Αναζήτηση
Υποστηρίζεται ότι θριαμβεύουν στην εποχή μας ο φιλελευθερισμός, αντιλήψεις
ατομοκρατικές και αντικοινωνιοκρατικές. Προβάλλεται ανάγκη για «βαθιές και
θαρραλέες μεταρρυθμίσεις», με στόχο το τέλος κράτους και κρατισμού.
Σύμφωνα με τον θεωρητικό των «μεγάλων μεταρρυθμίσεων» Άντονι Γκίντενς, η
κοινωνία απελευθερώνεται από «αριστερό και δεξιό κοινωνικό συντηρητισμό»,
προκειμένου να βαδίσει στο δικό της «πρωτόγνωρο δρόμο». Όμως, τόσο ο Βρετανός
θεωρητικός όσο και οι εν Ελλάδι ένθερμοι θιασώτες του παρασιωπούν στοιχειώδη:
άλλο μεταρρύθμιση, άλλο αντιμεταρρύθμιση και καταργητισμός. Η έννοια
μεταρρύθμιση έχει ιστορικά συνδεθεί με κοινωνικό περιεχόμενο, με αύξηση
υποχρεώσεων των ισχυρών επ’ ωφελεία των ασθενεστέρων.
Αυτός ήταν ο ρους της ιστορίας των γεγονότων και των ιδεών. Ο σημερινός
φιλελευθερισμός υπόσχεται ψευδεπίγραφα μεταρρυθμίσεις, ενώ ουσιαστικά καταργεί
ακόμη και την έννοια οιουδήποτε μεταρρυθμισμού, παραδίδοντας την κοινωνία στην
αυθαιρεσία και βουλιμία των μονοπωλίων και των πολυεθνικών. Η ελαχιστοποίηση
του κράτους και οιουδήποτε παρεμβατισμού όχι μόνον δεν απελευθερώνει κάποια
πρωτόγνωρη δυναμική, αλλά βουλιάζει την κοινωνία στο παραδοσιακό τέλμα των
παρελθόντων αιώνων. Στην ιστορία, η κοινωνία βρισκόταν πάντοτε καθηλωμένη,
λόγω αυταρχισμού και αυθαιρεσίας των ισχυρών.
Η έννοια κοινωνία αναδύεται αφ’ ότου οι ισχυροί περιορίζονται, μετά τη γαλλική
επανάσταση, ενώ η κοινωνική ανάπτυξη έλαβε νόημα χάρη στο μεταπολεμικό
ρυθμιστικό πλαίσιο. Εάν σήμερα η κατάργηση κάθε ρύθμισης προβάλλεται ως
απελευθέρωση από τον «κοινωνικό συντηρητισμό» αυτό προδίδει ιστορική άγνοια
αλλά και πονηρή εξαπάτηση αδαών. Η εμμονή στη φιλελευθεροποίηση και
απορρύθμιση θα είχε ίσως κάποιο νόημα, εάν μέσω αυτών η σύγχρονη κοινωνία
κατόρθωνε να επανεύρει κάποιο δυναμισμό, που φαίνεται όμως ότι έχει οριστικά
απολέσει στην τελευταία εικοσαετία. Με τις αντιμεταρρυθμίσεις, η ευρωπαϊκή
οικονομία και δυναμική έχουν αποτελματωθεί, στο μέτρο που αδρανοποιούνται
εργατικά συνδικάτα και εργαζόμενοι, ενώ κεφάλαια παροπλίζονται στη μη
παραγωγική σφαίρα. Στη Βρετανία, κοιτίδα του φιλελευθερισμού, ζητείται σήμερα
πλέον όχι απορρύθμιση, αλλά επαναρρύθμιση. Στη Γερμανία, μέχρι σήμερα
κατισχύει η οργανωμένη αγορά εργασίας έναντι της απορρυθμισμένης και η
τραπεζικά ελεγχόμενη αγορά κεφαλαίου έναντι της μέσω χρηματιστηρίου
