Αλήθεια πρώτη. Οι αγρότες δηλώνουν πολύ λιγότερα από τον μέσο έλληνα φορολογούμενο ενώ η φοροδιαφυγή στον χώρο τους είναι εκτεταμένη.

Αλήθεια δεύτερη. Αυτοί που φοροδιαφεύγουν είναι κυρίως οι ετεροεπαγγελματίες, δηλαδή όσοι έχουν κύρια εισοδήματα από άλλες εργασίες και όχι από την αγροτική.

Αλήθεια τρίτη. Η κερδοσκοπία στην αγορά αγροτικών εφοδίων από λιπάσματα έως φυτοφάρμακα είναι ανεξέλεγκτη. Ως εκ τούτου οι παραγωγοί ξοδεύουν το 58% του εισοδήματός τους για να καλύψουν το κόστος.

Αλήθεια τέταρτη. Αντί η κυβέρνηση να κάνει το ελάχιστο, να χτυπήσει την αισχροκέρδεια, να δώσει κίνητρα στις ισχυρές οργανώσεις παραγωγών, να διαμορφώσει ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο για τον αγροτικό τομέα, κρύβεται όπως και οι προηγούμενες πίσω από τις οδηγίες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.

Δεν είναι εύκολο να αποφύγει κανείς τις σειρήνες του λαϊκισμού. Ούτε όμως και τον λογαριασμό όταν έρθει. Πίσω από την ιερή αγανάκτηση που νιώθουν οι αγρότες αλλά και την κυβερνητική προπαγάνδα για τους παραγωγούς – φοροφυγάδες κρύβονται ψέματα και αλήθειες. Ακολουθούν τα βασικότερα εξ αυτών:

Οι αγρότες δηλώνουν στην Εφορία τα μισά από όσα παράγουν. Η αλήθεια είναι στη μέση. Πρόκειται για τα στοιχεία που παρουσίασαν από κοινού οι Αλεξιάδης, Αποστόλου τον Ιανουάριο. Πράγματι, για το 2015 η ακαθάριστη αξία της γεωργικής παραγωγής υπολογίζεται στα 11,1 δισ. ευρώ και το γεωργικό εισόδημα στα 6,35 δισ. Αλλά οι αγρότες δήλωσαν μόνο 4,87 δισ. Σε αυτή τη διαφορά 1,48 δισ. εντοπίζεται η φοροδιαφυγή. Σύμφωνοι, υπάρχει φοροδιαφυγή στον χώρο μας, απαντούν οι αγρότες. Αλλά υπαίτιοι είναι οι ετεροεπαγγελματίες. Ο αριθμός δεν είναι μικρός. Από τους 710.000 παραγωγούς της χώρας που εμφανίζονται να εισπράττουν επιδοτήσεις μέσα από το αγροτικό ηλεκτρονικό μητρώο του ΟΣΔΕ, 270.000 είναι οι κατ’ επάγγελμα και 440.000 όσοι έχουν άλλη ως κύρια δουλειά. Εδώ και χρόνια κάποιοι αγρότες ζητούν να αντιμετωπίζονται διαφορετικά οι μεν από τους δε, τόσο φορολογικά όσο και ασφαλιστικά. Τη διαφορετική τους αντιμετώπιση έχει εισηγηθεί και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Φαίνεται ότι το εξετάζει και το Οικονομικών. Μένει να γίνουν πράξεις τα λόγια. Διότι 440.000 ψήφοι δεν είναι παίξε-γέλασε.

