Ενας από τους λόγους που καταδικάστηκε ο Ντάσιελ Χάμετ σε φυλάκιση έξι μηνών ήταν η υποστήριξη ελλήνων ναυτεργατών. Η Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Ενώσεων (ΟΕΝΕ), με γραμματέα τον μετέπειτα βουλευτή και στέλεχος του ΚΚΕ Αντώνη Αμπατιέλο, είχε παράρτημα στη Νέα Υόρκη. Είχε ιδρυθεί στην Κατοχή από μέλη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ως αντίβαρο στη μεταξικής επιρροής Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία. Δεκαέξι μέλη της, ανάμεσά τους και ο ταμίας της Ηρακλής Αρναούτης, είχαν συλληφθεί και κρατούνταν στο Ελις Αϊλαντ κατόπιν ειδοποίησης της ελληνικής κυβέρνησης ότι η ΟΕΝΕ βρισκόταν στη μαύρη λίστα.

Ο Χάμετ το καλοκαίρι του 1949 που γίνονταν όλα αυτά ήταν πρόεδρος του Συμβουλίου Πολιτικών Δικαιωμάτων (Civil Rights Congress) της Νέας Υόρκης, μιας πολύ ενεργής αριστερής οργάνωσης που αρχικά ιδρύθηκε για να αναδείξει το φυλετικό ζήτημα και που αργότερα εξασφάλιζε και χρήματα για καταβολή εγγυήσεων και αποφυλακίσεις αριστερών.

Πρόκειται για τη λιγότερο γνωστή πλευρά του συγγραφέα του «Γερακιού της Μάλτας», του πατέρα του λεγόμενου νουάρ μυθιστορήματος. Μας τη θυμίζει μια ωραιότατη έκδοση της Αγρας, σε μετάφραση και επιμελημένες σημειώσεις του Βασίλη Δουβίτσα, με διαφωτιστική εισαγωγή και χρονολόγιο, που δεν έχει καμία σχέση με λογοτεχνία. Λέγεται «Στο εδώλιο» και περιέχει τα πρακτικά τριών καταθέσεων του Χάμετ στην περιβόητη Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, την ίδια που μετά το 1947 εξαπέλυσε ανελέητο κυνήγι μαγισσών στον χώρο των διανοουμένων, ιδίως του κινηματογράφου. Ηταν η γνωστή μακαρθική περίοδος, όταν αρκούσε να θεωρηθεί κάποιος ύποπτος για κομμουνιστικές ιδέες για να χάσει τη δουλειά του, να μπλέξει με τη Δικαιοσύνη, να δει το όνομά του σε μαύρες λίστες.

Ο Ντάσιελ Χάμετ, άλλωστε, είδε με τα ίδια του τα μάτια τον γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθι, ήταν εκείνος που τον ανέκρινε τη δεύτερη φορά, το 1953, και ενώ είχε ήδη εκτίσει εξάμηνη φυλάκιση για περιφρόνηση δικαστηρίου και άρνηση συνεργασίας το 1951 –την ποινή εξέτισε κατά ένα μέρος στις Ομοσπονδιακές Φυλακές της Νέας Υόρκης και κατά ένα άλλο μέρος στις Αναμορφωτικές Φυλακές στο Ασλαντ του Κεντάκι.

Ο συγγραφέας είχε καταδικαστεί ακριβώς γι’ αυτό: το Συμβούλιο Πολιτικών Δικαιωμάτων κατέβαλλε χρηματικές εγγυήσεις, όχι βέβαια μόνο για τους έλληνες ναυτεργάτες, αλλά και λ.χ. για τέσσερα ηγετικά στελέχη του αμερικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος που είχαν καταδικαστεί με βάση τη Smith Act, νόμο που προέβλεπε φυλάκιση και απέλαση για όποιον προπαγάνδιζε υπέρ της ανατροπής του πολιτεύματος με βίαια μέσα.

Τα πρακτικά των καταθέσεων δείχνουν ότι, παρά τις πιέσεις, ο Χάμετ αρνήθηκε να καταδώσει τον οποιονδήποτε κι έμεινε πιστός στις αρχές του. Το τίμημα ήταν μεγάλο, γιατί τα βιβλία του αποσύρθηκαν και χρειάστηκε αργότερα προσωπική παρέμβαση του προέδρου Αϊζενχάουερ για να επιστρέψουν στα ράφια.

