Αναζήτηση
Είναι άκρως ανησυχητικό που η πολιτιστική πολιτική, αν δεν απουσιάζει
παντελώς, πιάνει λίγες μόνο γραμμές στα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων
και απασχολεί ελάχιστα τον προεκλογικό διάλογο.
Άκρως ανησυχητικό, γιατί με την ολοκλήρωση της ένταξής μας (ΟΝΕ) στο
υπερεθνικό σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συντελούμενη παγκοσμιοποίηση,
με τους όρους που αυτή συντελείται, θα έπρεπε προ πολλού, μέσα από γόνιμες
αναζητήσεις, να είχαμε χαράξει μακρόπνοη πολιτιστική στρατηγική, άρα να είχαμε
και ξεκάθαρη αντίληψη για την πολιτιστική διάσταση της εκπαιδευτικής μας
πολιτικής και του σύγχρονου ελληνικού σχολείου.
Μιλώντας για πολιτιστική στρατηγική προφανώς και δεν αναφερόμαστε σε κάποιο
δόγμα, σε κάποιο κλειστό σύστημα απόψεων, αλλά σε γενικές κατευθύνσεις, που θα
λειτουργούν ως πυξίδα προσανατολισμού για την πολιτιστική μας πορεία και θα
αποτελούν τη βάση των προγραμματικών θέσεων της ακολουθητέας πολιτικής σε όλο
το φάσμα της πολιτιστικής μας δραστηριότητας.
Πολύ περισσότερο δεν εξυπακούεται από την επισήμανσή μας, κάθε άλλο μάλιστα,
ανάγκη κρατικής καθοδήγησης (διαχείρισης και εποπτείας) του «πολιτιστικού
γίγνεσθαι», αντίληψη και πρακτική παντελώς ασύμβατη με τη φιλοσοφία και τη
λειτουργία των ανοιχτών, δημοκρατικών και πλουραλιστικών κοινωνιών, παντελώς
ασύμβατη και με την ίδια την ουσία του «πολιτιστικού γίγνεσθαι».
Η αναγκαιότητα να συζητήσουμε και να συνεννοηθούμε στα πολύ βασικά, όπως ποιο
είναι το ζητούμενο μιας σωστής εθνικής πολιτιστικής στρατηγικής στις σημερινές
συνθήκες, αλλά και ποιες οι μεγάλες παγίδες που πρέπει να αποφύγουμε στη
χάραξή της, είναι ως πρώτο βήμα κάτι παραπάνω από προφανής.
Πολύχρωμο ψηφιδωτό
Μπορούμε, νομίζω, να συνεννοηθούμε και να συμφωνήσουμε πως το ζητούμενο δεν
γίνεται να είναι άλλο από τη διασφάλιση της πολιτιστικής μας ιδιαιτερότητας
και πορείας στην Ευρώπη και στον σύγχρονο κόσμο, μέσα από τη διαρκή ενδυνάμωση
της πολιτιστικής μας ποιότητας και του συνακόλουθου πολιτιστικού μας ρόλου,
στη βάση πάντοτε πολυπολιτισμικών αντιλήψεων και παραδοχών (πολύχρωμο ψηφιδωτό
ο παγκόσμιος πολιτισμός, με κάθε λαό να συνεισφέρει τις χρωματιστές του
ψηφίδες).
Μπορούμε επίσης να συνεννοηθούμε και να συμφωνήσουμε στο ποιες είναι οι
παγιδευτικές ακρότητες και πώς θα τις αποφύγουμε, αρνούμενοι ταυτοχρόνως και
αμυντικές λογικές, που συνεπάγονται πολιτιστική ασφυξία, αλλά και
προοδευτικοφανείς λογικές, που συνεπάγονται πολιτιστική διάλυση και ισοπέδωση.
Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αντιπαλεύουμε ταυτοχρόνως και την ξενόφοβη
εθνικιστική υποκουλτούρα, που για πολλούς λόγους αρχίζει να βρίσκει πρόσφορο
έδαφος και στον τόπο μας, αλλά και τη διαμετρικά αντίθετη υποκουλτούρα του
γκρίζου κοσμοπολιτισμού.
