ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Από το όνειρο στον εφιάλτη

31 Αυγούστου 1922. Η Σμύρνη στις φλόγες. Τα κεμαλικά στρατεύματα υπό τον

Νουρεντίν έχουν μπει στη «νύμφη της Ιωνίας». Σφαγές, λεηλασίες, καταστροφές.

Σε λίγο η πόλη από τη μια άκρη στην άλλη παραδίδεται στη φωτιά. Πριν από την

καταστροφή αριθμούσε 270.000 κατοίκους, που κατανέμονταν σε 140.000 Έλληνες,

80.000 Τούρκους, 12.000 Αρμένιους, 20.000 Εβραίους και 15.000 Ευρωπαίους. Η

συντριπτική παρουσία του ελληνικού στοιχείου έδινε ελληνικό χαρακτήρα, που τον

υπογράμμιζε ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι η οικονομική και η πολιτική ζωή

βρισκόταν στα χέρια του

Εβδομήντα χρόνια πριν κι ενώ ο Αύγουστος έγερνε στη δύση του, τα καράβια

αδειάζουν στα κοντινά, στη μικρασιατική ακτή, νησιά, χιλιάδες τρομαγμένες,

απελπισμένες υπάρξεις, γυναίκες, παιδιά, γέρους που στα αναφιλητά τους πνίγουν

τον πόνο του ξεριζωμού. Στα μικρασιατικά παράλια στοιβάζονται άτακτα στίφη,

ξυπόλητων και ρακένδυτων στρατιωτών, τα απομεινάρια της περήφανης ελληνικής

Στρατιάς της Μικράς Ασίας, που με τον ηρωισμό της, την τάξη, την οργάνωση, από

τον Μάιο του 1919 είχε αποσπάσει τον θαυμασμό, φίλων και αντιπάλων.

Με δικαιολογημένη υπερηφάνεια ο ηγήτορας αυτού του στρατού, ο Λεωνίδας

Παρασκευόπουλος, έγραφε λίγους μήνες πριν, στον φίλο του Αλέξανδρο Διομήδη,

διοικητή της Εθνικής Τραπέζης:

«Αγαπητέ Αλέκο,

…ό,τι και αν σου γράψω θα είναι μικρόν, δεν υπάρχει δεύτερος στρατός. Η

απόβασις εις την Ραιδεστόν ήτο κάτι απαράμιλλον αυτό. Οι Άγγλοι μάς εθαύμασαν.

Υπό τους κανονιοβολισμούς των Τούρκων εξήλθον δύο λόχοι υπό τον Κονδύλην,

έπεσαν εις την θάλασσαν μέχρι του λαιμού και βγήκαν, αμέσως δε εβάδισαν κατά

του εχθρού και κατέλαβον την πόλιν…

Ο ενθουσιασμός, ο πατριωτισμός, η αρετή και η πειθαρχία του στρατού είναι

πρωτοφανή. Ουδείς βραδυπορεί, ουδείς ασθενεί, αυτά είναι θαύματα. Δυνάμεθα

μόνοι εμείς άνευ ουδενός να καταλάβωμεν την Άγκυραν εντός μηνός και όλα θα

είναι τελειωμένα…».

Τι συνέβη και το όνειρο αυτό μέσα σε λίγους μήνες μεταβλήθηκε σε εφιάλτη, σε

τραγωδία, τη μεγαλύτερη από την Άλωση της Πόλης το 1453;

Ποιοι οι πρωταγωνιστές του θριάμβου και οι συντελεστές της τραγωδίας;

Ο ΓΕΡΜΑΝΟΦΙΛΟΣ βασιλιάς Κωνσταντίνος, εξόριστος στην Ελβετία, και οι οπαδοί

της «Μικράς και εντίμου Ελλάδος», την ώρα της δικαίωσης των προσδοκιών της

φυλής συνωμοτούν και σχεδιάζουν τη φυσική εξόντωση του δημιουργού της «Μεγάλης

Ελλάδος». Το σχέδιο δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου τη στιγμή που

επέστρεφε στην Ελλάδα, έχοντας στον χαρτοφύλακά του τη Συνθήκη των Σεβρών,

εκτυλίσσεται στο ρείθρο του σιδηροδρομικού σταθμού της Λυών.

