Οδύνη για τους αθώους

Την περίοδο του κερδοσκοπικού πυρετού στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και

στο μεγάλο κραχ η συμπεριφορά της επίσημης Ουάσιγκτον δεν ήταν καθόλου

αξιοζήλευτη. Και έτσι έμεινε στην Ιστορία: η ευγενική αδιαφορία του Κάλβιν

Κούλιτζ, οι επανειλημμένες διαβεβαιώσεις του Χέρμπερτ Χούβερ ότι η κρίση έχει

περάσει ενώ την ίδια ώρα βάθαινε η ύφεση και οι αλλεπάλληλες δηλώσεις για την

«καλή υγεία των βασικών οικονομικών δεδομένων».

ΜΟΛΟΝΟΤΙ τίποτε από όλα αυτά δεν είναι καλό, μπορεί να αποδειχτεί καλύτερο από

όσα θα γράψουν οι ιστορικοί γι’ αυτούς τους τελευταίους μήνες στην Ουάσιγκτον.

Η σοβαρότερη οικονομική κρίση της σύγχρονης εποχής, ασφαλώς η χειρότερη από το

τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρισκόταν σε εξέλιξη. Αυτό ήταν ολοφάνερο.

ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΣΕΞ

Η Ιστορία θα γράψει ότι η Ουάσιγκτον φάνηκε παγερά αδιάφορη. Τόσο οι πολιτικοί

όσο και οι σχολιαστές στην Ουάσιγκτον ήταν σχεδόν αποκλειστικά απασχολημένοι

με το σεξ.

Υπάρχουν κάποιοι λόγοι γι’ αυτό. Η οικονομική πολιτική και οι συναφείς

ενέργειες απαιτούν γνώση και σκέψη. Στο σεξ, είτε αυτό είναι νόμιμο είτε

παράνομο, όλοι ξεκινούν από την ίδια βάση. Δεν απαιτείται καμιά ενδελεχής

μελέτη. Κανένας δεν ανησυχεί που, όπως και στην περίπτωση του Κούλιτζ, αυτός ο

περισπασμός θα καταγραφεί με μελανά χρώματα στα ιστορικά βιβλία ή ­ πιο άμεσα

­ δεν θα επιτρέψει την απαιτούμενη πολιτική προσοχή και δράση.

ΥΦΕΣΗ – ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Σήμερα απαιτείται μία αντίδραση όσο ποτέ άλλοτε. Η ύφεση στην Ιαπωνία, στη

δεύτερη οικονομία του κόσμου, είναι μία επώδυνη πραγματικότητα εδώ και πολλά

χρόνια. Επίσης, αν και με μικρότερη διάρκεια, είδαμε τις επιπτώσεις των

«νεανικών» λαθών, της υπερβολής και της διαφθοράς σε πολλές άλλες ασιατικές οικονομίες.

Οι οικονομίες της Λατινικής Αμερικής επιστρέφουν στη συνηθισμένη αστάθειά

τους. Και υπάρχει και η σχεδόν απίστευτη οικονομική και πολιτική καταστροφή

στη Ρωσία. Όπως είπε κάποιος, χρειάστηκε η εμπειρία του καπιταλισμού στη Ρωσία

για να κάνει τον σοβιετικό κομμουνισμό να φαίνεται καλός.

ΕΥΑΛΩΤΗ

Οι επιπτώσεις από αυτές τις καταστροφές στην οικονομία των ΗΠΑ, καθώς και του

Καναδά και σε μικρότερο βαθμό της Ευρώπης, είναι σήμερα ορατές. Οι εξαγωγές

εκμηδενίστηκαν ή διακόπηκαν. Τα τραπεζικά και άλλα δάνεια προς τις

προβληματικές χώρες διατρέχουν κίνδυνο ή θεωρείται βέβαιο ότι δεν θα

αποπληρωθούν. Ακόμη και η ισχυρότερη οικονομία του κόσμου θα αισθανθεί τις

συνέπειες. Αρχίζουμε, επιτέλους, να αποδεχόμαστε ότι και η αμερικανική

οικονομία είναι ευάλωτη.

