Αναζήτηση
Τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου ανακοίνωσε το τμήμα Γραμμάτων, Βιβλίου και Ψηφιακού Περιεχομένου της Διεύθυνσης Εφαρμογής Πολιτιστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού.
Πρόκειται για τις υποψηφιότητες στις τέσσερις κατηγορίες Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου, (παιδικό-λογοτεχνικό βιβλίο, εφηβικό-νεανικό βιβλίο, εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και βιβλίο γνώσεων για παιδιά).
Οι βραχείες λίστες συνοδεύονται από αιτιολογημένη έκθεση της επιτροπής στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου ( εκδόσεις 2013).
Αναλυτικά οι λίστες:
Κατηγορία παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου:
1. Ιεροπούλου Εύα, ΤΟ ΠΑΓΚΑΚΙ ΠΟΥ ΗΘΕΛΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΒΑΡΚΑ, , εκδ. Μεταίχμιο
2. Κοντολέων Μάνος, ΜΑΝΟΛΟ ΚΑΙ ΜΑΝΟΛΙΤΟ, εκδ. Πατάκη
3. Μαντουβάλου Σοφία ,ΤΟ ΦΟΥΣΤΑΝΙ ΜΕ ΤΙΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ, , εκδ. Μεταίχμιο
4. Παναγιωτάκης Γιώργος, ΑΤΑΞΙΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ. Η κατάρα της Φράου Λίτσας, , εκδ. Κέδρος
5. Παπαθεοδούλου Αντώνης, ΕΧΩ ΓΙΑ ΣΥΜΜΑΘΗΤΗ ΕΝΑΝ ΠΕΙΡΑΤΗ, εκδ. Παπαδόπουλος
6. Παπαθεοδώρου Βασίλης, ΝΑΙ ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ! , εκδ. Καστανιώτη
7. Σερέφας Σάκης , ΔΡΟΜΟ ΠΑΙΡΝΩ ΔΡΟΜΟ ΑΦΗΝΩ, εκδ. Μεταίχμιο
8. Χαλιακόπουλος Γρηγόρης , ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΦΕΡΕΫΝΤΟΥΝ, εκδ. Καλειδοσκόπιο
Κατηγορία εφηβικού-νεανικού βιβλίου:
1. Γκρέκου Γλυκερία, Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ, εκδ. Ψυχογιός
2. Κάσδαγλη Στέλλα, ΗΘΕΛΑ ΜΟΝΟ ΝΑ ΧΩΡΕΣΩ , εκδ. Πατάκη
3. Λυχναρά Λίνα, ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟΥ, εκδ. Πατάκη
4. Μητσιάλη Αλεξάνδρα ,ΘΑ ΣΕ ΣΩΣΩ ΟΤΙ ΚΙ ΑΝ ΓΙΝΕΙ, εκδ. Παπαδόπουλος
5. Παπαμόσχου Ηρώ ,ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ, εκδ. Πατάκη
6. Πριοβόλου Ελένη , MAZI, εκδ. Καλέντης
7. Σαραντίτη Ελένη, Η ΧΑΡΟΥΛΑ ΣΤΟΥΣ ΕΠΤΑ ΟΥΡΑΝΟΥΣ, εκδ. Πατάκη
8. Σταματελόπουλος Παντελής και Ηλιοπούλου Μαρία, ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ. Έλληνες και Φράγκοι στην ίδια κομητεία. εκδ. Κέδρος
9. Τωμαδάκη Κωστούλα , ΑΝΤΙΟ ΚΟΡΙΤΣΙ , εκδ. Κέδρος
Κατηγορία εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου:
1. Κατερίνα Κρίς, εικονογράφος και συγγραφέας, ΣΧΕΔΟΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΜ! εκδ. Κέδρος
2. Μαρκόπουλος Κώστας εικονογράφος, Μπασλάμ Δημήτρης συγγραφέας, Η ΘΥΜΩΜΕΝΗ ΜΠΕΤΟΝΙΕΡΑ, εκδ. Επόμενος Σταθμός
3. Σαμαρτζή Ίριδα εικονογράφος, Τσίτας Μάκης συγγραφέας, ΑΧ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ, εκδ. Ψυχογιός
4. Σαμαρτζή Ίριδα εικονογράφος, Παπαθεοδούλου Αντώνης συγγραφέας, ΟΙ ΚΑΛΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΚΕΣ ΜΑΓΙΣΣΕΣ, εκδ. Παπαδόπουλος
5. Σαμαρτζή Ίριδα εικονογράφος, Γραμματικάκη Μαριβίτα συγγραφέας, ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΒΙΟΛΙ, εκδ. Καλέντης
6. Στεφανίδη Φωτεινή εικονογράφος, Μπουλώτης Χρήστος συγγραφέας, Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ, εκδ. Καλέντης
