Αναζήτηση
Κατά καιρούς και με βάση τα επίκαιρα ζητήματα της εποχής, εμφανίζεται ο Νόαμ
Τσόμσκι με ένα κατηγορώ εναντίον των «συνήθων ενόχων». Ο εχθρός πάντοτε είναι
η οικονομία της αγοράς, τα ανοιχτά οικονομικά σύνορα, οι τεχνολογικές
ανακαλύψεις κυρίως στις επικοινωνίες και ο παγκόσμιος καπιταλισμός. Το
συμπέρασμα είναι σχεδόν πάντοτε το ίδιο: μεγαλύτερος κρατικός έλεγχος στην
οικονομία, διόγκωση των δημοσίων δαπανών για την προστασία των αδυνάτων κι ένα
διεθνές σύστημα ελεγχόμενων αγορών που, μαζί με γενναίες δόσεις εξωτερικής
βοήθειας, θα ενισχύσει τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.
Το πρόβλημα με τις απόψεις του Τσόμσκι είναι ότι ποτέ δεν είναι καινούργιες.
Καινούργιο είναι συνήθως το πολιτικό και το οικονομικό περιβάλλον που του
δίνει την αφορμή να τις διατυπώνει. Και βέβαια στο μεγαλύτερο μέρος τους οι
ισχυρισμοί του είναι ανακριβείς κι ανεδαφικοί. Ο Τσόμσκι είναι καθηγητής της
Γλωσσολογίας. Έγινε ευρύτερα γνωστός στα χρόνια του πολέμου στο Βιετνάμ όταν
ήταν ανάμεσα στους πολέμιους της τότε αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Από
τα τέλη της δεκαετίας του ’70 οι τότε απόψεις του είχαν ήδη ξεπερασθεί και τα
φώτα της δημοσιότητας απομακρύνθηκαν από επάνω του. Επανήλθε στα τέλη του ’80,
αρχές του ’90, με κηρύγματα εναντίον της εποχής των μίντια. Προφανώς,
επιχειρώντας να παρεμβληθεί στους προβληματισμούς των μετα-μοντερνιστών για
την ισχύ του μηνύματος και της εικόνας. Οι απόψεις του όμως υπήρξαν τόσο
ακατέργαστες κι απλοϊκές ώστε ποτέ δεν μπόρεσε να πλασαριστεί στο κέντρο των
σχετικών συζητήσεων. Ίσως κι επειδή δεν κατάλαβε πως το μήνυμα των διανοητών
της εποχής δεν ήταν πια μαρξιστικό κι επίπεδα στη ρηχή αργκό της νεκρής πια
Αριστεράς του ’60 και του ’70 αντι-ιμπεριαλιστικό.
Ο Τσόμσκι εμφανίσθηκε τώρα πάλι με αντικείμενο την παγκοσμιοποίηση. Φοβάμαι
πως κι εδώ η απήχησή του θα είναι ασήμαντη. Διότι εξακολουθεί να
διαπραγματεύεται τα προβλήματα των ημερών μας με μια έκδηλη προσπάθεια να
αναστήσει τον νεκρό αριστερισμό μιας εποχής που δεν υπάρχει πια.
Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο πως βρίσκει πρόθυμο ακροατήριο στη χώρα μας.
Όπου τα κυρίαρχα πνευματικά ρεύματα είναι ακόμη εγκλωβισμένα στις
απηρχαιωμένες ιδεοληψίες ενός πρωτόγονου κι απλοϊκού παλαιο-αριστερισμού.
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι και δεν θα μπορούσε να είναι προϊόν κάποιας
συνωμοσίας ανάμεσα σε κυβερνήσεις και μεγάλες επιχειρήσεις. Διότι η
παγκοσμιοποίηση είναι το φυσικό επακόλουθο των ανακαλύψεων στις τεχνολογίες
των επικοινωνιών, στην κυριαρχία των οικονομιών της γνώσης και της ταχύτητας
απέναντι στις οικονομίες της φάμπρικας και της μαζικής παραγωγής, καθώς και
στην καταιγιστική ανάπτυξη των καινούργιων οικονομικών προϊόντων
(χρηματαγορές, ομόλογα, derivatives, futures κ.λπ.) που δεν ερμηνεύονται με τα
κλασικά μαρξιστικά εργαλεία της «θεωρίας της εκμετάλλευσης». Το κράτος όχι
μόνο δεν ισχυροποιείται, όπως υπαινίσσεται ο Τσόμσκι, αλλά αντίθετα χάνει τα
εργαλεία που είχε στα χέρια του (την άμεση φορολογία) για την ανακατανομή του
εισοδήματος. Δεν έχει βρεθεί ακόμη τρόπος λ.χ. για την ίση κατανομή της γνώσης.
