Το πατάρι του βιβλιοπωλείου Ιανός είχε κάτι από συνεδρίαση Κομμουνιστικού Κόμματος της δεκαετίας του ’30 ή από θυελλώδη συνέλευση σε αμφιθέατρο της Μεταπολίτευσης με θέματα τον Τρότσκι, τον Στάλιν, τον ισπανικό εμφύλιο, την ουτοπία της Αριστεράς. Και όμως επρόκειτο για συνάντηση με έναν συγγραφέα, τον 58χρονο Κουβανό Λεονάρδο Παδούρα, με τον οποίο έκλεισε ο κύκλος «Συγγραφείς του κόσμου» που οργάνωσε ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.

Και η ζωηρή συζήτηση που ακολούθησε και εστίασε, ετεροβαρώς, στα της πολιτικής και της επανάστασης είχε ως αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματος «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (εκδ. Καστανιώτη) του Παδούρα, που στην Ελλάδα έχει ήδη γνωρίσει πολλές επανεκδόσεις, διαβάζεται φανατικά σε καταστρώματα πλοίων για δεύτερο καλοκαίρι, έχουν γραφτεί δεκάδες (θετικές) κριτικές, απέσπασε το βραβείο Athens Prize και έχει συχνά πάει από χέρι σε χέρι φίλων –στα ενδιάμεσα διαστήματα που εξαντλείται από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων.

Ενα πολιτικό μυθιστόρημα όπου πάνω σε τρεις αφηγηματικούς άξονες ο Κουβανός στήνει τη συναρπαστική ιστορία τριών προσώπων που δένονται στο τέλος. Στο πρώτο μέρος ξεδιπλώνεται το στόρι του Λέοντα Τρότσκι από τη δίωξή του από τον Στάλιν και μετά. Στο δεύτερο παρακολουθούμε πώς ο καταλανός κομμουνιστής Ραμόν Μερκαντέρ εκπαιδεύεται από την ΕΣΣΔ για να δολοφονήσει τον Τρότσκι. Και στο τρίτο «ακούμε» τον αφηγητή Ιβάν, που συναντιέται τυχαία με τον αινιγματικό άνθρωπο που του διηγείται την ιστορία του Μερκαντέρ (και τελικά είναι ο ίδιος ο δολοφόνος), με καμβά τη σύγχρονη Κούβα.

«Οταν συνειδητοποίησα ότι ο Μερκαντέρ είχε ζήσει στην Κούβα και ότι μπορεί να είχαν διασταυρωθεί τα βλέμματα και τα βήματά μας όταν ήμουν 20-25 ετών, συγκινήθηκα και μου γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο», σημείωσε ο Παδούρα, που όταν ξεκίνησε, τη δεκαετία του ’80, να αναζητεί βιβλία του Τρότσκι στη χώρα του βρήκε μόνο δύο (το ένα λεγόταν «Τρότσκι ο προδότης» και το άλλο «Τρότσκι ο αποστάτης»…) και σήμερα έφτασε να αποσπά τις διακρίσεις τη μία μετά την άλλη (με κορυφαία το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το Βραβείο Αναγνωστών). Ισως αντανακλώντας και τις κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται στη σοσιαλιστική Κούβα, που μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Ραούλ Κάστρο βρίσκεται σε σταυροδρόμι μεταρρυθμιστικών εξελίξεων και πολιτικής ρευστότητας.

«Δεν είχαμε κανένα ντοκουμέντο για την ετοιμασία της δολοφονίας του Τρότσκι, αφού ο ίδιος ο Στάλιν διηύθυνε την επιχείρηση. Ετσι συνέθεσα τα στοιχεία για τον Μερκαντέρ με σχετική ακρίβεια. Φανταστείτε ότι άλλοι πέντε την ίδια εποχή προετοιμάζονταν για τη δολοφονία. Σήμερα ξέρουμε έναν κωδικό κάποιου Φελίπε. Ανασυνέθεσα λοιπόν μια πιθανή ζωή και πώς ο Μερκαντέρ από στρατιώτης χαρακώματος στον ισπανικό εμφύλιο έγινε δολοφόνος. Μια μετάβαση που απαιτεί ματιά σκακιστού», σημείωσε με νόημα ο Παδούρα στον Ιανό, με τα σπινθηροβόλα μάτια ενός σκακιστή που σε κάθε κίνησή του έχει προβλέψει την επόμενη, ενός «βελούδινου» αντιφρονούντος του καστρικού καθεστώτος, ενός ακάματου ερευνητή (πέρασε πέντε χρόνια κάνοντας έρευνα για την υπόθεση της δολοφονίας του Τρότσκι), ενός «αριστερού σκεπτικιστή προβοκάτορα», θα τολμούσα να πω, που αντλεί υλικό για τις ιστορίες του από την Ιστορία και που έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη κουβέντα και στη χώρα μας για της όψεις της ουτοπίας της Αριστεράς με το ευπώλητο μυθιστόρημά του.