ανεξέλεγκτης. Μοναδικός σφύζων καπιταλισμός σήμερα ο αμερικανικός. Η επιτυχία
του δεν οφείλεται στη μείωση του κράτους, αλλά στην ανάπτυξη εύστοχης κρατικής
πολιτικής με διογκούμενο κόστος. Το αμερικανικό νόμισμα αφήνεται στη
διακύμανση, ώστε να διασφαλίζεται ικανοποιητικό επίπεδο ανταγωνιστικότητας και
απασχόλησης. Ότι σαράντα εκατομμύρια Αμερικανών ουδεμία κοινωνική ασφάλιση
έχουν συνιστά στοιχείο όχι ισχύος, αλλά αδυναμίας της Αμερικής: Μόνον
αντιδραστικός συντηρητισμός ωραιοποιεί την ανασφάλεια των εργαζομένων, ενώ
υπεύθυνοι παράγοντες και ο πρόεδρος αγωνίζονται όχι να ιδιωτικοποιήσουν, αλλά
να επεκτείνουν την ασφάλιση στους ανασφάλιστους προς βελτίωση της συνολικής
επίδοσης της οικονομίας. Εν Ελλάδι θιασώτης συστήματος ουδαμού ισχύοντος και
με αποτελέσματα καταστροφικά όπου τυχόν ίσχυε εγκωμιάζει την κατάλυση του
κοινωνικού κράτους ως προαπαιτούμενου για την ανόρθωση της οικονομίας (Π.
Καζάκος, Καθημερινή 8.8.99). Φαιδρές σκιαμαχίες εκτός πραγματικότητας. «Το
Κοινωνικό Κράτος» απορροφά μεγάλο μέρος της αμοιβής του εργαζομένου»; Όμως, οι
κοινωνικές παροχές επαυξάνουν τις απολαβές. Συνήθως οι παροχές είναι
σημαντικότερες των εισφορών, εφόσον με το κοινωνικό κράτος δεν γίνεται απλώς
αναδιανομή εισοδήματος όπως επιπόλαια παπαγαλίζεται, αλλά κυρίως παροχή
υπηρεσιών. Εάν η κοινωνική συνοχή συνιστά προαπαιτούμενο για ανώτερη
οικονομική επίδοση, τότε είναι άθλιος ο ισχυρισμός ότι λειτουργεί «εις βάρος
των μελλοντικών γενεών». Εάν το εθνικό προϊόν αυξάνεται ταχύτερα από το
έλλειμμα και το χρέος, η θέση των μελλοντικών γενεών δεν επιδεινώνεται, αλλά
βελτιώνεται. «Υπό μανδύα κοινωνικής ευαισθησίας, αποφαίνεται εμβριθώς ο Π.Κ.,
προκαλούνται αφανή ελλείμματα». Όμως τα απειλητικά ελλείμματα δεν
δημιουργούνται με τις παροχές, αλλά με την ύφεση της οικονομίας που είναι
συνέπεια της αντιπληθωριστικής πολιτικής.
Όσοι τέλος πάντων επείγονται να εγκαταλειφθεί το κοινωνικό κράτος, γιατί
φλέγονται τόσο για αριστερή αναγνώριση; Γιατί η τήρηση προεκλογικών δεσμεύσεων
από τους Μπλερ και Σρέντερ θα ήταν λαϊκισμός, ενώ δεν είναι το ότι διένειμαν
δόλιες υποσχέσεις που σήμερα αθετούν; Θα ήταν πιο υπεύθυνο να δηλώσουν εξ
αρχής στους εκλογείς ό,τι πράγματι πιστεύουν για το κοινωνικό κράτος, αντί εξ
υφαρπαγής να ψελλίζουν τα περί μεταβολής του κοινωνικού παραδείγματος που δεν
πιστεύουν ούτε οι ίδιοι.