Εξετάζονται τροποποιήσεις στο σχέδιο Κατρούγκαλου. Αλήθεια. Κλειδί είναι η λέξη μεταβατικότητα που χρησιμοποίησε την Τετάρτη στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Πρωθυπουργός. Μαξίμου και υπουργείο Εργασίας συζητούν να γίνει μεταβατικά η αύξηση από τον σημερινό συντελεστή 7% των ασφαλιστικών εισφορών στο 20% το 2019. Ούτως ή άλλως, αυτό ακριβώς προβλέπει και το προσχέδιο του νέου Ασφαλιστικού (10% το 2016, 14% το 2017, 17% το 2018, 20% το 2019). Πληροφορίες αναφέρουν πως εξετάζεται να δοθεί επιπλέον παράταση προσαρμογής στο 20% (π.χ. μέχρι το 2020 και όχι το 2019). Δεν λείπουν και πιο ακραία σενάρια που μιλούν για πάγωμα της προσαρμογής στο 20% και συνολική επανεξέταση του θέματος. Αλλά αν ισχύσει κάτι τέτοιο για την περίπτωση των αγροτών, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να μη συμπαρασύρει και άλλες θιγόμενες ομάδες (επιστήμονες, επαγγελματίες) οι οποίοι αντιδρούν εξίσου στη σχετική εισφορά. Εκεί αρχίζουν τα δύσκολα.

Λύνεται το πρόβλημα αν αυξηθούν οι εισφορές; Αγνωστο. Ο ΟΓΑ είναι το πλέον προβληματικό Ταμείο, χρηματοδοτείται κατά 85% από τον κρατικό προϋπολογισμό, έχει 630.000 ενεργά μέλη και 690.000 συνταξιούχους. Αλλά πολλοί απ’ αυτούς είναι ετεροεπαγγελματίες. Οι αγρότες θα δέχονταν μια μικρή αύξηση εισφορών μόνο αν ξεκαθάριζε το τοπίο. Αν έμεναν δηλαδή στον ΟΓΑ μόνο οι 270.000 κατ’ επάγγελμα αγρότες και 160.000 συνταξιούχοι. Τότε δεν θα χρειαζόταν να αυξηθούν δύο και τρεις φορές οι εισφορές. Αλλά αυτό θα σήμαινε ότι εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένοι θα μεταπηδούσαν στον ΟΑΕΕ και αντί για 946 ευρώ τον χρόνο (οι εισφορές για όσους βρίσκονται στο κατώτατο κλιμάκιο) θα πλήρωναν πολλαπλάσια. Εχει τα κότσια η κυβέρνηση να πάρει τέτοιο πολιτικό κόστος;

Το αγροτικό εισόδημα μειώθηκε περαιτέρω το 2015. Μύθος. Παρότι πέρυσι οι αγροτικές επιδοτήσεις περικόπηκαν περαιτέρω (10,8%), εντούτοις η αύξηση των τιμών διάθεσης μιας σειράς προιόντων, με πρώτο και καλύτερο το ελαιόλαδο, υπερκάλυψε τη διαφορά. Ετσι, οι πρώτες εκτιμήσεις της Eurostat δείχνουν ότι η ακαθάριστη αξία της γεωργικής παραγωγής ανήλθε σε 11,15 δισ. ευρώ (+5,4%). Μεγαλύτερη άνοδο σημείωσε η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της παραγωγής (σ.σ. έσοδα – κόστος), που ανήλθε σε 5,88 δισ. αυξημένη κατά 13,8%. Σύμφωνοι, η άνοδος μιας χρονιάς δεν αντισταθμίζει τις απώλειες των προηγουμένων. Το στίγμα ωστόσο είναι θετικό.

Η επιστροφή ΦΠΑ συνεχίζει να λειτουργεί ως κίνητρο για υπερτιμολογήσεις. Αλήθεια. Ενας σημαντικός αριθμός αγροτών (του ειδικού καθεστώτος), δηλαδή όσοι έχουν ακαθάριστα έσοδα κάτω των 10.000 ευρώ, απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης βιβλίων εσόδων – εξόδων. Τα τιμολόγια κόβονται στο όνομα του αγοραστή των προϊόντων τους, δηλαδή του χονδρεμπόρου. Προκειμένου οι παραγωγοί αυτοί να εισπράξουν μεγαλύτερη επιστροφή ΦΠΑ απ’ ό,τι δικαιούνται κανονικά, δέχονται να υπερτιμολογείται το προϊόν τους. Ετσι, και ο έμπορος πουλάει ακριβότερα, και ο παραγωγός εισπράττει περισσότερο ΦΠΑ.

