Αναζήτηση
Μία από τις πιο παλιές συζητήσεις ανάμεσα σε συγγραφείς και ανθρώπους του χώρου των εκδόσεων, οι οποίες μάλιστα δεν οδήγησαν πουθενά, είναι αυτή της προώθησης του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό. Ολοι εκφράζουν την απογοήτευσή τους που τίποτα δεν γίνεται, άλλοι κατηγορούν τους έλληνες εκδότες, άλλοι το κράτος, αλλά φως δεν εμφανίζεται από πουθενά.
Κατά καιρούς οι εκδότες δοκίμαζαν να μεταφράζουν βιβλία ελλήνων συγγραφέων από μόνοι τους σε άλλες γλώσσες, μπας και βρεθεί κάποιος ξένος να τα δει και να τα εκτιμήσει. Σε μια παλαιότερή του έρευνα για λογαριασμό του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας ο καθηγητής Μετάφρασης στο Αριστοτέλειο και γνωστότερος μεταφραστής ελληνικής λογοτεχνίας στην αγγλική γλώσσα Ντέιβιντ Κόνολι είχε εντοπίσει περίπου 200 μεταφρασμένους ελληνικούς τίτλους στα αγγλικά, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ώς τις ημέρες μας. Και έχουν γίνει και σε άλλες γλώσσες.
«Συνήθως αυτά γίνονταν για λόγους γοήτρου ή επειδή είχε βρεθεί επιχορήγηση της μετάφρασης» λέει στο «Βιβλιοδρόμιο».
Πράγματι, κατά καιρούς το υπουργείο Πολιτισμού επιχορηγούσε μεταφράσεις. Αυτό σταμάτησε το 2004 και στην ουσία δεν ξανάρχισε ποτέ. Ούτως ή άλλως, οι προσπάθειες αυτές δεν πέτυχαν κάτι σημαντικό.
Γι’ αυτό και ο ιρλανδικής καταγωγής βρετανός μεταφραστής είδε δύσπιστα στην αρχή την πρόταση του εκδοτικού οίκου Αιώρα να συμμετάσχει σε ένα καινούργιο μεταφραστικό εγχείρημα. «Σε ποιους μπορεί να απευθύνονται τέτοιες εκδόσεις; Σε τουρίστες και στη μικρή αγγλόφωνη παροικία». Αλλά στον δρόμο το πήρε ζεστά. Η Αιώρα, χωρίς καμία επιχορήγηση, με πολύ προσωπικό πάθος και αρκετό ρίσκο, είχε αποφασίσει να εκδώσει μικρά κείμενα, έως 100 σελίδες, κλασικών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, από τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Τα πρώτα 12 βιβλία ήδη εκδόθηκαν, πρόκειται για φροντισμένες εκδόσεις με απλό αλλά κατατοπιστικό πρόλογο. Και με έγκυρους μεταφραστές. Κάπως έτσι εκδόθηκαν ήδη Παπαδιαμάντης στα αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά και ρωσικά, Καβάφης στα αγγλικά, Βιζυηνός σε αγγλικά και ιταλικά, Καλλιγάς στα γερμανικά, Σολωμός στα ρωσικά κ.ά.
Στις πιο πρόσφατες αγγλικές εκδόσεις περιλαμβάνονται μία ανθολογία ποιημάτων του Κωνσταντίνου Καβάφη σε επιλογή και μετάφραση του Ντέιβιντ Κόνολι, οι «Ελαφροΐσκιωτοι» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τον ίδιο μεταφραστή και τρία κλασικά διηγήματα του Γ. Βιζυηνού: σε μετάφραση του ομότιμου καθηγητή Νεοελληνικών Σπουδών στην Οξφόρδη Πίτερ Μάκριτζ.
«Τα βιβλία αυτά απευθύνονται σε μορφωμένους τουρίστες που θέλουν να διαβάσουν κάτι στο αεροπλάνο ή το καράβι» λέει ο Ντ. Κόνολι. «Εχουν επιστημονικό υπόβαθρο, περιέχουν χρονολόγιο για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, λίστα με άλλες μεταφράσεις έργων του, πωλούνται φτηνά. Μπήκαν σε αεροδρόμια και βιβλιοπωλεία νησιών (Σαντορίνη, Σκιάθο κ.α.) αλλά δεν μπορούν να μπουν σε πωλητήρια μουσείων. Ελπίζω να αλλάξει αυτό. Είναι μια σειρά που αποτελεί προσφορά και δεν ζητάει τίποτα από το κράτος. Τουλάχιστον το κράτος να μη στέκεται εμπόδιο». Ή, θα προσθέταμε, να τα προσέφερε και στους ξένους επισκέπτες στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας.
Καθαρή ιδιωτική πρωτοβουλία
Οι νέες φροντισμένες εκδόσεις της Αιώρας είναι καθαρή ιδιωτική πρωτοβουλία. Το κράτος πια δεν βοηθάει, δεν υπάρχει καν το περιοδικό «Ithaca Online» που έβγαζε στα αγγλικά το (πάλαι ποτέ) ΕΚΕΒΙ και ενημέρωνε – όσους ενημέρωνε – για την ελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Παρήγορο είναι ότι τα περισσότερα βιβλία της Αιώρας (η σειρά άρχισε να κυκλοφορεί σταδιακά εδώ και ενάμιση χρόνο) βγάζουν τα έξοδα του τυπογραφείου – για την προσωπική εργασία, προς το παρόν, ούτε λόγος. «Πάντως το εγχείρημα δείχνει να ριζώνει» λέει με σχετική αισιοδοξία ο εκδότης Αρης Λασκαράτος. Στο πίσω μέρος του μυαλού του υπάρχει και ο στόχος συνεκδόσεων με ξένους εκδότες. Αλλά και αυτό να μη γίνει, ακολουθεί το οικονομικό ζητούμενο της εποχής. «Είτε πουλάς εδώ στον ξένο είτε έξω, όλα εξαγωγή δεν είναι;» λέει γελώντας…
