Ο Ανταίος δεν ήταν αυτό που λέμε αντικειμενικός. Ούτε μετρημένος άνθρωπος. Ηταν κάποιος που μπορούσε να χαλιναγωγεί, να επεξεργάζεται μέσω της λογοτεχνίας και να διοχετεύει σε αυτήν δημιουργικά τον πλούτο των συναισθημάτων του.

Επίσης δεν ήταν ένας μέτριος άνθρωπος. Είχε έμμονες ιδέες, θετικές και αρνητικές, καμιά φορά σε βαθμό υπερβολής, πάνω σε ανθρώπους και έργα, και άφηνε χωρίς να το πολυσκέφτεται τις αδυναμίες του να φαίνονται με γυμνό μάτι. Και όπως αναγνώριζε σε έναν σπουδαίο συγγραφέα –λ.χ. τον Αντόνιο Ταμπούκι, με τον οποίο τον συνέδεε δυνατή φιλία –το δικαίωμα της μεγάλης ιδιοτροπίας που προσπαθούσε με αγάπη να διαχειριστεί, έτσι επέτρεπε και στον εαυτό του το δικαίωμα της μικρής παραξενιάς που πίστευε ότι του αναλογούσε.

Τέλος, δεν ήταν «καθώς πρέπει». Και δεν δίστασε να διευθύνει, ως δημοσιογράφος, το περιοδικό «Playboy» για μια επταετία.

Ολα αυτά πάντως με μία αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση: τη σοβαρότητα. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, συναισθηματικός, γενναιόδωρος όπου διέκρινε δυνατότητες αλλά και αυστηρός στην κριτική του αν χρειαζόταν, ήταν ένας από τους πιο επιμελείς, επίμονους, επαγγελματικά άρτιους παράγοντες του εκδοτικού μας χώρου. Που δεν δίσταζε να βάζει μεγάλους στόχους και να τους πετυχαίνει. Ηταν ο άνθρωπος που έφερε στο πεδίο της μεταφρασμένης λογοτεχνίας την ιδέα μιας συγκροτημένης, συνεκτικής σειράς σύγχρονων συγγραφέων. Οι εκδοτικοί οίκοι στην εποχή μας μεταφράζουν πολύ, μας φέρνουν σε επαφή με τη σύγχρονη ξένη λογοτεχνία, το σύνηθες όμως είναι να μεταφράζουν μεμονωμένους συγγραφείς που τυχαίνει να τους προταθούν ή να εκτιμούν οι ίδιοι ιδιαίτερα, ενώ οι σειρές ξένης λογοτεχνίας, όταν συγκροτούνται, συνήθως αφορούν παλιούς κλασικούς. Ο Καστανιώτης, χάρη στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, συγκρότησε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη σύγχρονης λογοτεχνίας. Με γνώση, με ισχυρό και αυστηρό κριτήριο, αυτός ο εραστής της ποιότητας, μάζεψε πια στον κατάλογο των εκδόσεων όχι τους χθεσινούς αλλά τους αυριανούς κλασικούς. Και για να χρυσώσει το χάπι στον εργοδότη του, που έβλεπε τα σημερινά μπεστ σέλερ να σφυρίζουν γύρω του και να μην τον αγγίζουν, ασκήθηκε στον εντοπισμό των υποψηφίων για Νομπέλ. Με παιδικό ενθουσιασμό υποδεχόταν το Νομπέλ ενός «δικού του» συγγραφέα. Του Ζοζέ Σαραμάγκου, του Γκίντερ Γκρας, της Χέρτα Μίλερ, των Κέρτες, Λιόσα, Λέσινγκ, Γκόρντιμερ και πολλών άλλων.

Κοντά σε όλους αυτούς, με τους οποίους συχνά γνωρίστηκε και προσωπικά, αλλά και μέσα στο γίγνεσθαι των λογοτεχνικών πρακτόρων που τους εκπροσωπούν, ο Ανταίος Χρυσοστομίδης απέκτησε βαθιά γνώση τόσο για τον χώρο της λογοτεχνίας όσο και για την ίδια τη λογοτεχνία. Παλιά του επιθυμία και μάλιστα έντονη, νομίζω, ήταν να γίνει και ο ίδιος συγγραφέας. Εγινε ο άνθρωπος που μπορούσαν οι συγγραφείς να εμπιστευθούν, αλλά δεν έκανε ποτέ το επόμενο βήμα γιατί τόσο ως παλιός δημοσιογράφος όσο και ως άνθρωπος της λογοτεχνίας δεν είχε άγνοια κινδύνου, είχε αντίθετα επίγνωση των μεγεθών. Ισως μετά την πολύ καλή υποδοχή του δίτομου «Οι κεραίες της εποχής μου» (έντυπη εκδοχή της τηλεοπτικής εκπομπής με τη Μικέλα Χαρτουλάρη που επίσης έβαλε ψηλά τον πήχη και άφησε εποχή) να τολμούσε το επόμενο βήμα. Κάτι άλλο που θα μπορούσε να κάνει και δεν έκανε είναι να στήσει σειρές ελληνικής λογοτεχνίας με νέους συγγραφείς που να προτείνει και να «καθοδηγήσει» ο ίδιος. Δεν υπάρχουν οι άνθρωποι που θα μπορούσαν να το κάνουν στην Ελλάδα, ο Ανταίος Χρυσοστομίδης ήταν μια τέτοια σπάνια περίπτωση. Της θεωρίας αλλά και της πράξης. Ηταν γενικότερα ένας πολύτιμος άνθρωπος του βιβλίου, που υπερέβαινε κατά πολύ τον –μάλλον μέτριο –μέσο όρο της εποχής του. Γι’ αυτό και εκείνο το κυνικό αξίωμα που λέει ότι τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από αναντικατάστατους στην περίπτωσή του δεν έχει εφαρμογή.

Ανταίος Χρυσοστομίδης

Οι κεραίες της εποχής μου

Ταξιδεύοντας με 33 διάσημους συγγραφείς

σ’ ένα δωμάτιο

Εκδ. Καστανιώτη, 2012, Σελ. 589

Τιμή: 18 ευρώ

Ανταίος Χρυσοστομίδης

Οι κεραίες της εποχής μου ΙΙ

Ταξιδεύοντας με άλλους 30+1 διάσημους συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο

Εκδ. Καστανιώτη, 2013, Σελ. 638

Τιμή: 18 ευρώ