Είναι καιρός να απαλλαγούμε από τα νοσηρά αμυντικά σύνδρομα και τα παγιδευτικά
ιδεολογήματα με τα οποία αυτά εκφράζονται, είτε πρόκειται για την
προγονολατρεία είτε για τη θεωρία περί ανάδελφου έθνους είτε για τους
εθνοκεντρικούς μεγαλοϊδεατισμούς είτε για τα περί ελληνικότητας ως αναλλοίωτου
δόγματος και τα συνακόλουθα περί πολιτιστικής καθαρότητας είτε πρόκειται,
τέλος πάντων, για οποιαδήποτε διάσταση της εθνικιστικής υποκουλτούρας.
Αυτό, όμως, καθόλου δεν σημαίνει πως πρέπει να οδηγηθούμε στο «μπάτε σκύλοι
αλέστε και αλεστικό μη δίνετε» μέσα από ψευτοδιεθνιστικά αναμηρυκάσματα και
ψευτοπροοδευτικές εκδοχές του ευρωπαϊσμού, του εκσυγχρονισμού, του άχρωμου και
ισοπεδωτικού κοσμοπολιτισμού.
Ευρωπαϊσμός και Ευρώπη
Το όχι στην προγονολατρεία δεν ισοδυναμεί με διαγραφή και περιφρόνηση της
προγονικής κληρονομιάς. Το όχι στη δογματική θεώρηση της ελληνικότητας δεν
ισοδυναμεί με άρνηση της ζωντανής και εξελισσόμενης πολιτιστικής μας
ιδιαιτερότητας. Το όχι στο ιδεολόγημα της πολιτιστικής καθαρότητας, που ποτέ
δεν υπήρξε και ούτε μπορεί να υπάρξει, δεν σημαίνει όχι στην πολιτιστική
ιδιαιτερότητα, που προφανώς προκύπτει μέσα από διαδικασίες πολιτιστικών
αλληλεπιδράσεων. Το όχι στον ευρωπαϊσμό, ως ιδεολόγημα, δεν σημαίνει όχι στην
Ευρώπη και στην ευρωπαϊκή στρατηγική της χώρας μας!..
Είναι πολλά τα κληρονομημένα από το χθες προβλήματα που θα έπρεπε με ενιαία
και στέρεη λογική να έχουμε επιλύσει, πολλά όμως και τα νέα προβλήματα, τα
οποία όσο δεν τα αγγίζουμε με υπεύθυνο και αποφασιστικό τρόπο τόσο περισσότερο
δυσεπίλυτα γίνονται, καθώς δημιουργούν δεδομένα που δεν μπορούμε να
παρακάμπτουμε. Για παράδειγμα, τι κάνουμε ως κοινωνία με την πολιτιστική
υποκουλτούρα που διοχετεύεται από τα ΜΜΕ στα παιδιά μας; Ή ποια η εκπαιδευτική
και πολιτιστική μας πολιτική για τους ξένους που κατακλύζουν τη χώρα μας;
Η εκπαιδευτική πολιτική
Η αναγκαία όμως και κρίσιμη προέκταση των εκτιθέμενων προβληματισμών μου για
την πολιτιστική στρατηγική της χώρας μας δεν είναι άλλη από την πολιτιστική
διάσταση της εκπαιδευτικής μας πολιτικής, αλλά και την πολιτιστική διάσταση
του σύγχρονου ελληνικού σχολείου στην Ευρώπη και στον σύγχρονο κόσμο. Μέγα
ερώτημα, ας μου επιτραπεί, εθνικής αγωνίας μου ως ανθρώπου που ανάλωσε και
αναλώνει τη ζωή του στην εκπαίδευση: ποια η πολιτιστική διάσταση της
εκπαιδευτικής μας πολιτικής σε ασφυκτικές συνθήκες παγκοσμιοποίησης;
Απασχόλησε την Πολιτεία μας; Ποια η πολιτιστική διάσταση του σύγχρονου
ελληνικού σχολείου; Μας απασχολεί ως πρόβλημα;
Δυστυχώς, τέτοια κρίσιμα ερωτήματα σπανίως γίνονται αντικείμενα γόνιμου
διαλόγου, σπανίως απασχολούν τους πνευματικούς μας ανθρώπους και την
εκπαιδευτική κοινότητα. Ακόμα όμως πιο σπάνια απασχολούν τους πολιτικούς μας,
όπως θα διαπιστώσουμε και στην επικείμενη εκλογική μάχη.
Ο Ελευθέριος Γείτονας είναι ιδρυτής και διευθυντής των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα
στη Βάρη Αττικής.
