοινωνίας γονιμοποιείται η πολιτική. Εκεί μετρώνται όλοι, εκεί
απομυθοποιούνται ταμπέλες, δόγματα, ιδεοληψίες και πρόσωπα-φίρμες. Σίγουρα η
προοδευτική διακυβέρνηση στην ελληνική πραγματικότητα εμπεριέχει την
«αναγκαιότητα του εκσυγχρονισμού» σε θεσμούς, δομές, νοοτροπίες. Η πορεία του
εκσυγχρονισμού, βέβαια, εξαρτάται από τη θετική στάση, την υπευθυνότητα, την
αντίδραση της κοινωνίας. Η κοινωνία όμως «συντρέχει» όταν η πολιτική
αναδεικνύει και αποδεικνύει καθημερινά το κοινωνικό αντίκρυσμα του
εκσυγχρονισμού. Η συμβολή των εργαζομένων πάντα συναρτάται με «εγγυήσεις» και
για το δικό τους μέρισμα. Ας το καταλάβουν μερικοί. Ο κύριος εχθρός του
εκσυγχρονισμού είναι η «ιδεολογικοποίησή» του. Κανένας δεν είναι «εκ φύσεως»
αναχρονιστής. Ο εκσυγχρονισμός είναι ο αργαλειός της ζωής. Υφαίνει χιλιάδες
χρόνια το χαλί όπου περπατάει ο άνθρωπος.
Πριν από λίγες μέρες είχα την ευκαιρία να προεδρεύσω στην επιτροπή «Παραγωγής
και εμπορίου» της Βουλής των Εφήβων. Δεν αναφέρομαι τυχαία σ’ αυτό. Ο θεσμός
έχει άμεση σχέση με αυτό που είναι ζητούμενο στον σύγχρονο κόσμο, την επάνοδο
δηλαδή της πολιτικής στο προσκήνιο. Σ’ αυτό αποβλέπει η «κοινοβουλευτική»
παιδευτική διαδικασία των εφήβων. Στην επιτροπή αυτή, Ελληνόπουλα από όλο τον
κόσμο εξέφρασαν προβληματισμούς, ανησυχίες και αγωνίες για το μέλλον τους, σε
ένα οικονομικά παγκοσμιοποιημένο σύστημα. Το βασικό ζήτημα που ανέδειξαν τα
παιδιά ήταν η αντίφαση μεταξύ αυτού που τους υπόσχονται οι εξελίξεις και αυτού
που βιώνουν δίπλα τους με την ανεργία, τον αποκλεισμό, την καταστροφή του
περιβάλλοντος, τις ανισότητες, τους νέους κινδύνους για την υγεία τους. Η
συνέργεια της κοινωνίας και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων στις εξελίξεις
εξαρτάται από την απάντηση στο ερώτημα αν οι νέες δυνατότητες και ίσες
ευκαιρίες που ανοίγονται εξασφαλίζουν «ισότιμη προστιθέμενη αξία» στη ζωή
όλων. Ισότητα ευκαιριών και «διά βίου» ανισότητα στον βίο δεν συμβιβάζονται.
Η διάσκεψη του Βερολίνου έδειξε ότι με συντονισμό και δράση μπορούν να βρεθούν
λύσεις, να υπάρξουν απαντήσεις. Με την προϋπόθεση ότι οι πάγιες αξίες μας για
δημοκρατία, ελευθερία, ισότητα, αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη θα
αποκτήσουν πραγματικό περιεχόμενο στον νέο κόσμο που ανοίγεται με τη «σκαπάνη»
της τεχνολογίας και τα «κεφάλαια» των αγορών. Τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να
δώσουν κοινές πολιτικές και δράσεις όλων των προοδευτικών δυνάμεων του
πλανήτη. Στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, η απάντηση για τους λαούς είναι η
ανάδειξη της οικουμενικότητας της πολιτικής και η προώθηση της προοδευτικής
διακυβέρνησης. Το Βερολίνο άνοιξε ένα δρόμο. Πρέπει να τον βαδίσουμε μέχρι
τέλους για να ελπίζουμε σε καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα.
Ο Κώστας Γείτονας είναι Α’ αντιπρόεδρος της Βουλής, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στη
Β’ Αθήνας.
