Αναζήτηση
Το προτεινόμενο σύστημα, απόσταγμα μακράς ενασχολήσεώς μου και πλούσιας
πείρας περί τα ελληνικά εκλογικά συστήματα, καθώς και γνώσεως των κυριότερων
ευρωπαϊκών, δεν αποτελεί, βέβαια, πανάκεια, ούτε διεκδικεί το τέλειο ή το
αλάθητο, συγκεντρώνει όμως σημαντικά πλεονεκτήματα και εν πάση περιπτώσει
είναι απαλλαγμένο από τα σοβαρά μειονεκτήματα των συστημάτων του σταυρού
προτιμήσεως και της λίστας, καθώς και του αμιγούς πλειοψηφικού.
|
|
ΕΝΑΡΜΟΝΙΖΕΤΑΙ πλήρως με τα άρθρα 1 και 51 του Συντάγματος περί λαϊκής
κυριαρχίας και αμεσότητας, καθολικότητας και μυστικότητας της ψηφοφορίας,
εξασφαλίζει την ανάδειξη ικανών και άξιων εκπροσώπων του λαού στο Κοινοβούλιο
και απαλλάσσει τους εκλογείς από την ψυχολογία «της χαμένης ψήφου». Μόνο
προκατειλημμένοι και κακοπροαίρετοι θα μπορούσαν να ισχυρισθούν ότι αυτό το
σύστημα δεν συμβάλλει σοβαρά στην αναβάθμιση της πολιτικής μας ζωής και την
καλύτερη λειτουργία του πνεύματος. Θα μπορούσε μάλιστα να βελτιωθεί περαιτέρω,
ώστε να αντιμετωπίζεται αυτόματα και η εκπροσώπηση της μειοψηφίας στο
Κοινοβούλιο, με την αναλογική κατάληψη εδρών και από υποψηφίους της. Σχετική
πρόβλεψη μπορεί να γίνει στον νέο εκλογικό νόμο, π.χ. ότι σε εκλογικές
περιφέρειες 5 εδρών τα κόμματα δεν έχουν το δικαίωμα να προτείνουν
περισσότερους από 4 υποψηφίους και στις περιφέρειες των 6 και 7 εδρών οι
υποψήφιοι εκάστου κόμματος δεν θα υπερβαίνουν τους 5. Έτσι, το εκλογικό
αποτέλεσμα θα εξασφαλίζει την αυτόματη εκπροσώπηση της μειοψηφίας και το
σύστημα θα συγκεντρώνει όλα τα πλεονεκτήματα του πλειοψηφικού και της απλής αναλογικής.
ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ
Σύστημα παρόμοιο με αυτό που προτείνω εφαρμόζεται σήμερα στο Λουξεμβούργο, ενώ
στη Γερμανία, όπου ισχύει μεικτό σύστημα πλειοψηφικό για τις μονοεδρικές
περιφέρειες, στις οποίες διαιρείται η χώρα, και απλή αναλογική για το
ψηφοδέλτιο Επικρατείας ο ψηφοφόρος έχει το δικαίωμα δύο ψήφων: μία για τον
υποψήφιο της μονοεδρικής περιφέρειας και μία για το ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Έτσι, οι εκλογείς έχουν τη δυνατότητα στη μία περιφέρεια να ψηφίσουν υποψήφιο
του α’ κόμματος, στη δε Επικράτεια να επιλέξουν το β’ κόμμα. Με τον τρόπο
αυτόν, οι μισοί βουλευτές εκλέγονται στις μονοεδρικές περιφέρειες με σχετική
πλειοψηφία και οι άλλοι μισοί από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας με το αναλογικό
σύστημα. Τα κόμματα αναγκάζονται να προτείνουν πολύ ικανούς υποψηφίους στις
μονοεδρικές περιφέρειες, ενώ στην Επικράτεια εκείνους που εκτιμάται ότι
χρειάζονται στη Βουλή ή την κυβέρνηση. Στη Μεγάλη Βρετανία ισχύει το αμιγές
μονοεδρικό πλειοψηφικό σύστημα, το οποίο αναγκάζει τα κόμματα να επιλέγουν
τους ικανότερους υποψηφίους, όμως, λαμβανομένης υπόψη της ελληνικής
νοοτροπίας, ενδεχόμενη εφαρμογή του βρετανικού συστήματος στη χώρα μας, είναι
βέβαιο ότι θα επέφερε τη διάλυση των πολιτικών κομμάτων. Εξάλλου, το
μονοεδρικό πλειοψηφικό δεν απαλλάσσει τον ψηφοφόρο από την ψυχολογία της
χαμένης ψήφου.
ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΕΝΟ
Υπό το φως των ανωτέρω, έχω τη γνώμη ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να εισηγηθεί την
εφαρμογή του εκσυγχρονισμένου συστήματος του σφαιριδίου κατά τις προσεχείς
εκλογές για την ανάδειξη των νέων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αν
υιοθετείτο πιστεύω ότι θα συνέβαλε στην προσέγγιση των αντιτιθέμενων απόψεων
μεταξύ των υποστηρικτών του πλειοψηφικού και των οπαδών της απλής ή
ενισχυμένης αναλογικής.
Θα ήθελα, πάντως, να σημειώσω τη δυσάρεστη έκπληξη που δοκίμασα από το γεγονός
ότι στην παρουσίαση της προτάσεώς μου παραβρέθηκαν μόνον εκπρόσωπος της
Πολιτικής Άνοιξης και ενάριθμοι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Και με
απογοήτευση παρατηρώ ότι, εκτός από το ΚΚΕ, κανένα κόμμα δεν έδειξε έως σήμερα
ενδιαφέρον για το θέμα, παρά το γεγονός ότι και στην εκδήλωση είχαν εγκαίρως
προσκληθεί και το σχετικό κείμενο της ομιλίας μου ήταν στη διάθεσή τους. Και
όμως, ήταν, νομίζω, μια καλή ευκαιρία να διατυπωθούν χρήσιμες απόψεις από
κυβέρνηση και αντιπολίτευση για το σοβαρό αυτό ζήτημα και μάλιστα στο πλαίσιο
της συζητήσεως που γίνεται αυτό τον καιρό, για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Όσο για τη θέση του ΚΚΕ (κυρίας Παπαρήγα) ότι θα έπρεπε στο προτεινόμενο
σύστημα να προβλέπεται η δυνατότητα εκλογής κομμάτων και όχι προσώπων, θα
ήθελα να σημειώσω τα ακόλουθα: Η θέση αυτή δεν έχει συνταγματικό έρεισμα, αφού
το ισχύον Σύνταγμα (άρθρα 51, 53-57 και 59-63) προβλέπει εκλογή βουλευτών και
όχι κομμάτων, θεσπίζοντας και ανάλογη υποχρέωση του εκλογικού σώματος. Βέβαια,
τα άρθρα 29, 37, 38, 54 και 68 αναφέρονται και σε κόμματα, με κυρίαρχη όμως
την έννοια της δυνατότητας για ελεύθερη ίδρυση πολιτικών σχηματισμών εκ μέρους
των Ελλήνων πολιτών και τη συμμετοχή τους σε αυτούς (άρθρο 29). Εξ
αντιδιαστολής προκύπτει ότι οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να μην αποκτήσουν
οποιαδήποτε κομματική ιδιότητα. Είναι, πάντως, προφανές ότι το Σύνταγμα δίνει
ιδιαίτερη βαρύτητα στους βουλευτές-πρόσωπα. Αυτοί «αντιπροσωπεύουν το Έθνος»,
κατά τη ρητή διατύπωση του άρθρου 51, παράγραφος 2, και όχι τα κόμματα.
Εξάλλου, το σύστημα του σφαιριδίου, εναρμονισμένο απόλυτα με το ισχύον
συνταγματικό καθεστώς, παρέχει έμμεσα τη δυνατότητα εκλογής κομμάτων, αφού οι
εκλογείς μπορούν να επιλέξουν το σύνολο των προτεινομένων από το κόμμα της
προτιμήσεώς τους υποψηφίων, δηλαδή ουσιαστικά να ψηφίζουν κομματικό ψηφοδέλτιο
και να επιλέγουν κόμμα.
ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
Μιλώντας τον Απρίλιο του 1994 στο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας, στη
Χαλκιδική, είχα επισημάνει ότι κανένας ιδεολογικός, προγραμματικός,
οργανωτικός και στρατηγικός εξοπλισμός όσο άρτιος και αν είναι δεν
πρόκειται να ωφελήσει ουσιαστικά τον τόπο και τη δημοκρατία, αν λείπει η
πολιτική αξιοπιστία που συνδέεται με το ήθος και τη συμπεριφορά, με την
ποιότητα και το επίπεδο των πολιτικών μας. Και ότι, πάντως, αποφασιστικής
σημασίας παράγοντα για την αναβάθμιση του ήθους και του επιπέδου των πολιτικών
αποτελεί το εκλογικό σύστημα.
