Το πείραμα της μείωσης του ΦΠΑ στην εστίαση βάζει την κυβέρνηση σε σκέψεις. Θα μπορούσε να μειωθεί ο ΦΠΑ από το 23% στο 13% και σε άλλους κλάδους; «Αξίζει να το ψάξουμε» είναι η απάντηση αρμόδιων στελεχών που έχουν πάρει χαρτί και μολύβι μετρώντας τα δημοσιονομικά κουκιά, ενώ έχουν παραμάσχαλα την κοινοτική οδηγία ΦΠΑ που ορίζει τα περιθώρια των πειραματισμών.

Η αναζήτηση έχει αρχίσει και είναι στοχευμένη. Αναζητούνται κλάδοι στους οποίους μείωση του ΦΠΑ θα έφερνε με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων για τους πολίτες από τη μια, αναπτυξιακή ώθηση από την άλλη.

Η αγορά ακινήτων συνιστά τον ιδανικό προσομοιωτή. Μετρά πέντε χρόνια διαρκούς συρρίκνωσης, οι τιμές συνεχώς πέφτουν, η ανάπτυξη χάνει πόντους και η κατασκευαστική δραστηριότητα στον κλάδο των ακινήτων είναι στο ναδίρ. Τα παλιά καλά χρόνια η οικοδομή ήταν στυλοβάτης ανάπτυξης. Τώρα έχουν μείνει μόνο τα υποστυλώματα και αυτά κινδυνεύουν να πέσουν.

Στην αγορά ακινήτων καταγράφεται ένα απόθεμα απούλητων κατοικιών της τάξεως των 150.000 – 200.000 και η επιβολή του ΕΝΦΙΑ απειλεί να δώσει τη χαριστική βολή οδηγώντας, σύμφωνα με τους εκπροσώπους των ιδιοκτητών, σε μαζικά νέα πωλητήρια. Ενδεχόμενη μείωση του ΦΠΑ θα μπορούσε να δώσει το φιλί της ζωής.

Το εγχείρημα είναι δύσκολο, οι ενστάσεις της τρόικας θα χρειαστεί διαπραγμάτευση για να καμφθούν, τα δημοσιονομικά περιθώρια διερευνώνται. Το πείραμα της μείωσης του ΦΠΑ στην εστίαση όμως είναι αρωγός. Οι εκτιμήσεις της τρόικας για κάθετη πτώση των εσόδων κατά 240 εκατ. ευρώ δεν επιβεβαιώθηκαν στην πράξη. Ακόμα μία φορά η τρόικα έπεσε έξω.

Οι εκτιμήσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ήταν εξαρχής πολύ πιο μετρημένες. Στα 120 εκατ. ευρώ υπολόγιζε την απώλεια εσόδων το υπουργείο Οικονομικών και σίγουρα έπεσε πιο κοντά σε σχέση με τις εκτιμήσεις των τροϊκανών.

ΜΙΚΡΗ ΑΠΩΛΕΙΑ. Ο τελικός απολογισμός στον ένα και πλέον χρόνο εφαρμογής του μέτρου δείχνει, σύμφωνα με τις πληροφορίες, ότι η απώλεια εσόδων ήταν πολύ μικρότερη. Σαφώς κάτω από τα 100 εκατ. ευρώ και σταδιακά εκτιμάται ότι η ψαλίδα κλείνει περαιτέρω. Παράλληλα όμως η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στην εστίαση έφερε δραστικά αποτελέσματα σε ένα μέτωπο, στο οποίο η κυβέρνηση αποδίδει μεγαλύτερη σημασία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς εστίασης, ήταν καθοριστικός παράγων για να σταματήσουν τα λουκέτα, να ανοίξουν νέα καταστήματα και εντέλει να ανακοπεί η διαρκής έως το καλοκαίρι του 2013 αύξηση της ανεργίας στον κλάδο της εστίασης.