7. Τουλιάτου Σοφία εικονογράφος, Μπαμπέτα Ιωάννα συγγραφέας, Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΣΣΕΥΕΙ, εκδ. Πατάκη
Κατηγορία βιβλίου γνώσεων για παιδιά:
1. Αγγελίδου Μαρία, ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΤΙΣ ΕΙΠΕ Ο ΔΡΟΜΟΣ, εκδ. Μεταίχμιο
2. Ανδρουτσοπούλου Αθηνά, ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΑΜΑ, εκδ. Ψυχογιός
3. Ηλιόπουλος Βαγγέλης, ΜΕ ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΜΟΥ ΑΡΧΗΓΟ ΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΝΙΚΩ, εκδ. Πατάκη
4. Παπαθεοδούλου Αντώνης, ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΟΝ ΝΙΚΟΛΑ, εκδ. Μίνωας
5. Παππά Ροδούλα ,ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ: Αστείος Παπούλης κάπως χοντρούλης, εκδ. Νεφέλη
6. Πλατή Μαρίνα και Μάρκου Ελένη, ΑΝΘΡΩΠΟΣ ή ΒΙΟΛΙ; Μια άλλη ματιά στα Κυκλαδικά Ειδώλια, εκδ. Καλειδοσκόπιο
7. Σέρβη Κατερίνα , ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΚΟΥΝΙΑ, εκδ. Πατάκη
8. Τουμπακάρη Νάνση, ΕΝΑ ΒΙΟΛΙ ΔΙΗΓΕΙΤΑΙ , Εκπαιδευτικός οδηγός για τα λαϊκά μουσικά όργανα, εκδ. Καλειδοσκόπιο
Εκθεση της επιτροπής για τα κρατικά βραβεία παιδικού βιβλίου 2013
Η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου μαζί με τις βραχείες λίστες βιβλίων του 2013 δίνει στη δημοσιότητα την έκθεσή της στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου (εκδόσεις 2013). Στην έκθεση περιλαμβάνεται ακόμη η συνολική αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής για καθεμιά από τις τέσσερις κατηγορίες βιβλίων. Τόσο η έκθεση όσο και το γενικό σκεπτικό τo οποίο συνοδεύει κάθε κατηγορία βιβλίων είναι αποτέλεσμα των κριτηρίων που έθεσε η Επιτροπή στην Πρώτη Συνεδρίαση της, καθώς και των συζητήσεων, παρατηρήσεων, σχολιασμών, κρίσεων, και προτάσεων, γραπτών και προφορικών, όλων των μελών της Επιτροπής για τα έργα που είχαν υποβληθεί προς κρίση.
Η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου εξετάζοντας συνολικά την εκδοτική παραγωγή Παιδικού Βιβλίου του 2013 και στις τέσσερις(4) κατηγορίες διαπιστώνει ότι ποσοτικά ήταν μικρότερη των προηγουμένων ετών, γεγονός που προφανώς οφείλεται στην οικονομική κρίση. Ακόμη, θεωρεί ότι οικονομικά είναι κυρίως τα αίτια που οδήγησαν στη μείωση του αριθμού μυθιστορημάτων στην κατηγορία του Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου και παράλληλα στην αύξηση αριθμού βιβλίων μικρής φόρμας. Η μείωση της παραγωγής μυθιστορημάτων στερεί τους μικρούς αναγνώστες από την ανάγνωση και απόλαυση έργων με συνθετότερη πλοκή, ποικιλία μυθοπλαστικών χαρακτήρων και αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα εικονογραφημένα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία. Παράλληλα με την έκδοση βιβλίων μεγάλου σχήματος, το οποίο μπορεί να αναδείξει την εικονογράφηση, κυκλοφορούν εικονογραφημένα βιβλία μικρού σχήματος, το οποίο δεν ευνοεί την εικονογράφηση ,η οποία θέλει χώρο για να αναπτυχθεί και να προκαλέσει με την εικονιστική αφήγηση το ενδιαφέρον του μικρού αναγνώστη.