Η νοσηλεία του Βενιζέλου από τον ελαφρό τραυματισμό του μετά την απόπειρα της

30ής Ιουλίου 1920, του επέβαλε να αναβάλει για λίγες ημέρες την επιστροφή του

στην Ελλάδα και να φθάσει με το θωρηκτό «Αβέρωφ» στον Πειραιά στις 17 Αυγούστου.

ΣΤΙΣ 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920, στη μεγάλη αίθουσα του δημαρχείου της

γαλλικής πόλης των Σεβρών, γνωστής και για τις περίφημες πορσελάνες της,

γινόταν πραγματικότητα η Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Ο

δημιουργός της Νέας Ελλάδας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πιστοποιεί με την

υπογραφή του, ότι το όνειρο του ελληνικού γένους οδοιπορεί στη γη της Ιωνίας,

του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης.

Οι διπλωματικοί αγώνες του «Επαναστάτη του Θερίσου» και των άξιων συνεργατών

του στο Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων επιβραβεύουν τις θυσίες λαού και

Στρατού. Δέκα μήνες πριν, τον Οκτώβριο 1919, οι νικητές του Α’ Παγκοσμίου

Πολέμου αναγνωρίζουν την επικυριαρχία της Ελλάδας στην περιοχή της Σμύρνης και

την Ανατολική Θράκη, μέχρι σχεδόν των παρυφών της Επταλόφου, της Κωνσταντινούπολης.

Ο ελληνικός Στρατός υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Νικολάου Ζαφειρίου

αποβιβάζεται στη «νύμφη της Ιωνίας» (2 Μαΐου 1919) και αμέσως απευθύνει

προκήρυξη (πάνω δεξιά) προς τους κατοίκους της πόλης, «ανεξαρτήτως

θρησκεύματος και φυλής να έχουν εμπιστοσύνη στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις

και με την αυτή εμπιστοσύνη να αναμένουν τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης των

Παρισίων περί της τύχης της ωραίας πατρίδος των».

Τα όρια της περιοχής της Μικράς Ασίας που επιτρεπόταν να καταληφθεί

καθορίσθηκαν από το Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο. Η περιοχή αυτή της ενδοχώρας

της Σμύρνης, γνωστή και ως «Γραμμή Μίλυ», έφθανε ώς τις αρχαίες Σάρδεις.

«Η ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΕΡΗ προσωπικότητα της νεοελληνικής ζωής, προικισμένη με πολιτικό

τάλαντο κοινής αναγνώρισης». Εισήλθε στον πολιτικό στίβο σε ηλικία 25 ετών και

δεν εξήλθε παρά νεκρός. Εδέσποσε της πολιτικής ζωής της Ελλάδος μία ολόκληρη

γενεά, άλλοτε ως κυβερνήτης και άλλοτε ως επαναστάτης.

Το οικογενειακό του περιβάλλον, αστικό και συγχρόνως πατριωτικό, η ατμόσφαιρα

συνεχούς εθνικοαπελευθερωτικής πάλης του κρητικού λαού, με τον οποίο συνέζησε

και αγωνίσθηκε επί μία 20ετία, υποβοηθούν στην ιχνηλάτηση του χαρακτήρα, του

«πιστεύω» και γενικά της προσωπικότητας του πολιτικού.

Παράκλητος της Επανάστασης του 1909, καλείται από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και

δρομολογεί την έξοδο της Ελλάδος της Μελούνας από την ταπείνωση, την

περιθωριοποίηση και την εξάρτηση.

Δυναμικότερη προσωπικότητα εκείνης του Χαριλάου Τρικούπη, θέτει ως ανυποχώρητο

στόχο του τον αστικο-δημοκρατικό εκσυγχρονισμό σε συνδυασμό με την εθνική

ολοκλήρωση, την πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας».

Η νικηφόρα εξόρμηση των βαλκανικών πολέμων με επακόλουθο τον διπλασιασμό της

Ελλάδος δικαιώνουν τις επιλογές και τους διπλωματικούς χειρισμούς του.

Η σύγκρουσή του με τον γερμανόφιλο βασιλιά Κωνσταντίνο και το γερμανόφιλο

Γενικό Επιτελείο, ευθύς με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η δημιουργία

του Κράτους της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη αποκαλύπτουν τη διπλωματική

διορατικότητά του.

