Είναι ενδιαφέρον ότι η πρώτη, αδημοσίευτη συλλογή του Ανδρέα Εμπειρίκου κυκλοφορεί σήμερα, μετά μάλιστα τη δημοσίευση του υπόλοιπου –και μεταγενέστερου –αδημοσίευτου έργου του. Και είναι αποκαλυπτική. Ο Εμπειρίκος, ως γνωστόν, είχε δημοσιεύσει ελάχιστο μέρος του ποιητικού έργου του («Υψικάμινος», «Ενδοχώρα», «Γραπτά ή Προσωπική μυθολογία» και «Αργώ ή Πλους αεροστάτου», το τελευταίο με περικοπές). Ο πιθανότερος λόγος είναι ότι η ελληνική κοινωνία δεν άντεχε ούτε την ελευθεριότητα του ερωτικού του λόγου ούτε την αμεσότητα του πολιτικού – επαναστατικού του λόγου.

Από τον θάνατό του, το 1975, με τη μέριμνα του γιου του Λεωνίδα και των εκδόσεων Αγρα, εκδόθηκε σταδιακά ο κύριος όγκος του ποιητικού του έργου, που περιλαμβάνει μεταξύ πολλών άλλων την «Οκτάνα» και τον οκτάτομο «Μέγα Ανατολικό». Υπήρχε όμως και ένα μέρος του αρχείου που είχε χαθεί και το οποίο μάταια αναζητούσε και ο ίδιος ο ποιητής επί χρόνια. Τελικά μέρος του χαμένου αρχείου βρέθηκε το 2004, στις βαλίτσες της μητέρας του Ανδρέα Εμπειρίκου, όπου μαζί με άλλα χειρόγραφα (λ.χ. του «Μεγάλου Ανατολικού») υπήρχε και ένα τετράδιο σπιράλ με 15 ποιήματα, με χρονολογία 1971 και τίτλο «Προϊστορία ή Καταγωγή». Σε αυτό είχε προσπαθήσει να ανασυγκροτήσει τη χαμένη του πρώτη, πολύ ωραία, ποιητική συλλογή («1933-1934»), που όμως βρέθηκε ακέραιη το 2006, μαζί με το υπόλοιπο αρχείο του, σε υπόγεια πλημμυρισμένη αποθήκη της οικίας Εμπειρίκου.

Οπως γράφει στο εξαιρετικά διαφωτιστικό πρώτο μέρος της έκδοσης ο μελετητής του έργου του Εμπειρίκου και επιμελητής των σχετικών εκδόσεων της Αγρας Γιώργης Γιατρομανωλάκης, εκείνη η πρώτη συλλογή δεν εκδόθηκε το 1933-1934 που γράφτηκε, γιατί την τελευταία στιγμή αποφάσισε να ξεκινήσει με ένα καθαρόαιμο υπερρεαλιστικό κείμενο, την «Υψικάμινο». Τον Ιανουάριο του 1935 εκφώνησε την περίφημη διάλεξή του «Περί σουρεαλισμού» και δύο μήνες μετά έβγαλε την «Υψικάμινο», μετατρεπόμενος στον πρώτο Ελληνα που εισάγει το κίνημα του Μπρετόν, στη θεωρία και στην πράξη, στην Ελλάδα.

Ηδη πριν από την «Υψικάμινο» και αφού στην πρώτη του νεότητα υπήρξε θαυμαστής του Παλαμά, ο Εμπειρίκος είχε απομακρυνθεί από τα παραδεδεγμένα και είχε αναζητήσει και βρει μια δική του φωνή –αν και όχι ακόμα υπερρεαλιστική. Κανείς δεν είχε μιλήσει ώς τότε για τον έρωτα όπως αυτός και δεν είναι τυχαίο ότι την πορεία του παρακολουθούσε στενά ο Ελύτης –που είχε εκφραστεί με θαυμασμό για κάποια ποιήματα της ανέκδοτης μέχρι σήμερα συλλογής στα οποία ο ίδιος είχε πρόσβαση, ακόμη και για κάποια στα οποία ο Εμπειρίκος εκθειάζει την ΕΣΣΔ και τον μαρξισμό – λενινισμό.

Το βιβλίο περιλαμβάνει, πέραν των ποιημάτων, κάποια σημαντικά κείμενα και συνεντεύξεις του Εμπειρίκου που δίνουν πολύ καλή εικόνα της εξέλιξης και των πυλώνων της σκέψης και της –πολύπλευρης –παιδείας του ποιητή, που ενώ λοιδορήθηκε στην εποχή του, σήμερα έχει κατακτήσει τη θέση ενός από τους σημαντικότερους πρωτοπόρους έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα.

Ανδρέας Εμπειρίκος

1934 – Προϊστορία

Ή Καταγωγή

Εκδ. Αγρα, 2014, σελ. 192

Τιμή 15 ευρώ