Μπορεί η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση να μην οδήγησε σε κατακόρυφη αύξηση της απασχόλησης, μπορεί κάποιοι καταστηματάρχες να έβαλαν τη μείωση του φόρου στην τσέπη χωρίς να ρίξουν τις τιμές (άλλοι για να κρατήσουν τα μαγαζιά τους ανοιχτά και κάποιοι απλώς διότι έτσι δουλεύουν τόσα χρόνια και έτσι συνεχίζουν), το γεγονός ότι σταμάτησε όμως να αυξάνεται η ανεργία στον κλάδο κρίνεται από κυβερνητικά στελέχη εξαιρετικά σημαντικό αποτέλεσμα. Ακόμα και αν έβαλαν κάποιοι τον ΦΠΑ στην τσέπη.

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ. Το ευρύτερο θέμα των αλλαγών στον ΦΠΑ βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης με την τρόικα τον Σεπτέμβριο. Σειρά μνημονιακών δεσμεύσεων έχει οδηγήσει το υπουργείο Οικονομικών ήδη σε σημαντικές αλλαγές, μεταξύ των οποίων η παροχή δυνατότητας σε επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες με τζίρο έως 10.000 ευρώ να μη χρεώνουν ΦΠΑ κατά τις πωλήσεις τους και να απαλλάσσονται παράλληλα από τη βάσανο της υποβολής δηλώσεων. Ηδη η απαλλαγή συνιστά νόμο του κράτους και θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2015.

Παράλληλα καταργήθηκε η υποχρέωση υποβολής εκκαθαριστικής δήλωσης ΦΠΑ, σχεδιάζονται δραστικές απλοποιήσεις στο ηλεκτρονικό έντυπο των δηλώσεων και, βέβαια, από την 1η Οκτωβρίου μπαίνει σε πρακτική εφαρμογή το σύστημα «δεν αποδίδεις ΦΠΑ αν δεν τον έχεις πληρωθεί». Είναι εθελοντικό, αφορά επιχειρήσεις με τζίρο έως 500.000 ευρώ και εκτιμάται ότι θα δώσει ανάσα ρευστότητας στην αγορά.

Η αλήθεια είναι πως τον τελευταίο χρόνο έχουν γίνει πολλές παρεμβάσεις, απλοποίησης κυρίως, στο μέτωπο του ΦΠΑ. Η τρόικα όμως ζητάει περισσότερα και η αιτία είναι ξεκάθαρη. Κάθε χρόνο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, η Ελλάδα χάνει έσοδα 10 δισ. ευρώ μόνο από τη φοροδιαφυγή που συντελείται στον ΦΠΑ. Η πρόκληση είναι τεράστια στη δεδομένη δημοσιονομική συγκυρία και η λύση του προβλήματος κατά τους τροϊκανούς περνάει από την καθιέρωση ενιαίου συντελεστή. Τόσο το ΔΝΤ όσο και η Κομισιόν θεωρούν ότι η καθιέρωση ενιαίου συντελεστή θα απέφερε μείωση του διοικητικού κόστους διεκπεραίωσης του ΦΠΑ, απλοποιώντας δραστικά το σύστημα. Στην ΕΕ μάλιστα έχουν γίνει και σχετικές μελέτες, που υποδεικνύουν προς μια πανευρωπαϊκή τέτοια κατεύθυνση σε βάθος χρόνου.

ΑΣΚΗΣΗ. Στο ελληνικό σκηνικό, πληροφορίες αναφέρουν ότι παλαιότερη άσκηση που είχαν τρέξει τα τεχνικά κλιμάκια έδειξε ότι αν τη θέση του υπερμειωμένου συντελεστή 6,5%, του μειωμένου 13% και του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ 23% έπαιρνε ένας ενιαίος συντελεστής 15,5% το δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα ήταν ουδέτερο. Κοινώς, δεν θα έχανε έσοδα ΦΠΑ το Δημόσιο. Θα έχανε όμως πόντους η κυβέρνηση καθώς μπορεί σε μία σειρά παρεχόμενων υπηρεσιών το κόστος να υποχωρούσε δραστικά.