Η μάχη στον διπλωματικό στίβο κατά το Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, μετά

την ήττα των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, τοποθετούν τον Βενιζέλο στο βάθρο των

πολιτικών με πανευρωπαϊκή εμβέλεια και αναγνώριση.

Η απόπειρα δολοφονίας του, τη στιγμή που επιστρέφει στη Μεγάλη Ελλάδα, και στη

συνέχεια η αποδοκιμασία του στις μοιραίες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920,

χαράζουν ανεξίτηλα την ψυχοσύνθεση του ακατάβλητου αυτού αγωνιστή.

Ο ιστορικός ρόλος του Ελευθερίου Βενιζέλου είχε τελειώσει. Η άρνηση τού έστω

και παραπλανηθέντος ελληνικού λαού να συνεχίσει να συμμερίζεται το όραμα του

μεγάλου Κρητός, έθεσε ουσιαστικά τέρμα στη σταδιοδρομία του φορέα της

μεγαλοϊδεάτικης εξόρμησης της περιόδου 1910-1920 καθώς και στην πολιτική της

Μεγάλης Ιδέας.

ΒΑΣΙΛΙΑΣ της Ελλάδος (1913-1917 και 1920-1922). Η δεύτερη μετά τον Ελευθέριο

Βενιζέλο προσωπικότητα που επηρέασε, αρνητικά όμως, την πορεία της χώρας τις

δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας.

Είναι το πρόσωπο εκείνο που είναι συνδεδεμένο τόσο με την ήττα του 1897, ως

αρχιστράτηγος, τον Εθνικό Διχασμό (1915-1917) και κυρίως τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Γερμανικής στρατιωτικής μόρφωσης και παντρεμένος με την αδελφή του Κάιζερ,

απεχθάνετο το δημοκρατικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα και υπήρξε μέχρι το τέλος

της ζωής του θαυμαστής του πρωσικού αυταρχισμού.

Περιβαλλόταν από ένα επιτελείο (Β. Δούσμανης, Ι. Μεταξάς, Γ. Στρέιτ)

διαπνεόμενο από τις ίδιες ιδέες που το είχε οδηγήσει να διοχετεύει στο

Βερολίνο τα στρατιωτικά μυστικά της χώρας.

Ο Κωνσταντίνος διεκδίκησε να διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική της χώρας. Με

την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τάχθηκε, σε αντίθεση με τον υπεύθυνο

πρωθυπουργό της χώρας, υπέρ της ουδετερότητας της Ελλάδος. Μία ευμενή

ουδετερότητα προς τη Γερμανία, κύρια ένοχο της καταδίωξης του ελληνικού

στοιχείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το καθεστώς των Νεοτούρκων. Αλλά

κυρίως αντιστρατευόμενη τα συμφέροντα της χώρας μας με την περιβόητη πολιτική

«Της εξόρμησης προς Ανατολάς».

Ο Κωνσταντίνος ήρθε σε σύγκρουση με τον Βενιζέλο και περιφρόνησε δύο φορές την

έκφραση του λαού, ο οποίος στη μεγάλη του πλειοψηφία επιδοκίμαζε την πολιτική

του Κρητός πολιτικού.

Ανώτατος άρχοντας αυτός απετέλεσε τον πόλο συσπείρωσης γύρω του του παλαιού

πολιτικού κόσμου της παρακμής και ως κομματάρχης καταπολέμησε τις

εκσυγχρονιστικές δυνάμεις που εξέφραζε το Κόμμα των Φιλελευθέρων και ο

Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ενώ η Μικρασιατική Εκστρατεία βρισκόταν στο πιο κρίσιμο σημείο της, εξασθένισε

τη μαχητική ικανότητα του μαχόμενου στρατού με την αποστράτευση των ικανότερων

αξιωματικών του Μετώπου και την προώθηση στο προσκήνιο της «αυλικής καμαρίλας».

Παράλληλα, η παρουσία του στην Ελλάδα έδωσε την αφορμή στις Δυνάμεις της

Αντάντ, κυρίως στη Γαλλία, να υπονομεύσουν τη Συνθήκη των Σεβρών, να

συνδράμουν το εθνικιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ και να εγκαταλειφθεί η

Ελλάδα από τους φυσικούς συμμάχους της.