Βελάσκεθ: Το μεγαλείο της ιδιοφυΐας

«Ζωγράφο των ζωγράφων» τον αποκάλεσε ο Εντουάρ Μανέ. Ο Πάμπλο Πικάσο απέδωσε με τον δικό του τρόπο το διασημότερο έργο του –τις «Λας Μενίνας» ή «Δεσποινίδες των τιμών», όπως έχει αποδοθεί στα ελληνικά –κι ο Φράνσις Μπέικον ζωγράφισε ξανά το δημοφιλές πορτρέτο του Πάπα Ιννοκέντιου Ι’ σε μια πιο δική του, πιο σκοτεινή κι ιδιαίτερη εκδοχή. Οσο κι αν το έργο του καλλιτέχνη που αναδείχθηκε από τους κορυφαίους της εποχής του μπαρόκ, του Ντιέγο Βελάσκεθ, έχει αποδειχθεί διαχρονικό κι οι θαυμαστές της ζωγραφικής του σε αριθμό μπορούν να συγκριθούν με εκείνους του Λεονάρντο ντα Βίντσι, του Μιχαήλ Αγγελου και του Καραβάτζιο, χρειάστηκe να περάσουν 335 χρόνια από τον θάνατό του για να διοργανωθεί η πρώτη σχεδόν πλήρης αναδρομική έκθεση της δουλειάς του στο Παρίσι και στο αρ νουβό κτίριο στην καρδιά της πόλης, στο Γκραν Παλέ.

Δύο χρόνια διαπραγματεύσεων με μουσεία από όλο τον κόσμο απαιτήθηκαν για να συγκεντρωθούν στην Πόλη του Φωτός τα 119 έργα που ιχνηλατούν τη διαδρομή του επίσημου ζωγράφου του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Δ’ σε μια εποχή που η χώρα βρισκόταν στο απόγειο της δύναμής της και ο οποίος κατάφερε να αποδώσει τους θεούς του Ολύμπου, αλλά και τους βασιλείς με ανθρωπιά, πάθη και πόνο. «Η κεντρική ιδέα ήταν να ενημερώσουμε το κοινό σχετικά με την έρευνα που έχει γίνει στο έργο του Βελάσκεθ τα τελευταία χρόνια» εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης και προϊστάμενος του τμήματος συντήρησης για την ισπανική ζωγραφική στο Λούβρο Γκιγιόμ Κινζ, αναφερόμενος στην πρόσφατη πρόοδο που έχουν κάνει οι ιστορικοί της τέχνης τόσο όσον αφορά την απόδοση αμφισβητούμενων έργων όσο και στο ότι επισήμαναν την επιρροή που άσκησε ο ιταλός μετρ της ζωγραφικής Καραβάτζιο στο έργο του Βελάσκεθ. «Μπορεί κάποιος βεβαίως να αντιπαραβάλει αντίγραφα των έργων που δημοσιεύονται σε βιβλία, αλλά είναι πολύ διαφορετικά να τα βλέπει από κοντά».

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΜΑ. Οταν ορίστηκε επίσημος ζωγράφος του ισπανού βασιλιά το 1623 ήταν μόλις 24 ετών, θέση που αποτέλεσε το πρώτο σκαλοπάτι για να αναδειχθεί σε έναν από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες της Ευρώπης. Η καλλιτεχνική του ευφυΐα, ωστόσο, ήταν εκείνη που τον οδήγησε να ξεπεράσει τα όρια που είχε η τέχνη στην εποχή του, με μεγαλύτερο επίτευγμά του το γεγονός ότι κατάφερε να εμφυσήσει συναισθήματα στα πορτρέτα του, κάτι που ώς εκείνη τη στιγμή δεν είχε πράξει κανείς άλλος ζωγράφος. «Εδινε πνοή στα πορτρέτα του» εξηγεί ο κ. Κινζ. «Από κάποια στιγμή και μετά αισθάνεσαι ότι είναι το πρόσωπο του πίνακα που κοιτάζει εσένα κι όχι εσύ τον πίνακα».

Η ταραχώδης όμως γεωπολιτική κατάσταση και οι επαναστάσεις του 17ου αιώνα είναι οι βασικές αιτίες που ελάχιστα έργα του Βελάσκεθ μπορεί να δει κάποιος στη Γαλλία. Για την ακρίβεια μόλις τρία. Ενα βρίσκεται στην κατοχή του Λούβρου, ένα στη Ρουέν κι ένα στην Ορλεάνη. Οι περισσότεροι πίνακές του σώζονται στην Ισπανία, με το Μουσείο του Πράδο να κατέχει τη μερίδα του λέοντος –βεβαίως και τις «Λας Μενίνας» που δεν ζητήθηκαν για τη συγκεκριμένη έκθεση, όπως υποστηρίζουν οι διοργανωτές διότι «ακόμη και η υποβολή του αιτήματος θα ήταν αγένεια» -, το οποίο έστειλε στο Παρίσι 48 έργα, ενώ τον «οβολό» τους έδωσαν η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, το Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου και το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, ώστε η έκθεση να περιλαμβάνει από τα πρώιμα έργα του ζωγράφου έως τα δημοφιλή πορτρέτα των γελωτοποιών και των νάνων της ισπανικής αυλής, καθώς και τους διάσημους πίνακες, όπως το πορτρέτο του Πάπα Ιννοκέντιου Ι’ ή «H Αφροδίτη μπροστά στον καθρέφτη».

info

H έκθεση των έργων του Ντιέγο Βελάσκεθ φιλοξενείται στο Γκραν Παλέ στο Παρίσι έως τις 13 Ιουλίου