Συχνά, το λαογραφικό κενό σε μία σειρά τόπων στην Ελλάδα καλύπτεται από την επιμελή εργασία ανθρώπων που αγαπούν και έχουν έγνοια και γνώση της παλιάς ζωής. Πόσες και πόσες πληροφορίες δεν έχει αντλήσει ο μεθοδικός επιστήμονας από καταγραφές και διασωσμένες μνήμες συγγραφέων που συχνά συμπληρώνουν το παζλ ενός ολόκληρου λαϊκού πολιτισμού;

Αντίστοιχα, σε πολλά πεδία οι λαογράφοι – ερευνητές που με κόπο και κόστος προσωπικό μόχθησαν και κατέγραψαν πλευρές της συλλογικής ζωής μοιάζουν με αφοσιωμένους χρονικογράφους μιας μικροϊστορίας, συχνά διαφωτιστικής για την κοινωνική σύνθεση, την ανθρωπογεωγραφία και τη μνήμη.

Ο Στέλιος Γ. Πλακίτσης είναι μια τέτοια περίπτωση. Ογδόντα ετών σήμερα, δεν έφυγε ποτέ από τον Μαραθώνα και από πολύ μικρός ενεπλάκη στην πιάτσα, πολυμήχανος και σοβαρός. Δημιούργησε, για παράδειγμα, το 1954 στην όμορφη και φορτισμένη ιστορικά περιοχή της Αττικής ένα κέντρο διασκέδασης, τον Στελάκη. Διοργάνωνε πανηγύρια, χορούς, έκλεινε δουλειές ως πρώιμος μάνατζερ και συνδέθηκε στενά με σταρ της εποχής του ’60 όπως ο Καζαντζίδης και η Πόλυ Πάνου, εργάστηκε στο θρυλικό Μπαράκι του Μάριου στην Ομόνοια ως σερβιτόρος όταν αυτό ήταν στέκι και στρατηγείο όλων των γνωστών λαϊκών μουσικών, ανακατεύτηκε με τα κοινά του Μαραθώνα ως κοινοτικός σύμβουλος και πολλά άλλα.

Ο Πλακίτσης είχε και έχει αδιάλειπτη εικόνα της περιοχής του, των ηθών και των παραδόσεών της. Συχνά έγραφε και γράφει στον τοπικό Τύπο λαογραφικά θέματα. Αλλά και στα Αθηναϊκά Ημερολόγια του Στρατή Φιλιππότη. Ο Πλακίτσης, επιστήθιος φίλος του αξέχαστου Πάνου Γεραμάνη, τώρα συγκέντρωσε τεράστιο υλικό με τη βοήθεια της Ελένης Γ. Παπαγεωργίου. Υλικό που άξονα έχει πενήντα και παραπάνω παραδοσιακά επαγγέλματα του Μαραθώνα. Αλωνάρηδες, βαρελάδες, γανωτήδες, γιαουρτάδες, γυρολόγοι μικροπωλητές, θερινοί κινηματογράφοι, καραγκιόζης, θεατρικά μπουλούκια, κανατάδες, καφετζούδες, κουρεία, μετεωρολόγοι πρακτικοί, ντελάληδες, ράφτες, ταξιτζήδες, τζουκ-μποξ, τομαράδες, καφενεία και ταβέρνες είναι μόνο μερικά από τα επαγγέλματα και τις ασχολίες που καταγράφονται στο βιβλίο του Πλακίτση. Και βέβαια, μέσα από αυτή την τοιχογραφία των 366 σελίδων περνάει μια ολόκληρη εποχή. Μια ολόκληρη στρατιά ανθρώπων του προπολεμικού και μεταπολεμικού Μαραθώνα που μοιάζει να ζωντανεύουν μέσα από τις αναμνήσεις του συγγραφέα και τις εκατό ανέκδοτες ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Ας δούμε, με αφορμή τα καφενεία και τις ταβέρνες του Μαραθώνα, μερικά στοιχεία: οι πρώτοι επαγγελματίες –διαβάζω –που εμφανίζονται και ξεκινούν αυτές τις δουλειές είναι Καλαμιώτες. Ο πρώτος όλων είναι ο Χορμοβίτης, Καλαμιώτης στην καταγωγή. Από το μαγαζί του πέρασαν οι αθλητές και οι παράγοντες του πρώτου Μαραθώνιου Δρόμου κατά τη διάρκεια των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Εχει επίσης ενδιαφέρον πως το Στέκι των Κυνηγών, μια άλλη γνωστή ταβέρνα, ιδιοκτησίας του παππού του συγγραφέα, νοικιάστηκε μετά το ’34 στο Ιδρυμα Ροκφέλερ. Αυτό έγινε Υγειονομικό Κέντρο της τότε Κοινότητος Μαραθώνος. Μάλιστα, αυτό το Κέντρο συστήθηκε για την καταπολέμηση της ελονοσίας, αυτής της φοβερής αρρώστιας που αποδεκάτιζε τον κόσμο. «Είχαμε τους βαλτότοπους, του Σχινιά και της Μπρεξίζας, που μας είχαν γίνει εφιάλτης» σημειώνει ο Πλακίτσης.

