Αναζήτηση
«Την ημέρα εκείνη ο ήλιος θα έδυε στις 6.02. Οταν έφτασα στο σπίτι ήταν 5.38. Πήγα αμέσως στην τουαλέτα και μάζεψα τα πράγματά μου για να φύγω. Τι θα έκανα όμως τις ντομάτες; Στο τέλος τις έκρυψα πίσω από ένα θάμνο στην μπροστινή αυλή. Θα περνούσα όμως έτσι από το χωριό κρατώντας στο χέρι ένα φακό και το ουόκι-τόκι; Κάποια στιγμή βρήκα τη λύση. Αν κάποιος με παρατηρούσε προσεκτικά θα έβλεπε ένα εξόγκωμα στα ρούχα μου, από το μηρό ως το λαιμό. Δεν γινόταν να βγω έτσι έξω. Κράτησα λοιπόν το σακάκι σφιχτά μπροστά μου -κάπως ανορθόδοξος τρόπος να κρατάει κανείς το σακάκι του. Δύο μήνες προτού φύγω το έπαιρνα καθημερινά μαζί μου στον περίπατο, κρατώντας το με αυτό τον τρόπο. Αν ο Μυλωνάς φαινόταν λίγο ανισόρροπος και έπαιρνε μαζί του το σακάκι του όταν πήγαινε περίπατο και το έκανε επί εξήντα μέρες, άλλη μία δεν θα έκανε εντύπωση…».
Ο ψύχραιμος υπολογισμός των λεπτομερειών οδήγησε σε αίσια έκβαση την περιπέτεια του Γιώργου Μυλωνά, ηγετικού στελέχους της Ενωσης Κέντρου, πρώην υπουργού και μέλους της παράνομης αντιστασιακής οργάνωσης Δημοκρατική Αμυνα. Ο οποίος τον Αύγουστο του 1968 συνελήφθη και εκτοπίστηκε στην Αμοργό. Από όπου τον Οκτώβριο του 1969 κατόρθωσε με τη βοήθεια της οικογένειάς του και φίλων από το εξωτερικό να αποδράσει ζητώντας πολιτικό άσυλο στην Ελβετία. Και στο πολιτικά ουδέτερο έδαφός της το ιστορικό στέλεχος της Κεντροαριστεράς, στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου και αυτοεξόριστος έγραψε την περιπετειώδη εμπειρία του που κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1974 στις ΗΠΑ από τον εκδοτικό οίκο Scribner.
Σαράντα χρόνια μετά η μαρτυρία του Γιώργου Μυλωνά μεταφράστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Και προσφέρεται για πολυεπίπεδες αναγνώσεις. Η πιο απλή προσέγγιση της «Απόδρασης από την Αμοργό» αφορά την ικανοποίηση που εισπράττει ο αναγνώστης ιστοριών δράσης και πολιτικών θρίλερ. Αν και ο ίδιος διευκρινίζει ότι το έγραψε ως εν ενεργεία πολιτικός και με σεμνότητα υπογραμμίζει ότι δεν διεκδικεί φιλολογικές δάφνες, ο αναγνώστης του θα διαπιστώσει την ποιότητα και την ακρίβεια της περιγραφής του στα ψυχογραφήματα των ανθρώπων με τους οποίους συνυπήρξε στο απομακρυσμένο κυκλαδονήσι.
Η αναλυτική του γραφή προσκαλεί σε μια ανασκόπηση των γεγονότων από την εμφύλια σύγκρουση του 1945 έως τις μέρες της χούντας προς αναζήτηση της χαμένης ισορροπίας μεταξύ δημοκρατικού πολιτεύματος και εθνικής συμφιλίωσης. Παρών στα δημόσια πράγματα, ο γεννημένος το 1919 Γιώργος ήταν γιος του Αλέξανδρου Μυλωνά (ηγέτη του Αγροτικού Κόμματος και μέλους της ευρύτερης βενιζελικής παράταξης) και εγγονός του Παναγιώτη Δαγκλή (διαδόχου του Ελευθέριου Βενιζέλου στην ηγεσία του Κόμματος των Φιλελευθέρων στις δύσκολες στιγμές του Εθνικού Διχασμού).
Η «Απόδραση από την Αμοργό» είναι μια αυτοβιογραφική αφήγηση μιας εξέχουσας προσωπικότητας του κεντρώου πολιτικού χώρου και συγκεκριμένα της κεντροαριστερής του πτέρυγας. Στον πρόλογό του ο συγγραφέας ενημερώνει τους ξένους αναγνώστες του πως «αυτό το βιβλίο προσπαθεί να ερμηνεύσει την τραγική δοκιμασία του ελληνικού λαού, ο οποίος υφίσταται τον φασισμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της μεταπολεμικής Ευρώπης, έχοντας πολεμήσει γενναία εναντίον του τη δεκαετία του σαράντα και έχοντας πιστέψει τις υποσχέσεις των «συμμάχων» περί των «τεσσάρων ελευθεριών» –υποσχέσεις που κατέληξαν στην επονείδιστη συνεργασία των Ηνωμένων Πολιτειών με το καθεστώς της στρατιωτικής χούντας». Στο ύφος της γραφής του αναδύεται η επιδίωξή του να ακολουθήσει η Ελλάδα την οδό των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων κατά τα διεθνή πρότυπα του δημοκρατικού σοσιαλισμού.
Το βιβλίο όμως, εξαιτίας της σύγχρονης συγκυρίας των οικονομικών και πολιτικών κραδασμών εντός του ευρωπαϊκού χώρου και όχι μόνο της ελληνικής πολιτικής κατάστασης, αποκτά απρόβλεπτα επίκαιρο χαρακτήρα. Οι προβληματισμοί του πολιτικού ανδρός του 1974, μέρες πριν από την επάνοδο της δημοκρατίας, θα μπορούσαν να είναι εκφράσεις σύγχρονου στοχασμού: «Υπάρχουν πολλές ερμηνείες γι’ αυτό το κύμα ολοκληρωτισμού που κατακλύζει τον κόσμο. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η δημοκρατία είναι το ισχυρότερο και το πιο ανθεκτικό σύστημα διακυβέρνησης. Είναι όμως εξ ορισμού αδύναμη να εμποδίσει κάθε είδους ολοκληρωτικά σκεπτόμενες μειοψηφίες να εκφράζονται και συχνά να οργανώνουν πραξικοπήματα και να σφετερίζονται την εξουσία, προτού η δημοκρατική πλειοψηφία βρει χρόνο να αντιδράσει».
Οπως επισημαίνει στην εισαγωγή της ελληνικής έκδοσης ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου, «αν ο Μυλωνάς και η ευρύτερα κεντροαριστερή κατεύθυνση που εκπροσώπησε αποτέλεσαν μια από τις «χαμένες ευκαιρίες» της ελληνικής πολιτικής σκηνής, το βιβλίο του είναι και ένας τρόπος να αναστοχαστούμε σήμερα πάνω στις κατευθύνσεις που προσφέρει. Δεν δείχνει «λύσεις», δείχνει όμως δυνατότητες».