Η φετινή εκδοτική παραγωγή παιδικού, εικονογραφημένου και εφηβικού βιβλίου χαρακτηρίζεται από ποικιλία λογοτεχνικών πεζογραφικών ειδών (παραμυθική ιστορία, μικρή εικονογραφημένη ιστορία, μυθιστόρημα) ενώ η ποίηση εκπροσωπείται ελάχιστα και απουσιάζει το διήγημα, ένα είδος απαιτητικό και δύσκολο στη γραφή του , κυρίως όταν απευθύνεται σε παιδιά. Αρκετά βιβλία διακρίνονται για την επιμελημένη γλώσσα, το θεματικό πλουραλισμό, με έμφαση στα κοινωνικά θέματα που αποδίδονται με ρεαλισμό, συχνά σκληρό (κυρίως στο εφηβικό μυθιστόρημα)· σε λίγα κυριαρχoύν το χιούμορ, η φαντασία και ο λυρισμός ενώ κάποια λογοτεχνικά παιδικά βιβλία χαρακτηρίζονται από αφηγηματική ευρηματικότητα και πρωτοτυπία. Ένας μικρός αριθμός κειμένων από τις παραπάνω κατηγορίες διακρίνεται για τη χρήση νεωτερικών αφηγηματικών τρόπων, όπως τα διακείμενα, η μείξη λογοτεχνικών ειδών, (αφήγηση, ημερολόγιο, επιστολές,), οι πολλαπλές σύγχρονες αφηγήσεις του ίδιου γεγονότος. Όλοι αυτοί οι τρόποι συντείνουν στη δημιουργία αρκετών αξιόλογων έργων που διακρίνονται από το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής του 2013.
Στην κατηγορία του εικονογραφημένου βιβλίου η Επιτροπή επισημαίνει και φέτος την έλλειψη τόλμης και πρωτοτυπίας στην εικονογράφηση με εξαίρεση κάποιες καλές στιγμές ενώ αντίθετα επισημαίνει ότι τα βιβλία γνώσεων για παιδιά εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από ποιότητα και ποικιλία επιστημονικών πεδίων. Το λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων ανταποκρίνεται περισσότερο στις νεότερες αντιλήψεις παροχής της γνώσης ,δεν απουσιάζουν όμως και βιβλία γνώσεων κλασικού τύπου που χαρακτηρίζονται από επιστημονικότητα, μέθοδο και κατάλληλο παιδαγωγικό τρόπο για να κινήσουν το αναγνωστικό ενδιαφέρον των παιδιών.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ( ΣΚΕΠΤΙΚΟ)
Στην κατηγορία «Παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο», το 2013, σε σχέση με το 2012, πρόσφερε ποιοτικότερα βιβλία. Το σώμα των υπό κρίση βιβλίων, αποτελείται από μυθιστορήματα, παραμυθικές και μικρές ιστορίες. Στα δύο τελευταία είδη, ελήφθη υπόψη η δημιουργική συσχέτιση της εικονογράφησης με το κείμενο, ωστόσο, χωρίς το συγκεκριμένο στοιχείο να καθορίσει την κρίση της επιτροπής. Εκείνο που την καθόρισε, ήταν η πρωτοτυπία των θεμάτων, ο άρτιος χειρισμός της γλώσσας και η λογοτεχνικότητα των κειμένων. Υπογραμμίζουμε κι εφέτος, ότι στην περιοχή του μυθιστορήματος συνεχίζεται η ίδια εικόνα, δηλαδή, η συγγραφή και έκδοση ελάχιστων βιβλίων σε αντίθεση με την έκδοση βιβλίων μικρής φόρμας. Επίσης, τονίζουμε την απουσία του διηγήματος από την κατηγορία του παιδικού βιβλίου.