Δύσκολη η πάταξη της φοροδιαφυγής των αγροτών. Μύθος. Αρκεί μια απλή διασταύρωση των ενισχύσεων που εισπράττουν μέσω του ηλεκτρονικού μητρώου ΟΣΔΕ και των εισοδημάτων που δηλώνουν στην Εφορία. Εως πρότινος οι αγρότες του ειδικού καθεστώτος κατέθεταν τις αιτήσεις επιστροφής ΦΠΑ στην Εφορία μαζί με τα τιμολόγια που τους έκοβαν οι έμποροι. Επειτα από μια σύντομη σύγκριση των τιμολογίων με τη συνολική αξία παραγωγής του κάθε δικαιούχου (που είναι καταχωρισμένη στο ΟΣΔΕ) τους επιστρεφόταν ο φόρος. Εδώ και λίγες ημέρες το καθεστώς έγινε αυστηρότερο. Το υπουργείο Οικονομικών υπόσχεται ότι η επιστροφή ΦΠΑ θα γίνεται εντός μηνός, αλλά θα προηγείται αυστηρή ηλεκτρονική διασταύρωση των στοιχείων.

Κερδοσκοπία επικρατεί στην αγορά αγροτικών εφοδίων. Αλήθεια. Η κατάσταση λειτουργεί ανεξέλεγκτα, η αγορά ελέγχεται στις περισσότερες περιπτώσεις από έναν μικρό αριθμό παικτών που επιβάλλουν τους δικούς τους όρους, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat, της ΕΛΣΤΑΤ αλλά και πρόσφατη έρευνα της GAIA Επιχειρείν ΑΕ, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας συμμετέχει η Τράπεζα Πειραιώς. Οταν οι τιμές της σόγιας, μιας από τις πιο βασικές ζωοτροφές, διεθνώς πέφτουν, πώς είναι δυνατόν στην Ελλάδα οι τιμές του σογιάλευρου να αυξάνονται συνεχώς; Αυξήθηκαν 36% μεταξύ 2010-2014. Στο ίδιο τέμπο συνέχισαν και το 2015. Οταν διεθνώς οι χρησιμοποιούμενες ποσότητες λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων μειώνονται συνεχώς, δεν εξηγείται γιατί οι εισαγόμενες ποσότητες στην Ελλάδα και οι αξίες τους συνεχώς αυξάνονται. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα έξι από τα δέκα ευρώ της ακαθάριστης αξίας ενός προϊόντος κατευθύνονται πλέον για να καλύψουν τις δαπάνες παραγωγής του.

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης παίρνει μέτρα για να βάλει τάξη στην αγορά. Μύθος. Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες γενικόλογες διαπιστώσεις του Βαγγέλη Αποστόλου και τη σύσταση μιας επιτροπής που μελετά τις παθογένειες του χώρου, ουδέν νεότερο υπάρχει.

Η θέση των παραγωγών είναι αδύνατη στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αλήθεια, αλλά το πρόβλημα είναι πανευρωπαϊκό. Ερευνα στη Γαλλία έδειξε ότι για κάθε ευρώ που δαπανά ο καταναλωτής στα τρόφιμα, η αγροτική παραγωγή εισπράττει το 8,1%. Στο λιανεμπόριο καταλήγει το 20,9% και στα δίκτυα διανομής το 17,6%. Πότε θα ενδυναμωθεί η θέση των ελλήνων αγροτών; Οταν πολλαπλασιαστούν οι ισχυρές οργανώσεις παραγωγών. Σήμερα μόνο το 10% της εμπορεύσιμης αξίας της γεωργικής παραγωγής διακινείται μέσω των οργανώσεων παραγωγών έναντι 50% του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που οι ευρωπαίοι αγρότες έχουν αναλογικά υψηλότερα εισοδήματα των Ελλήνων. Οταν λειτουργείς συλλογικά, διαπραγματεύεσαι αγορές αγροτικών εφοδίων για πολλούς, άρα ρίχνεις το κόστος σου.

Εχουμε ισχυρούς συνεταιρισμούς. Αλήθεια, αλλά έχουμε λίγους. Μόνο 150 κάνουν ετήσιο τζίρο άνω του 1 εκατ. ευρώ. Αλλοι 900 περίπου είναι εγγεγραμμένοι στο σχετικό μητρώο, αλλά οι τζίροι τους είναι πολύ μικροί.

