Οι Ελληνες δεν αποχωρίζονται τις πλαστικές σακούλες

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται για μια ακόμα φορά οι πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιούν καθημερινά καταναλωτές και επιχειρήσεις για να μεταφέρουν τα ψώνια τους. Ο λόγος δεν είναι άλλος από την υποχρέωση των κρατών μελών της ΕΕ να υιοθετήσουν το αργότερο έως τα τέλη του 2019 Ευρωπαϊκοί Οδηγία η οποία περιορίζει σημαντικά την χρήση τους

Πρόκειται για τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς που αντιπροσωπεύουν τη συντριπτική πλειονότητα του συνολικού αριθμού πλαστικών σακούλων μεταφοράς που καταναλώνονται σήμερα σε όλη την Ευρώπη συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η οποία βρίσκεται σε αρκετά υψηλά επίπεδα κατανάλωσης.

Οι πλαστικές σακούλες μίας χρήσης για ψώνια, συνήθως κατασκευασμένες από υψηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο (HDPE) πλαστικό, δίνονταν παραδοσιακά δωρεάν στους πελάτες από τα καταστήματα λιανικής κατά την αγορά αγαθών. Η μέθοδος έγινε δημοφιλής γιατί θεωρήθηκε από τον καταναλωτή ως ένας αποτελεσματικός, φθηνός και υγιεινός τρόπος για τη μεταφορά αντικειμένων. Ωστόσο η υπερβολική έκταση της χρήσης τους έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα καθώς δημιουργούν υψηλή συσσώρευση απορριμμάτων και οδηγούν σε αναποτελεσματική χρήση των πόρων, κατάσταση που αναμένεται να επιδεινωθεί, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.

Η συζήτηση για την χρήση της πλαστικής σακούλας έχει ξεκινήσει εδώ και μια δεκαετία όμως λίγες ήταν οι χώρες στην ΕΕ που πήραν άμεσα δραστικά μέτρα για την μείωση ή και την κατάργηση της χρήσης τους. Η απόρριψη πλαστικών σακουλών μεταφοράς προκαλεί περιβαλλοντική ρύπανση και επιδεινώνει το εκτεταμένο πρόβλημα των απορριμμάτων στα συστήματα υδάτων, με αποτέλεσμα να απειλούνται τα υδάτινα οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στην πρώτη θέση η Ελλάδα

Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα ερευνάς την οποία πραγματοποιεί το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών το 2015 στην Ελλάδα αντιστοιχούν 363 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος τοποθετώντας την στην πρώτη θέση σε κατανάλωση, διπλάσια σχεδόν από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο των 175 τεμαχίων.

Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα συνολικά χρησιμοποιούνται συνολικά 4,3 δισεκατομμύρια σακούλες με σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος, περίπου δηλαδή 33.000 τόνοι πλαστικές σακούλες με πολύ σημαντικό κόστος.

Αντίθετα σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας , οι επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες (π.χ. υφασμάτινες) είναι ελάχιστες. Υπολογίζονται με βάση την έρευνα του ΙΕΛΚΑ σε 400.000-500.000 ανά έτος, δηλαδή περίπου 0,05 σακούλες ανά κάτοικο και αυτό την ίδια στιγμή που η Δανία ,η οποία είναι από τις πιο προχωρημένες χώρες στη μείωση της πλαστικής σακούλας , έχει 75 επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ανά κάτοικο, με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι 23.

Στόχος η μείωση της χρήσης στην Ελλάδα κατά 80% έως το 2019

Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται περισσότερο εμφανές όταν συγκρίνεται η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα με την υποχρέωση της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Οδηγία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα «που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025». Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα πρέπει η κατανάλωση στην Ελλάδα να μειωθεί κατά 80% ως το 2019 και 90% ως το 2025.

Τι γίνεται σε άλλες χώρες

Αντίθετα σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Είτε στο πλαίσιο της εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας τους με την κοινοτική, είτε λόγω εθνικής στρατηγικής πολλές είναι οι χώρες που έχουν υιοθετήσει ήδη πρακτικές μείωσης της χρήσης πλαστικής σακούλας.