Συγκεκριμένα, τα βιβλία που περιελήφθησαν στον βραχύ κατάλογο μέσα από τις θεματικές περιοχές της φύσης και της οικολογίας, της πολυπολιτισμικότητας, της αποδοχής της ετερότητας, του σχολικού και οικογενειακού περιβάλλοντος, αναδύεται μια παιδική ηλικία ως οραματική δυναμική που εμπλέκεται με τη σύγχρονη πραγματικότητα, αναδεικνύοντας εκείνους τους ήρωες, οι οποίοι κρατώντας την παιδικότητά τους, συμμετέχουν ενεργά στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.
Ειδικά δε, σημειώνουμε, ότι σε αρκετά βιβλία ως κυρίαρχο υφολογικό στοιχείο αναδύεται ένα χιούμορ λεκτικό, αλλά κυρίως καταστασιακό, το οποίο συμβάλλει αφενός στην απολαυστική αναγνωστική πρόσληψη αφετέρου στην έμμεση και αβίαστη πρόσληψη του κειμενικού λόγου. Ωστόσο, υπάρχουν κι εκείνα τα βιβλία –συμπεριλαμβάνονται εδώ και ορισμένα βιβλία με χιούμορ –, τα οποία αποτυπώνουν με ευαισθησία και λυρισμό διαπολιτισμικά και ανθρωπιστικά μηνύματα μέσα από σύνθετους και πρωτότυπους τρόπους αφήγησης, οι οποίοι αναδεικνύουν στοιχεία της σύγχρονης μεταμυθοπλασίας, όπως η διακειμενικότητα, ο μαγικός ρεαλισμός και η ενεργός συμμετοχή του αναγνώστη.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΦΗΒΙΚΟΥ- ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (ΣΚΕΠΤΙΚΟ)
Στην θεματολογία των εφηβικών μυθιστορημάτων που επιλέχθηκαν για την βραχεία λίστα κυριαρχούν προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας όπως η ενδο-σχολική βία, οι
ψυχολογικές διαταραχές της εφηβείας όπως η ανορεξία, τα προβλήματα της παράνομης μετανάστευσης από την σκοπιά των ίδιων των μεταναστών, το τράφικινγκ γυναικών και παιδιών, η καταπίεση των εφήβων από τους γονείς τους. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η εφηβική λογοτεχνία και αυτή την χρονιά, όπως και τις προηγούμενες, είναι μία λογοτεχνία που επιδιώκει να ελκύσει τους νέους μιλώντας την γλώσσα τους και αναλύοντας προβλήματα της εποχής τους ενώ, ταυτοχρόνως, επιδιώκει να παρέμβει ιδεολογικά και κατ’ επέκταση κοινωνικά και να προτείνει λύσεις στα προβλήματα που καταγράφει. Υπάρχουν, βέβαια, στην βραχεία λίστα και αντιπροσωπευτικά δείγματα κλασσικών ειδών μυθιστορήματος όπως είναι το ιστορικό ή το αστυνομικό μυθιστόρημα τα οποία είναι λιγότερο ‘πολιτικά’ αλλά εξίσου ψυχαγωγικά.
Οι επιλογές της επιτροπής, βέβαια, δεν βασίστηκαν μόνο στα θέματα των μυθιστορημάτων ούτε και δεσμεύτηκαν από την επικαιρότητά τους. Πάγια κριτήρια της επιτροπής αποτελούν η λογοτεχνική ποιότητα των λογοτεχνικών έργων και η έλλειψη διδακτισμού. Τα έργα που επιλέχτηκαν, λοιπόν, διακρίνονται για την λογοτεχνική τους ποιότητα: χρησιμοποιούν γλώσσα σύγχρονη, ζωντανή αλλά ταυτοχρόνως και υποβλητική, χαρακτήρες ολοκληρωμένους και πολύπλοκους, πλοκές που κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος. Αποφεύγεται, επιπλέον , σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, η απλοποίηση των νοημάτων, οι υπερβολικές επεξηγήσεις και οι διδακτικοί υπαινιγμοί που υποτιμούν τους νέους αναγνώστες. Υπάρχει, βέβαια, πάντα η τάση για μία ευτυχισμένη κατάληξη των ιστοριών, αντανάκλαση της πάγιας αντίληψης ότι αυτό που προέχει στην εφηβική, όπως και στην παιδική, λογοτεχνία είναι η αισιόδοξη στάση απέναντι στα προβλήματα της ζωής.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (ΣΚΕΠΤΙΚΟ)
Η εκδοτική παραγωγή εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου, για το έτος 2013,υπήρξε αρκετά μεγάλη ποσοτικά, τόσο σε μικρού όσο και μεγάλου μεγέθουςεκδόσεις. Όσον αφορά την συνολική αποτίμηση, δεν υπάρχει κάποια σημαντικήποιοτική διαφοροποίηση σε σχέση με τις περασμένες χρονιές, με την αναλογία ανάμεσαστα πολύ καλά, τα αξιοπρεπή και τα μέτρια βιβλία να παραμένει σταθερή. Οι διαφορετικές εικονογραφικές προσεγγίσεις υπήρξαν περιορισμένες σε σχέση με τον πλουραλισμό που διακατείχε την θεματολογία των κειμένων.