Αυτό που την κατέστησε ευάλωτη ήταν μία μακρά περίοδος κερδοσκοπίας στο

χρηματιστήριο, σε συναφή χρηματοοικονομικά εργαλεία και στην αγορά ακινήτων.

Οι τιμές των μετοχών ανέβηκαν επειδή οι επενδυτές, μικροί και μεγάλοι,

σκέφτηκαν ή ενθαρρύνθηκαν να σκεφτούν ότι θα ανέβουν. Από αυτή την πεποίθηση

προέκυψαν και άλλες αγορές, που ανέβασαν και άλλο τις τιμές, δημιουργώντας το

κλασικό «κερδοσκοπικό μπαλόνι».

Η «ΔΙΟΡΘΩΣΗ»

Το τέλος, ανά τους αιώνες, είναι πάντα το ίδιο. Ξαφνικά έρχεται η επώδυνη

«διόρθωση», όπως τη λένε σήμερα. Και όπως μάθαμε από το 1929, η διόρθωση της

κερδοσκοπικής ανόδου έχει και άλλες επιπτώσεις. Αυτοί που ξαφνικά γίνονται

φτωχοί ή λιγότερο πλούσιοι περιορίζουν τις αγορές τους και οι επιχειρήσεις

μειώνουν τις επενδύσεις τους. Υστερα έρχεται η ύφεση ή η κρίση. Όλα αυτά τα

ζητήματα απαιτούν προσοχή και μέτρα που θα απαλύνουν τις επιπτώσεις της κρίσης

στους ανθρώπους.

Δεν υπονοώ ότι η Ουάσιγκτον σιώπησε εντελώς. Υπήρξε κάποια συζήτηση για τον

ρόλο, το παρόν και το μέλλον του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Και υπήρξαν

και τα συνηθισμένα λόγια ελπίδας, ότι όλοι μπορούν να σωθούν από την αβίαστη

και ανώδυνη δράση της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας. Ήταν μία ελπίδα που

πάγωσε, όταν το χρηματιστήριο βούλιαξε αμέσως μετά τη μείωση του

βραχυπρόθεσμου επιτοκίου. (Οι μυημένοι στην απατηλή μαγεία της Fed εξήγησαν

ότι η μείωση παραήταν μικρή).

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Υπήρξε επίσης συζήτηση για τη διάσωση του Long-Term Capital Management, ενός

από τα πιο δημοφιλή κερδοσκοπικά κεφάλαια. Όμως, έως τώρα, τίποτα δεν έχει

ειπωθεί για τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που τώρα είναι

ορατές ή για την απαιτούμενη δράση.

Το δικό μου ενδιαφέρον για εκείνους που παγιδεύτηκαν από τις εσφαλμένες και

παράλογες προσδοκίες τους δεν είναι ιδιαίτερο. Υπάρχει και γι’ αυτούς ένας

χρήσιμος ρόλος σε αυτό που ο οικονομολόγος Γιόζεφ Σούμπετερ περιέγραψε με

κάποια σκληρότητα ως δημιουργική καταστροφή. Καλό θα ήταν να φύγουν από τη

μέση. Όμως, οι ευρύτερες οικονομικές επιπτώσεις, μεταξύ των οποίων η

ελαχιστοποίηση των οδυνηρών συνεπειών για τους αθώους και η διατήρηση της

καταναλωτικής και επενδυτικής ζήτησης, πρέπει τώρα να γίνουν αντικείμενο

ζωηρών συζητήσεων στην Ουάσιγκτον.

Αλίμονο, δεν τρέφω μεγάλες ελπίδες. Όλες οι ενδείξεις είναι ότι το βασικό θέμα

συζήτησης θα εξακολουθήσει να είναι το σεξ. Ο Κούλιτζ και ο Χούβερ θα

εξακολουθήσουν να φαίνονται καλύτεροι.