Στη Δανία από το 2003, το κράτος εισήγαγε ένα φόρο στις λιανικές επιχειρήσεις για να μειώσει τις πλαστικές σακούλες. Αυτό ενθάρρυνε τα καταστήματα να χρεώνουν για τις πλαστικές σακούλες και αύξησε τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών. Υπολογίζεται ότι μείωσε περίπου κατά 66% τις πλαστικές σακούλες. Μέχρι το 2014 η Δανία είχε τη χαμηλότερη χρήση πλαστικής σακούλας στην Ευρώπη, με 4 σακούλες ανά άτομο ανά έτος.

Στη Γερμανία έχει επιβήθει ένα τέλος στην υπερβολική συσκευασία μέσω του προγράμματος Green Dot. Όλα τα καταστήματα στη Γερμανία που παρέχουν πλαστικές σακούλες πρέπει να πληρώσουν ένα φόρο ανακύκλωσης.

Στην Ιρλανδία υπάρχει φόρος 0,15 ευρώ από το Μάρτιο του 2002, ο οποίος εισπράττεται στο σημείο πώλησης. Αυτό οδήγησε στο 90% των καταναλωτών να χρησιμοποιούν επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες μέσα σε ένα χρόνο. Ο φόρος αυξήθηκε σε 0,22 ευρώ το 2007. Τα έσοδα αποδίδονται σε ένα Ταμείο Περιβάλλοντος.

Η Ιταλία από τον Ιανουάριο του 2011, απαγόρευσε πλήρως τη διανομή της ελαφριάς πλαστικής σακούλες που δεν είναι από βιοδιασπώμενο υλικό, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ το “bags for life», από το 2008, ένα πρόγραμμα με επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες που οι πελάτες ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν αντί για πλαστικές σακούλες μιας χρήσης. Σε συνέχεια αυτού του μέτρου, στην Αγγλία στις 5 Οκτωβρίου 2015 εισήχθη μια ελάχιστη χρέωση πέντε πένες ανά πλαστική σακούλα μιας χρήσης. Ισχύει για τους λιανοπωλητές με περισσότερους από 250 εργαζόμενους. Σε αντίθεση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, η χρέωση δεν ισχύει για σάκους ή χάρτινες σακούλες που κατασκευάζονται από άλλα φυσικά υλικά. Ο ΦΠΑ που τίθεται επί των πωλήσεων αποδίδεται στην κυβέρνηση. Οι έμποροι λιανικής πώλησης μπορούν να επιλέξουν πώς χρησιμοποιούνται τα χρήματα που συγκεντρώνονται από τις πωλήσεις των τσαντών κατά το δοκούν. Η κυβέρνηση, ωστόσο, σχεδιάζει την δημοσίευση πληροφοριών ετήσια σχετικά με το πρόγραμμα ώστε να ενθαρρύνει τους λιανοπωλητές να δωρίσουν τα έσοδα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Τέλος η Ολλανδία εφαρμόζει μία πλήρη απαγόρευση της διανομής δωρεάν πλαστικής σακούλας από την 1 Ιανουαρίου, 2016. Η απαγόρευση έχει μια μικρή εξαίρεση για τα μη συσκευασμένα προϊόντα τροφίμων, τα οποία εκτίθενται σε πιθανό κίνδυνο μόλυνσης, δηλαδή φρέσκα φρούτα. Καταστήματα, ιδίως τα σούπερ μάρκετ, πωλούν επαναχρησιμοποιήσιμες πλαστικές σακούλες για περίπου 0,15-0,25 ευρώ.

Στη χώρα μας ήδη η Γενική Γραμματεία Εμπορίου επεξεργάζεται σχέδιο δράσεων για την μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας και ήδη έχει δημιουργήσει κοινή ομάδας εργασίας για την από κοινού εκπόνηση και υλοποίηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης με την εμπλοκή όλων των φορέων, ιδιωτικών και δημόσιων.