Στο κεφάλαιο αυτό αποτυπώνεται και η εμπλοκή του ίδιου του συγγραφέα με τέτοιες επιχειρήσεις στον Μαραθώνα. Το Κεντρικόν, για παράδειγμα, που άνοιξε ο πατέρας του στην Κεντρική Πλατεία Ηρώων ήταν ένα ιστορικό καφενείο του Μαραθώνα. Και το πρώτο με βιεννέζικες καρέκλες, βιτρίνες, ψυγεία. Μάλιστα στα εγκαίνιά του (20 Μαΐου 1934) εμφανίστηκε η σπουδαία τραγουδίστρια Ρόζα Εσκενάζυ και μερικοί από τους θρύλους του προπολεμικού τραγουδιού όπως ο Δημήτρης Σέμσης ή Σαλονικιός, ο Γιάννης Δραγάτσης ή Ογδοντάκης αλλά και οι σταρ της εποχής: Ρούκουνας, Περδικόπουλος, Ζαχαρίας Κασιμάτης και ο Γιώργος Παπασιδέρης (ο κορυφαίος δημοτικός όλων των εποχών)!

Ενα άλλο καφενείο πάλι (καφεοινοκρεοπωλείον για την ακρίβεια) της δεκαετίας του ’40, τα περίφημα Πλατάνια του Βασιλείου Γ. Παππά, επιτάχθηκε στα Δεκεμβριανά από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, μετατράπηκε σε Επιμελητεία, Τροφοδοσία του Αντάρτη και εδώ μεταφέρθηκαν από τους αντάρτες ποσότητες εμφιαλωμένου κονιάκ που πήραν από το εργοστάσιο Καμπά, στην Κάντζα. Μια άλλη μαραθωνίτικη ταβέρνα ήταν αυτή του Καλέμη. Τα Σάββατα εδώ φιλοξενήθηκαν μεγάλα λαϊκά συγκροτήματα και καλλιτέχνες όπως οι Περπινιάδης, Καραπατάκης, Πάνος Γαβαλάς, Κώστας Σκαφίδας.

Ιστορίες

Στο περίφημο κέντρο Στελάκης

Οι σελίδες στις οποίες ο Πλακίτσης περιγράφει καφενεία και ταβέρνες είναι τουλάχιστον απολαυστικές, εξαντλητικές βέβαια σε ονόματα και εντοπιότητες αλλά απόλυτα αποκαλυπτικές για μια ολόκληρη περιοχή.

Ο ίδιος ο συγγραφέας δεν θα μπορούσε να αφήσει έξω από τις αναμνήσεις του το περίφημο κέντρο Στελάκης που του ανήκε και άνοιξε το 1955 στον Μαραθώνα. Από εδώ παρήλασαν ηθοποιοί όπως η Σπεράντζα Βρανά και η Καλή Καλό που ανέβαζαν μικρές επιθεωρήσεις, ενώ το 1956 εδώ εμφανίζεται ο μεγαλύτερος έλληνας τραγουδιστής Στέλιος Καζαντζίδης μαζί με την Πόλυ Πάνου (θα εμφανιστεί εδώ και πάλι αργότερα με την Καίτη Γκρέυ). Το μαγαζί βέβαια κράτησε για μια τριετία, η στρατιωτική θητεία του Πλακίτση ήταν η αιτία που το καφενείο – κέντρο έκλεισε. Οι ιστορίες του βιβλίου δεν έχουν τελειωμό. Με γλαφυρό τρόπο αναβιώνει μια παλιά ζωή. Και νομίζω πως η επιτυχία του βιβλίου είναι πως διαβάζεται με ενδιαφέρον ακόμη κι από τον αναγνώστη που δεν έχει σχέση με την περιοχή. Το εξώφυλλο κοσμεί γελοιογραφία του δικού μας και κορυφαίου έλληνα γελοιογράφου Κώστα Μητρόπουλου.

Το βιβλίο παρουσιάζεται απόψε στις 18.00, στο Κέντρο Προβολής Μαραθώνιου Δρόμου (Λεωφόρος Μαραθώνος 83 και 25ης Μαρτίου, Μαραθώνας, τηλ. 22940-67.617). Τηλέφωνα επικοινωνίας με τον συγγραφέα: 22940-66.555, 6932-412.900.

Στέλιος Γ. Πλακίτσης

«Από τα αλώνια, …έως τα ΚαφενείαΜια Ζωή Δρόμος»

Πενήντα και πλέον παραδοσιακά επαγγέλματα στον Μαραθώνα

Μαραθώνας 2015

Σελ. 370