Αναζήτηση
|
|
Όπως στον μύθο του Σίσυφου, ο ογκόλιθος του διεθνούς δικαίου και των διεθνών
θεσμών σπρώχνεται προς την κορυφή ενός βουνού, προς τη νεφελοκοκκυγία της
διεθνούς ευνομίας. Λίγο πριν από την κορυφή, ο ογκόλιθος κατρακυλά προς τα
πίσω στην αρχική αφετηρία. Σπρώχνεται προς τα πίσω από τα εκάστοτε ηγεμονικά
κράτη και τους ενδημικούς νεροκουβαλητές στα λιγότερο ισχυρά κράτη.
Πριν από κάθε κατρακύλα κάποιοι προετοιμάζουν το έδαφος: Άπειρος αριθμός
άρθρων, βιβλίων, ομιλιών, ποταμοί κροκοδείλιων δακρύων για τα ανθρώπινα
δικαιώματα, κηρύγματα «ορθού λόγου» και ιδεολογήματα που σκόπιμα παραβλέπουν
τα οντολογικά χαρακτηριστικά του συστήματος. Κυρίως, παραβλέπουν τον ρόλο της
ισχύος και του ηγεμονισμού στις διεθνείς σχέσεις, καθώς επίσης και τον
χαρακτήρα των συλλογικών οντοτήτων που ονομάζονται έθνη-κράτη. Έτσι,
αναπόφευκτα, υπερεκτιμάται το διεθνές «δίκαιο», υποτιμάται η ισχύς και
πλάθεται ο μύθος της νεφελοκοκκυγίας: διεθνής αρμονία, «παγκόσμια κοινωνία
έλλογων όντων», «πολίτες του κόσμου» και «νεωτερικά κράτη πολιτών» από τα
οποία απουσιάζει η ιδεολογία, η ιστορική μνήμη και η ιστορική ψυχολογική
διαμόρφωση. Στην Ελλάδα, αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα προκάλεσε αμυντικό
αφοπλισμό και διπλωματική μονομέρεια. Αντί ισχύος και εύρωστων συμμαχιών,
νεφελοβατούμε αενάως και παραμιλούμε περί «αήττητων νομικών όπλων» ή
«συστημάτων ισχύος της Ευρώπης». Δεν είναι περίεργο, επομένως, πως δεν
βλέπουμε την πραγματικότητα που επικρατεί στο διεθνές σύστημα: «δίκαιο του
ισχυρού», ηγεμονισμός, αναθεωρητισμός, «οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η
δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και παραχωρούν όσα τους επιβάλλει η
αδυναμία τους».
Δυστυχώς, στο πρόσφατο παρελθόν, χαλάρωσε τόσο το εθνικό μας φρόνημα όσο και η
αμυντική μας προσπάθεια. Ηθικά, ιδεολογικά, οικονομικά και στρατιωτικά,
οφείλαμε να είμαστε πάντοτε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε μεγάλες και
αναμενόμενες διεθνείς αναταράξεις που προκαλούν ανακατανομές ισχύος, ρόλων,
συμφερόντων και συνόρων.
Στη στρατηγική ανάλυση, συνηθίζεται να λέγεται πως μια χώρα, ανά πάσα στιγμή,
επιβάλλεται να διαθέτει ισχύ επιβολής αποτρεπτικού κόστους μεγαλύτερου του
πιθανού οφέλους κατά οποιουδήποτε σκοπεύει να βλάψει τα εθνικά της συμφέροντα.
Δυστυχώς, την τελευταία δεκαετία είχαμε έλλειμμα ορθολογισμού και έλλειμμα
δυνάμεως, γεγονός που δημιούργησε «βαλκανικό κενό ισχύος» και έλλειμμα
διπλωματικών πρωτοβουλιών. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν υποστηρίξω πως το έλλειμμα
ελληνικής ισχύος και το έλλειμμα διπλωματικών πρωτοβουλιών στα Βαλκάνια ήταν
καθοριστικοί παράγοντες που συνέτειναν στην όξυνση των προβλημάτων, την
υπερβολική ανάμειξη τρίτων και τις σημερινές εγκληματικές στρατιωτικές
επεμβάσεις. Σήμερα πληρώνουμε κάποιο τίμημα. Αύριο, αν οι ενέργειες των
ηγεμονικών κρατών οδηγούν σε έλεγχο της περιοχής μέσω κατατεμαχισμών και
δημιουργίας εξαρτημένων κρατών, οι συνέπειες θα είναι, ενδεχομένως, πολύ μεγαλύτερες.
Ορθολογισμός στη διπλωματία μιας χώρας σημαίνει ορθή αντίληψη του ρόλου της
ισχύος, του δικαίου, της ηθικής, της κυριαρχίας και της «επέμβασης» στο
διεθνές σύστημα. Πρωτίστως, επίγνωση του γεγονότος πως στο διεθνές επίπεδο δεν
συντρέχουν οι νομιμοποιητικές και ηθικές προϋποθέσεις απόδοσης δικαιοσύνης και
γι’ αυτό κανείς δεν έχει δικαίωμα άσκησης βίας ή «απόδοσης δικαιοσύνης». Το
έθνος-κράτος είναι η μόνη μη ηγεμονική πηγή δικαίου και πολιτικής
νομιμοποίησης, η δε αρχή της κυριαρχίας-ανεξαρτησίας και της μη επέμβασης το
κυριότερο μέσο διασφάλισης των συμφερόντων των λιγότερο ισχυρών κρατών.
Σήμερα, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός πως η αναβάθμιση των διεθνών
θεσμών τα τελευταία χρόνια ήταν μια καλοστημένη διαδικασία που προετοίμαζε τον
μαζικό ιδιοτελή σφετερισμό τους από τη δεσπόζουσα ηγεμονική δύναμη.
Στη βάση αυτής της προβληματικής, η αμερικανική στρατιωτική επέμβαση στο
εσωτερικό της Σερβίας είναι παράνομη, ανήθικη και εκ φύσεως ηγεμονική. Η
επέμβαση γίνεται για τον γεωπολιτικό έλεγχο της περιοχής και όχι χάριν των
Κοσοβάρων. Τα υπόλοιπα είναι περιττολογία ή υποκρισίες που υποτιμούν τη
νοημοσύνη μας. Ενώ αυτό είναι πασίδηλο, το δικό μας πρόβλημα είναι διττό: η
νιρβάνα λόγω ιδεολογικού και αμυντικού αφοπλισμού και οι μελλοντικές συνέπειες
των ανακατανομών ισχύος στα Βαλκάνια.
Σημείωση: Μερικά επιχειρήματα αντλούνται από το «Ιστορία, Θεωρία και Πολιτική
Φιλοσοφία Διεθνών Σχέσεων» (Εκδόσεις Ποιότητα, 456 σελίδες), όπου αναλύονται,
μεταξύ άλλων, η «επέμβαση» στον διεθνή χώρο, η ηθική, η κοινωνία, το διεθνές
δίκαιο, η κρατική κυριαρχία, η αναρχία και ο ηγεμονισμός.
Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και
Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
