Αναζήτηση
Σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της ιστορίας της βρίσκεται η οικονομία της Τουρκίας με τους βασικούς οικονομικούς δείκτες να παρουσιάζουν σαφή επιδείνωση που αποτυπώνεται στην κατάρρευση της ισοτιμίας της λίρας, στο μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και στον υψηλό πληθωρισμό.
Ακόμη και η ισχυρή οικονομική δραστηριότητα που μεταφράζεται σε σημαντική αύξηση του ΑΕΠ είναι εύθραυστη αφού τροφοδοτείται σε σημαντικό βαθμό από κρατικές επενδύσεις της κυβέρνησης Ερντογάν. Μεγάλη πρόκληση είναι οι διακυμάνσεις που εξακολουθεί να καταγράφει το εθνικό νόμισμα της χώρας, η λίρα, λόγω των ανησυχιών που έχουν δημιουργηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο για την πορεία των αναπτυσσόμενων οικονομιών γενικότερα και τις προοπτικές της Τουρκίας ειδικότερα. Εάν η κρίση συνεχιστεί, η χώρα μπορεί ακόμη και να χρειαστεί να προσφύγει στο ΔΝΤ.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται ότι θα είναι να πείσει τους διεθνείς επενδυτές ότι κρατά γερά το τιμόνι της οικονομίας της χώρας και ότι θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την πρόκληση του υψηλού πληθωρισμού και του συνεχώς αυξανόμενου ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Κάτι το οποίο δεν έχει καταφέρει μέχρι τώρα. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου, οικονομολόγοι, επενδυτές, αγορές και οίκοι αξιολόγησης παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις για να αποφασίσουν τις δικές τους κινήσεις. Την ίδια στιγμή, πολλά ερωτήματα για τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική που θα εφαρμοστεί εξακολουθούν να παραμένουν.
Γιατί η οικονομία της Τουρκίας και ιδιαίτερα η λίρα δέχονται ισχυρές πιέσεις;
Οι λόγοι είναι σύνθετοι. Από τη μια πλευρά, η αλλαγή πολιτικής από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ που προχωρά σε αυξήσεις των επιτοκίων δανεισμού σε δολάρια κάνει πολλούς διεθνείς επενδυτές να εγκαταλείπουν αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Τουρκία και η Αργεντινή και να επανατοποθετούν αλλού τα χρήματά τους.
Από την άλλη η κυβέρνηση Ερντογάν και περισσότερο ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας έχει ανησυχήσει τις αγορές με την προσπάθειά του να καθορίσει ο ίδιος την πολιτική της κεντρικής τράπεζας της χώρας του. Ο Ερντογάν επιθυμεί –και δεν το κρύβει –να παραμείνουν όσο πιο χαμηλά γίνεται τα επιτόκια δανεισμού της λίρας. Μάλιστα διεθνείς αναλυτές θεωρούν ότι πιέζει την ηγεσία της κεντρικής τράπεζας της χώρας προς αυτή την κατεύθυνση, επηρεάζοντας την ανεξαρτησία της. Με τον πληθωρισμό να τρέχει κοντά στο 15%, που είναι τα υψηλότερα επίπεδα της 15ετίας, και το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να αυξάνεται συνεχώς, οι αγορές θα περίμεναν από την κεντρική τράπεζα να ακολουθεί πολιτική αύξησης επιτοκίων και όχι μείωσής τους.
Πόσο επηρεάζει η γενικότερη κατάσταση των αναπτυσσόμενων οικονομιών την οικονομία της Τουρκίας; Πόσο εξαρτημένη είναι από τις ξένες αγορές;
Η Τουρκία έχει την ατυχία να βρίσκεται κι αυτή στη δίνη της αναταραχής των αναπτυσσόμενων αγορών που έχει πλήξει μεταξύ άλλων τα νομίσματα της ίδιας, της Βραζιλίας, της Νότιας Αφρικής και της Αργεντινής.