Η απάντησή του στις απανωτές ερωτήσεις των ανακριτών ήταν συνήθως ίδια και μονότονη: «Αρνούμαι να απαντήσω, δεδομένου ότι η απάντησή μου θα μπορούσε ενδεχομένως να με καταστήσει ένοχο, ασκώντας τα δικαιώματά μου που απορρέουν από την Πέμπτη Τροπολογία στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών». Η Πέμπτη Τροπολογία προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ότι ουδείς μπορεί να εξαναγκαστεί, σε οποιαδήποτε ποινική υπόθεση, να καταθέσει ως μάρτυρας εναντίον του εαυτού του.

Αυτό που αποτυπώνεται ανάγλυφα στο βιβλίο, δίνοντας το κλίμα της εποχής μέσα από διαλόγους δικαστηρίων, είναι το γεγονός ότι σε εποχές ακραίων αντιπαραθέσεων, όπως η ψυχροπολεμική, κυριαρχεί η λογική του άσπρου – μαύρου και οι αποχρώσεις σαρώνονται από τον οδοστρωτήρα του φανατισμού και των διλημμάτων του τύπου «είσαι μαζί μας ή εναντίον μας»

Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος (κωφών) Μακάρθι – Χάμετ που ακολουθεί:

Μακάρθι: Δείχνετε να διαχωρίζετε τον ρωσικό κομμουνισμό από τον αμερικανικό κομμουνισμό. Αν και προσωπικά δεν μπορώ να καταλάβω μια τέτοια διάκριση, ας υποθέσουμε ότι υπάρχει, για τις ανάγκες της ανάκρισης. Πιστεύετε ότι ο αμερικανικός κομμουνισμός θα ήταν ένα καλό σύστημα για να υιοθετηθεί σε αυτή τη χώρα; Ο κομμουνισμός είναι ανώτερος από το δικό μας σύστημα διακυβέρνησης;

Χάμετ: Κοιτάξτε, δεν καταλαβαίνω. Η κομμουνιστική θεωρία δεν είναι σύστημα διακυβέρνησης. Ξέρετε, δεν υπάρχει κυβέρνηση. Και πραγματικά δεν ξέρω… στο τέλος τέλος, αμφιβάλλω αν θα μπορούσα να δώσω μια σαφή απάντηση.

Μακάρθι: Θα υποστηρίζατε την υιοθέτηση του κομμουνισμού σε αυτήν εδώ τη χώρα;

Χάμετ: Τώρα, εννοείτε;

Μακάρθι: Μάλιστα

Χάμετ: Οχι.

Μακάρθι: Δεν θα την υποστηρίζατε;

Χάμετ: Ενας από τους λόγους είναι ότι θα μου φαινόταν ανεφάρμοστο κάτι τέτοιο, εφόσον δεν θα το ήθελαν οι περισσότεροι άνθρωποι.

Ο Σάμιουελ Ντάσιελ Χάμετ, παρά τα όσα θα υπέθετε κανείς λόγω της φήμης του, υπήρξε συγγραφέας μόνο για δώδεκα χρόνια. Τα πέντε μυθιστορήματά του («Ο κόκκινος θερισμός», «Η κατάρα των Ντέιν», «Το γεράκι της Μάλτας», «Το γυάλινο κλειδί», «Ο αδύνατος άντρας») και τα πενήντα περίπου διηγήματά του τα έγραψε από το 1922 μέχρι το 1934. Κατόπιν, λίγο λόγω των σεναρίων που έγραφε για το Χόλιγουντ, λίγο λόγω της πολιτικής του δράσης που ξεκίνησε εκείνη την εποχή, δεν μπόρεσε ουσιαστικά να ξαναγράψει. Τη δεκαετία του 1930 μετείχε σε πολλά αντιφασιστικά και αντιναζιστικά κινήματα, αλλά από το 1940 και μετά η συμμετοχή γίνεται σχεδόν στράτευση. Εντέλει, και παρά την αποφασιστική του στάση στις ανακρίσεις, θα γονατίσει από το κυνηγητό του κράτους (και της Εφορίας), τον αλκοολισμό, τη φυματίωση, τη λευκή σελίδα. Το 1957, τέσσερα χρόνια πριν πεθάνει, ρωτήθηκε γιατί έχει τρεις γραφομηχανές στο σπίτι. Και απάντησε: «Για να θυμάμαι ότι κάποτε υπήρξα συγγραφέας»…

Τελευταία Νέα