Οι περιπτώσεις όπου κείμενο και εικόνα παρέδωσαν ένα συνολικά ολοκληρωμένο αποτέλεσμα υπήρξαν λίγες, και ακόμα λιγότερες οι προσπάθειες που προκάλεσαν ένα ευχάριστο αισθητικό ξάφνιασμα.
Εν κατακλείδι, σε άλλη μια εκδοτική χρονιά υπό το πέπλο της οικονομικής κρίσης, στα θετικά πρέπει να κρατήσουμε την ικανοποιητική ποσοτικά παραγωγή, καθώς και τις κατά κανόνα, λίγες μεν, αλλά ευτυχώς, πάντα παρούσες άρτιες εικαστικές προτάσεις, που μπορούν να σταθούν επάξια και πέρα από τα ελληνικά σύνορα.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΝΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ (ΣΚΕΠΤΙΚΟ)
Τα βιβλία γνώσεων αποτελούν κατηγορία των λογοτεχνικών βιβλίων για παιδιά και νέους που κατά κύριο λόγο στοχεύουν στην μετάδοση γνώσεων ενώ η λογοτεχνικότητα τους είναι
μία επινόηση ώστε το περιεχόμενό τους να γίνει πιο προσιτό και οι γνώσεις που περιέχονται σε αυτά πιο εύκολα προσεγγίσιμες από τους αναγνώστες τους. Στα βιβλία αυτά εναρμονίζεται το υψηλό επίπεδο λογοτεχνικότητας με την παροχή γνώσεων η μετάδοση των οποίων θα δυσκόλευε σημαντικά το αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνονται στην περίπτωση που απουσίαζε η λογοτεχνική αφήγηση.
Τα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων οφείλουν να διέπονται από ακρίβεια, οργάνωση και αντικειμενικότητα σε ό,τι αφορά στις γνώσεις που μεταλαμπαδεύουν χωρίς όμως η διαδικασία αυτή να γίνεται με τρόπο στείρο και η πληροφόρηση να αποτελεί τον μοναδικό στόχο του δημιουργού. Για τον λόγο αυτό επισημαίνεται ο συνδυασμός της γνώσης με την λογοτεχνική αφήγηση. Το ύφος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και αποτελεί αρετή για ένα λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων. Το λογοτεχνικό ύφος, η επιλογή των λέξεων και της δομής ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται αλλά και το χιούμορ μπορούν να κάνουν την ανάγνωση ενός βιβλίου γνώσεων ευχάριστη και το πληροφοριακό περιεχόμενο αυτού – ακόμη και αν πρόκειται για ιδέες και γνώσεις που δύσκολα γίνονται αντιληπτές – εύκολα προσεγγίσιμο. Επίσης, η εικονογράφηση ενός τέτοιου βιβλίου μπορεί να συντελέσει ώστε να διεγείρει το ενδιαφέρον των νεαρών αναγνωστών και να συμβάλλει στην κατανόηση των γνώσεων που μεταλαμπαδεύει.
Η παιδαγωγική προσέγγιση των λογοτεχνικών βιβλίων γνώσεων συνοψίζεται στην παροχή γνώσεων αλλά και κινήτρου ώστε τα παιδιά και οι νέοι να διευρύνουν περαιτέρω τους ορίζοντές τους. Ο λογοτεχνικός χαρακτήρας που οι συγγραφείς έχουν προσδώσει στα βιβλία γνώσεων τα τελευταία χρόνια μετατρέπουν τις γνώσεις αυτές πιο ενδιαφέροντες και ελκυστικές.