Η κυβέρνηση δεν παρέχει αναπτυξιακά κίνητρα στους συνεταιρισμούς. Αλήθεια. Σε Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία, για παράδειγμα, τα πάγια φορολογούνται ελάχιστα με την προϋπόθεση ότι θα επενδυθούν. Δεν έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, απλά απαιτεί σχεδιασμό.

Πάνε καλά οι εξαγωγές. Αλήθεια. Στο 9μηνο του 2015, οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αυξήθηκαν σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Εξαγωγέων κατά 16,5% έναντι του ίδιου διαστήματος πέρυσι. Πρωταγωνιστής το ελαιόλαδο με υπετριπλάσια αύξηση και εξαγωγές αξίας 555,6 εκατ. ευρώ έναντι 180,6 εκατ. ευρώ πέρυσι. Πίσω από τις καλές αυτές επιδόσεις βρίσκονται κάποιοι από τους 150 πιο δυνατούς συνεταιρισμούς.

Το 70% των ελληνικών εξαγωγών λαδιού καταλήγει χύμα στην Ιταλία. Αλήθεια. Στην αγροτική πιάτσα η παρακάτω ιστορία είναι γνωστή. Κάθησαν κάποτε σε ένα τραπέζι όλοι οι μεγάλοι έλληνες «φύλαρχοι» του ελαιολάδου από την Πελοπόννησο. Δηλαδοί οι πιο ισχυροί αγροτικοί συνεταιρισμοί από Λακωνία, Αργολίδα, Μεσσηνία, Κόρινθο κ.λπ. Αντικείμενό τους, να δημιουργήσουν ένα μεγάλο και ανταγωνιστικό στο εξωτερικό ελληνικό brand. Είχε βρεθεί ακόμη και το όνομα, θα το βάφτιζαν «Mythical». Ενα προϊόν που θα συγκέντρωνε ποσότητες άνω των 3.000 τόνων και που μέσα από ένα πελοποννησιακό cluster, με μετόχους πέντε αγροτικούς συνεταιρισμούς, θα επιχειρούσε να εκτοπίσει τα ιταλοϊσπανικά ελαιόλαδα. Η ιδέα ήταν καλή. Καλύτερα όμως ήταν τα μαγαζάκια του καθενός. Κάπως έτσι το «Mythical» πήγε άπατο. Ακόμη και σήμερα κάθε ελαιοπαραγωγικός νομός είναι και ένα μαγαζί. Το ίδιο συμβαίνει και στην Κρήτη.

Θα επιστραφούν οι παράνομες αποζημιώσεις του πακέτου Χατζηγάκη. Μύθος; «Δεν υπάρχει περίπτωση η διαδικασία επανείσπραξης από τους αγρότες μέσω των ανακτήσεων να γίνει όσο είμαι εγώ στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης». Τα λόγια αυτά του Βαγγέλη Αποστόλου τον Δεκέμβριο στη Βουλή είχαν προκαλέσει αίσθηση. Η ειρωνεία είναι πως τα είχε πει λίγο πριν ψηφιστεί τροπολογία που ο ίδιος είχε εισηγηθεί σχετικά με την εκτέλεση της απόφασης του Ευρωδικαστηρίου για την ανάκτηση των αποζημιώσεων. Εξήγησε βέβαια στη συνέχεια ότι τα λόγια του αφορούσαν τη μεγάλη πλειονότητα όσων πήραν αποζημιώσεις από το πακέτο Χατζηγάκη. Αντίθετα, θεωρείται δεδομένο ότι κάποιοι λίγοι που εισέπραξαν ποσά άνω των 10.000 ευρώ θα κληθούν να τα επιστρέψουν. Δύο πάντως μήνες μετά, η τύχη της ρύθμισης αγνοείται. Αντε τώρα με τους αγρότες στα μπλόκα να βάλει η κυβέρνηση και θέμα επιστροφής επιδοτήσεων. Δεν θα φύγουν ποτέ.

Τελευταία Νέα