Νομίζω ότι όσο περνάει ο καιρός, η επισήμανση εκείνη γίνεται εναργέστερα
επίκαιρη. Συμπληρώνοντάς την, σήμερα, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι από τότε
έχει γίνει πληθωρικότερος ο θεωρητικός και ενίοτε φαρισαϊκός λόγος περί
του ήθους και των άλλων αρετών που πρέπει να διακρίνουν τους πολιτικούς μας.
Κανένα βήμα όμως δεν έχει, δυστυχώς, σημειωθεί για τη μετουσίωση των λόγων σε
πράξεις, με τις οποίες και μόνο εκφράζονται αυτές οι αρετές. Και αν
παραμείνουμε στα «έπεα πτερόεντα», είναι βέβαιο ότι η κατάσταση θα εξελίσσεται
από το κακό στο χειρότερο. Πιστεύω ότι η πρότασή μου θα μπορούσε να αποτελέσει
μια καλή βάση προς την ορθή κατεύθυνση των θετικών πράξεων.
ΒΟΗΘΑ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Με ρώτησε κάποιος, γιατί δεν είχα εισηγηθεί το σύστημα που τώρα προτείνω όταν,
μετά τη μεταπολίτευση, ήμουν υπουργός Εσωτερικών και αργότερα πρωθυπουργός.
Του απάντησα ότι ασφαλώς θα το είχα προτείνει, αν τότε η τεχνολογία είχε
φθάσει στη σημερινή εκπληκτική τελειότητα και ταχύτητα λειτουργίας των
μηχανικών μέσων της. Με τις σημερινές τεχνικές δυνατότητες, το σύστημα γίνεται
απλούστατο, χωρίς να δημιουργήσει στον ψηφοφόρο οποιαδήποτε δυσχέρεια ή
σύγχυση, όπως ίσως φοβούνται μερικοί. Πράγμα που το έδειξε, στην πράξη η
σχετική επίδειξη της λειτουργίας του συστήματος, η οποία έγινε από ειδικούς
τεχνικούς της ICAP, πλαισιώνοντας την όλη παρουσίαση της προτάσεώς μου.
Τελειώνοντας, θεωρώ αναγκαίο, αλλά και χρήσιμο, να υπογραμμίσω ότι η
κυβέρνηση, αντί να ετοιμάζει «εν κρυπτώ» κάποιο εκλογικό σύστημα της αρεσκείας
της όπως δυστυχώς έπραξαν οι κυβερνήσεις Α. Παπανδρέου, το 1988, και Κ.
Μητσοτάκη, το 1990 θα έπρεπε να είχε συγκροτήσει συναινετικά ολιγομελή
επιτροπή από πρόσωπα εγνωσμένης αντικειμενικότητας, με ειδικές γνώσεις και
πείρα εκλογικών συστημάτων, η οποία έχοντας υπόψη και το εκσυγχρονισμένο
σύστημα του σφαιριδίου, θα εισηγούνταν τον καταλληλότερο για τη χώρα μας νέο
εκλογικό νόμο. Χρήσιμο είναι, νομίζω, να υπενθυμίσω ότι οι κυβερνήσεις
Καραμανλή, τόσο πριν από τη δικτατορία όσο και μετά τη μεταπολίτευση του 1974,
προτού καταλήξουν στην υιοθέτηση του εκλογικού συστήματος, ζητούσαν πάντοτε τη
γνώμη τουλάχιστον του κόμματος της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως.
Δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξος. Ελπίζω ότι δεν απέλειπε η υπευθυνότητα, η
σωφροσύνη και η συναίσθηση του εθνικού χρέους σε αυτόν τον τόπο. Υπολογίζω
κυρίως στους νέους μας, που είναι απαλλαγμένοι από παλαιά σύνδρομα και κακά
κατάλοιπα του παρελθόντος και πιστεύω ότι όχι μόνο θα αντιληφθούν και θα
προσέξουν προτάσεις με πραγματικό εκσυγχρονιστικό περιεχόμενο, αλλά θα
φροντίσουν και να τις υλοποιήσουν για το καλό της πατρίδας μας και των
συμπολιτών μας.