Οι περιφερειακές χώρες, που κατά τον Τσόμσκι υφίστανται την άγρια εκμετάλλευση
της καπιταλιστικής μητρόπολης, δηλ. των ΗΠΑ, βρίσκονται αντιθέτως μέσα στο
δίκτυο του νέου παγκόσμιου ηλεκτρονικού χωριού, διευκολύνοντας τις
μετακινήσεις επιχειρήσεων από το ένα σημείο της γης στο άλλο στην εμφάνιση του
παραμικρού εμποδίου. Και μάλιστα, πρωταγωνιστής στην προσέλκυση αυτή των
όποιων «καταπιεσμένων καπιταλιστών» είναι η… σοσιαλιστική Κίνα!! Το
Πουντόνγκ στη Σαγκάη, φιλοξενεί ήδη δεκάδες τέτοιες δυτικές επιχειρήσεις.
Ο Τσόμσκι τείνει βολικά να λησμονεί πώς ήταν ακριβώς η εποχή της «Μεγάλης
Κοινωνίας» του προέδρου Τζόνσον, που τόσο πολύ αυτός τότε κατηγόρησε, που
πρέσβευε τα όσα τώρα αυτός υποστηρίζει. Δηλ. τους οργανισμούς οικονομικής
βοήθειας για τις Τρίτες Χώρες, τους ελέγχους των εισαγωγών, τις έντονα
ρυθμισμένες αγορές και τις πολιτικές τιμών κι εισοδημάτων. Και πού ακριβώς
οδήγησαν αυτές οι πολιτικές; Μήπως στο κλείσιμο της ψαλίδας ανάμεσα στους
πλούσιους και τους φτωχούς; Τα 2/3 τότε της γης βρίσκονταν κοντά στα όρια της
πείνας. Ενώ η ανεργία είχε αρχίσει να διαβρώνει την εσωτερική οικονομική
ισορροπία των κορυφαίων δυτικών χωρών. Να μην ξεχνάμε πως δύο χρόνια πριν
αναλάβει την εξουσία στη Βρετανία η κ. Θάτσερ, η Αγγλία ταπεινωμένη είχε
προστρέξει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να στηρίξει την οικονομία της.
Οι μόνοι που απολάμβαναν τα οφέλη αυτών των πολιτικών ήσαν τα μέλη της «νέας
τάξης» τα κρατικής γραφειοκρατίας, που διαχειρίζονταν αυτά τα προγράμματα
κοινωνικής προστασίας. Οι φορολογούμενοι πλήρωναν για τους φτωχούς, και τελικά
στήριζαν τα εισοδήματα των γραφειοκρατών της «κοινωνικής ευαισθησίας».
Με την παγκοσμιοποίηση σήμερα η Λατινική Αμερική και η Ασία έχουν μπει
δυναμικά στο παιχνίδι της οικονομικής ανάπτυξης ενώ έχει μείνει πίσω μονάχα η
Αφρική με τα δεκάδες «σοσιαλιστικά πειράματα» των περασμένων δεκαετιών, καθώς
και οι ταλαιπωρημένες χώρες πρώην επαρχίες της Σοβιετικής Ένωσης!! Σήμερα
επίσης οι ΗΠΑ περνούν την ισχυρότερη οικονομικά φάση της μεταπολεμικής τους
ιστορίας ενώ η Βρετανία βρίσκεται κοντά στην κορυφή της οικονομικής της
ισχύος. Αν μεγάλωσε η ψαλίδα ανάμεσα στο πλούσιο 20% και το φτωχό 20% του
πλανήτη αυτό που δεν μας λέει ο Τσόμσκι είναι σε τι υψηλότερα επίπεδα
βρίσκεται, σε σχέση με το 1960, το ενδιάμεσο σήμερα 60%. Και επίσης αν το
φτωχό 20% είναι ακριβώς εκείνο που για δεκαετίες επέμενε να στρέφει την πλάτη
στην ελεύθερη καπιταλιστική οικονομία της αγοράς και τις ανοιχτές οικονομικές
σχέσεις. Είναι υπεύθυνος ο καπιταλισμός για τα χάλια της Κούβας, για την πείνα
στην Αιθιοπία, για το χαμηλό βιωτικό επίπεδο στο Ιράν, το Ιράκ, την Αγκόλα,
την Βόρεια Κορέα και τη Σομαλία;
Ο Νόαμ Τσόμσκι είναι ένας εξαιρετικός Γλωσσολόγος. Οι εξελίξεις όμως και η
δυναμική του διεθνούς καπιταλισμού βρίσκονται εντελώς έξω από το πεδίο της
επιστημονικής του αρμοδιότητας. Ο φόβος του καινούργιου και η απεγνωσμένη
επιστροφή στα γνωστά μονοπάτια των παλαιο-αριστερών ευχολογίων, δεν μπορούν να
συγκινήσουν όλους εκείνους που στέκονται αντιμέτωποι με τις προκλήσεις της
νέας εποχής.
Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι πρώην υπουργός. andrian@hotbot.com