Μπορεί το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αφού ανέρχεται στο 52% του ΑΕΠ, αλλά η χώρα έχει μεγάλες ανάγκες σε διεθνή χρηματοδότηση. Οι ετήσιες αυτές ανάγκες υπολογίζονται σε περίπου 200 δισ. δολάρια. Και αυτό καθώς όχι μόνο το κράτος αλλά και οι επιχειρήσεις έχουν δανεισθεί σε ξένο νόμισμα με αποτέλεσμα η εξυπηρέτησή του να απαιτεί μεγάλα ποσά συναλλάγματος. Η προσέλκυση άμεσων και έμμεσων επενδύσεων βοηθά τη χώρα να ανακάμψει. Οταν όμως υπάρχει αβεβαιότητα τότε οι επενδυτές συνήθως γυρίζουν την πλάτη.
Γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη ανησυχία για τη σύνδεση της τουρκικής λίρας με το αμερικανικό δολάριο;
Οι επιχειρήσεις της χώρας, πολλά νοικοκυριά αλλά και το ίδιο το κράτος έχουν δανειστεί μεγάλα ποσά σε ξένο νόμισμα και κυρίως σε δολάρια. Γι’ αυτό κάθε φορά που υποχωρεί η ισοτιμία της λίρας γίνεται πιο δύσκολη η αποπληρωμή αυτών των δανείων. Επίσης στην Τουρκία μεγάλο μέρος του πληθυσμού επιλέγει να έχει καταθέσεις σε αμερικανικό νόμισμα. Κάθε φορά που υπάρχει πτωτική τάση στη λίρα η φυγή από το εθνικό νόμισμα της χώρας εντείνεται για να προστατέψουν τα νοικοκυριά τις αποταμιεύσεις τους και οι επιχειρήσεις τα κεφάλαιά τους.
Εχει δομικά προβλήματα η ίδια η οικονομία ή όλα είναι αποτέλεσμα εξωγενών μόνο παραγόντων;
Η Τουρκία γενικά θεωρείται ως μια από τις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η χώρα παρουσιάζει πολύ υψηλή αύξηση του ΑΕΠ που το 2017 ξεπέρασε το 7% στηριζόμενη σε ένα σχέδιο εκτεταμένων κρατικών επενδύσεων. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Επίσης η οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ξένα κεφάλαια με αποτέλεσμα να είναι πολύ ευάλωτη εάν αλλάξουν στάση οι διεθνείς αγορές. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί ο υψηλός πληθωρισμός που ροκανίζει τα εισοδήματα. Στα θετικά συγκαταλέγεται η έλλειψη πολιτικής αβεβαιότητας, μετά τις εκλογές του Ιουνίου στις οποίες επανεξελέγη ο Ερντογάν.
Υπάρχει κίνδυνος να αντιμετωπίσει νέα προβλήματα στο κοντινό μέλλον η οικονομία της Τουρκίας; Ποιος είναι ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας;
Με τη νίκη του Ερντογάν στις εκλογές, που του επιτρέπει να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερες εξουσίες, μπορεί να εκδηλωθεί νέα επίθεση στη λίρα εάν δημιουργηθούν σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο η κεντρική τράπεζα είναι ανεξάρτητη. Σε μια τέτοια περίπτωση αναμένεται να χρειαστεί και νέα αύξηση των επιτοκίων.
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα πριν από δύο χρόνια ο Ερντογάν άνοιξε τους κρουνούς της χρηματοδότησης για να αυξήσει όσο μπορεί την ανάπτυξη της οικονομίας. Η κεντρική τράπεζα είδε κινδύνους υπερθέρμανσης και κινήθηκε προς πιο αυστηρή νομισματική πολιτική για να σταθεροποιηθεί η ισοτιμία της λίρας και να αντιμετωπιστεί ο υψηλός πληθωρισμός. Οι κινήσεις αυτές προκάλεσαν την αντίδραση του προέδρου της χώρας.
