Bαθμολογώντας τις δημόσιες υπηρεσίες

Πώς κρίνουμε την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών; H απάντηση είναι πολύ πιο

δύσκολη απ’ ό,τι φαίνεται. Σε μερικές περιπτώσεις, η απάντηση φαίνεται να

είναι εύκολη: όταν τα τρένα πραγματοποιούν δρομολόγια στην ώρα τους. Όμως,

είναι αυτό πραγματικά το ζητούμενο;

Σίγουρα όχι. Θα πρέπει να είναι, επίσης, ασφαλή και άνετα. Θα πρέπει να

πραγματοποιούν δρομολόγια όχι μόνο στην ώρα τους, αλλά και στην ώρα που

εξυπηρετούν τον περισσότερο κόσμο, ενώ σημαντική είναι και η συχνότητα των

δρομολογίων. Καθώς η λίστα με τα κριτήρια συνεχώς μεγαλώνει, γίνεται προφανές

ότι η σχολαστικότητα είναι μεν σημαντική, αλλά δεν είναι το πιο βασικό

στοιχείο.

Στόχοι αποδοτικότητας

Το παράδειγμα αυτό είναι σχετικό με τον τρόπο με τον οποίο διοικούνται οι

δημόσιες υπηρεσίες, που είναι αντικείμενο καβγάδων και αντιπαραθέσεων σε

πολλές χώρες. Αυτό συμβαίνει, επειδή ο τρόπος με τον οποίο διοικούνται και

λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες σχετίζεται με τη χρηματοδότησή τους από τους

κρατικούς προϋπολογισμούς (και τις περικοπές που γίνονται σ’ αυτούς) και τους

φόρους (και τις πολιτικές μείωσής τους). Είναι της μόδας, οι κυβερνήσεις να

χρησιμοποιούν ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια αποδοτικότητας, σαν αυτά που ισχύουν

στις επιχειρήσεις, για να κρίνουν την αποδοτικότητα των δημόσιων υπηρεσιών.

Αυτό σημαίνει, πάνω απ’ όλα, ότι τίθενται στόχοι αποδοτικότητας.

Παρενέργειες

Αυτοί οι στόχοι αποδοτικότητας, όμως, έχουν διάφορες παρενέργειες. Για

παράδειγμα, για να μειωθούν οι λίστες αναμονής στα νοσοκομεία, οι γιατροί

αναγκάζονται να ασχολούνται λιγότερο χρόνο με έναν ασθενή που δεν έχει κάτι

σοβαρό, αφήνοντας άλλους ασθενείς με σοβαρότερα προβλήματα εντελώς εκτός

λίστας. H ανάγκη να εισάγονται περισσότεροι φοιτητές στα Πανεπιστήμια έχει

οδηγήσει σε υποβάθμιση των κριτηρίων εγγραφής και σε μείωση των στάνταρντ των

πτυχίων. H προσπάθεια να μειωθεί το έγκλημα στους δρόμους οδήγησε την

Αστυνομία στην απόφαση να σταματήσει εντελώς να κρατάει αρχείο συμβάντων για

κάποια παραπτώματα.

Εν ολίγοις, επειδή η υποστήριξη της κυβέρνησης εξαρτάται από την επίτευξη

συγκεκριμένων στόχων, δημιουργούνται κίνητρα, ώστε να εμφανίζεται πως

επιτυγχάνονται εικονικοί στόχοι και όχι πραγματικοί. Επιπλέον, η φροντίδα στα

νοσοκομεία δεν είναι μόνο το πόσο καλά λειτουργούν τα χειρουργεία. H

αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης δεν μετράται με το πόσοι πτυχιούχοι

παράγονται κάθε χρόνο. Οι κοινωνικές υπηρεσίες, συνήθως, χρειάζονται χρόνο για

να κριθούν ως αποτελεσματικές ή μη.

Είναι προφανές ότι το δημόσιο χρήμα δεν πρέπει να κατασπαταλείται. Όμως, και

εδώ, τίποτε δεν είναι απόλυτο. Ας αναλογιστούμε την επιστημονική έρευνα, η

φύση της οποίας είναι τέτοια, που αποφέρει αποτελέσματα με τη μέθοδο της

δοκιμής σωστού και λάθους. Για κάθε ανακάλυψη υπάρχουν ένα σωρό αποτυχίες. Αν

χρηματοδοτούνται μόνον έρευνες με υψηλά ποσοστά επιτυχημένων αποτελεσμάτων,

τότε το πιο πιθανό είναι ότι οι πιο καινοτόμοι επιστήμονες θα μεταναστεύσουν

σε άλλες χώρες για να κάνουν τις έρευνές τους.

Ήθος και ποιότητα

Το ερώτημα, βέβαια, πώς θα σιγουρευτούμε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δουλεύουν

αποδοτικά, χωρίς να σπαταλούν τα χρήματα των φορολογουμένων, παραμένει.

Σημαντικός παράγοντας είναι το ήθος και η ποιότητα όσων διοικούν και όσων

εργάζονται στις δημόσιες υπηρεσίες. Οι Γάλλοι, στην εκπαίδευση των δημόσιων

υπαλλήλων, δίνουν έμφαση στο ήθος. Οι Βρετανοί και οι Γερμανοί μαθαίνουν στους

δημόσιους υπάλληλους ότι αποτελεί τιμή τους να εργάζονται αποδοτικά. Το

προσωπικό συμφέρον δεν είναι το μοναδικό κίνητρο που έχουν οι άνθρωποι.

Κίνητρο είναι και το υπηρετείν, αλλά αυτό πρέπει να καλλιεργηθεί.

Δεν είναι τόσο απλό

Βέβαια, πρέπει να υπάρχουν στόχοι για την παραγωγικότητα. Τα τρένα πρέπει να

πραγματοποιούν δρομολόγια στην ώρα τους. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε πολύ

προσεκτικοί όταν αξιολογούμε την αποδοτικότητα των δημόσιων υπηρεσιών με

μοντέλα αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται σε επιχειρήσεις. Σε κάποιες χώρες, σε

συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, δημόσιες υπηρεσίες ιδιωτικοποιήθηκαν και

άρχισαν να λειτουργούν όπως και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, σε μια προσπάθεια

να γίνουν πιο αποδοτικές. Όμως, βασικές υπηρεσίες του Δημοσίου, όπως η υγεία,

η εκπαίδευση, οι μεταφορές και μερικές άλλες, θα είναι πάντα ένα πράγμα:

υπηρεσίες. Επομένως, η αποτελεσματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών θα πρέπει να

κρίνεται με διαφορετικούς και πιο σύνθετους τρόπους, από το να βλέπουμε απλά

αν επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι ποσοτικοί στόχοι.

© Project Syndicate, Δεκέμβριος 2003

Επιμέλεια: Γ. Κανελλόπουλος