Από το Οσκαρ Ντοκιμαντέρ στον Βερμέερ και τον Πικάσο

Mια γκουβερνάντα που έθετε ως όρο η πόρτα του δωματίου της να παραμένει πάντα κλειδωμένη, ώστε να μην ανακαλύψει ουδείς ότι πίσω από τη Μαίρη Πόπινς –όπως την έβλεπαν τα παιδιά που μεγάλωνε επί τέσσερις δεκαετίες –κρυβόταν μία από τις πρωτοπόρες φωτογράφους του 20ού αιώνα και περισσότερα από 100.000 αρνητικά. Ενας διάσημος καλλιτέχνης που βυθίζεται στη μεγαλύτερη χωματερή του κόσμου, στο Ρίο ντε Ζανέιρο, για να φτιάξει πορτρέτα από σκουπίδια και να προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία σε όσους ζουν μέσα σε αυτά. Ενα παλιό εργοστάσιο μεταξιού που έχει μετατραπεί σε λαβύρινθο γεμάτο υπόγεια, κρύπτες και εικαστικές εγκαταστάσεις. Κι ανάμεσά τους, ο διασημότερος καλλιτέχνης του 20ού αιώνα να ζωγραφίζει μπροστά στα μάτια μας.

Ολοι τους κρυμμένοι πίσω από μια τεράστια κλειδαρότρυπα με χαρίσματα χρονομηχανής, που έχει τη μορφή κινηματογραφικής οθόνης. Και όλοι εμείς, τυχεροί, θα έχουμε την ευκαιρία να ρίξουμε μια χορταστική ματιά στον κόσμο τους καθώς είναι μερικοί μόνο από τους πρωταγωνιστές του αφιερώματος «Art & Docs: επίμονα ταλέντα», που διοργανώνουν η Ταινιοθήκη της Ελλάδας και ο μη κυβερνητικός οργανισμός για το ντοκιμαντέρ Exile Room.

Δύο ντοκιμαντέρ υποψήφια για Οσκαρ, κλασικές και φρέσκιες δημιουργίες –συνολικά 10 -, ένα όνομα βαρύ, εκείνο της αδελφής των Ρέιφ και Τζόζεφ Φάινς, της Σοφί, σκηνοθέτιδας των επιτυχημένων ντοκιμαντέρ για τον εκκεντρικό φιλόσοφο Σλάβοϊ Ζίζεκ (θα δώσει και master class για τη σύζευξη εικαστικής δημιουργίας και ντοκιμαντέρ και τον ρόλο της γυναίκας στον χώρο των ταινιών τεκμηρίωσης) και μια σειρά από έλληνες καλλιτέχνες και επαγγελματίες από τον χώρο των τεχνών που θα προλογίζουν το κάθε ντοκιμαντέρ είναι αρκετοί λόγοι ώστε οι φιλότεχνοι να περιορίσουν για μία εβδομάδα τις τσάρκες στις γκαλερί και να πιάσουν θέση στην αίθουσα προβολής της Ταινιοθήκης.

ΟΣΚΑΡΙΚΟ ΑΝΟΙΓΜΑ. Ασημη και μυστικοπαθής όσο ζούσε. Μια αποκάλυψη για την τέχνη της φωτογραφίας όταν πέθανε. Χωρίς δική της οικογένεια, μεγάλωνε παιδιά άλλων επί τέσσερις δεκαετίες και όταν είχε ρεπό ξεκινούσε ένα ιδιότυπο σαφάρι εικόνων στους δρόμους για να καταγράψει με τον δικό της τρόπο την καθημερινότητα της Αμερικής και να αναδειχθεί σε μία από τις σημαντικότερες φωτογράφους δρόμου του 20ού αιώνα. Δεν είναι παράλογο λοιπόν που η ιστορία της Βίβιαν Μάγερ διεκδικεί με αξιώσεις ένα βραβείο Οσκαρ στη φετινή απονομή (22/2), ούτε βεβαίως πως το ντοκιμαντέρ που αφορά στη ζωή και την τέχνη της, των Τζον Μαλούφ και Τσάρλι Σίσκελ, θα ανοίξει το αφιέρωμα (5/2).

Ο ΒΕΡΜΕΕΡ. Κι αν η Βίβιαν Μάγερ άφησε πίσω της ίχνη του μυστικού της, ο Γιοχάνες Βερμέερ πήρε μαζί του το δικό του μυστικό: πώς κατάφερνε να ζωγραφίζει με φωτορεαλιστική πιστότητα όταν η φωτογραφία ανακαλύφθηκε 150 χρόνια αργότερα; Ο αμερικανός γραφίστας και εφευρέτης Τιμ Τζένισον αποφάσισε πάση θυσία να λύσει το μυστήριο. Χρειάστηκε επί πέντε χρόνια να ταξιδεύει σε Ευρώπη και Αμερική, να συναντήσει τον σπουδαίο εν ζωή βρετανό ζωγράφο Ντέιβιντ Χόκνεϊ, να ξαναστήσει τα σκηνικά που απαθανάτισε ο Βερμέερ και να ζωγραφίσει επί 135 ημέρες για να μπορέσει να δώσει τις απαντήσεις που κατέγραψε με τον φακό του ο Τέλερ (6/2).

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ. Στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου μπορεί να έχετε πάει. Μπορεί να ξέρετε και σε ποια αίθουσα βρίσκεται το αγαπημένο σας έργο. Αποκλείεται όμως κάποιος να έχει έως τώρα καταφέρει να τρυπώσει εκεί όπου έφθασε η κάμερα του πολυβραβευμένου Φρέντερικ Γουάισμαν στο πιο πρόσφατο ντοκιμαντέρ του που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες και ήδη έχει κερδίσει διθυραμβικές κριτικές. Πώς όχι άλλωστε, αφού δεν εξαντλείται σε μια παρέλαση αριστουργημάτων –που βεβαίως δεν απουσιάζει –αλλά μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε επίπονες συντηρήσεις έργων τέχνης, γραφειοκρατικά μπερδέματα, ανορθόδοξες ξεναγήσεις και πολλά ακόμη που δεν πιάνει το μάτι του επισκέπτη (8/2).

ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΟ ΡΙΟ. «Μεγάλωσα φτωχός. Τώρα έφθασα στο σημείο να μπορώ να ανταποδώσω» λέει ο φωτογράφος (και γλύπτης) Βικ Μουνίς. Και γι’ αυτό αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του τη Βραζιλία και στις χωματερές της. Συνάντησε τους ανθρώπους που ζουν μέσα στον μεγαλύτερο σκουπιδότοπο, στο Ρίο ντε Ζανέιρο και ζουν ανακυκλώνοντας τα σκουπίδια των άλλων. Γνώρισε τον Ζούμπι που έμαθε να διαβάζει από τα πεταμένα βιβλία των άλλων. Τη Σουέλεμ, μια έφηβη μητέρα που μεγάλωσε στην παραγκούπολη και τη Μάνια που κατέληξε στη χωματερή όταν βρέθηκε σε δύσκολη οικονομική κατάσταση με τον σύζυγό της. Δύο χρόνια πέρασε μαζί τους και έφτιαξε τα πορτρέτα τους από τα σκουπίδια που οι ίδιοι μάζευαν, ενώ τα χρήματα από την πώληση των έργων τούς τα έδωσε για να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα. Ολα τούτα και πολλά ακόμη χώρεσαν στο ντοκιμαντέρ «Αγονη γη» της Λούσι Γουόκερ (10/2).

ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ. Οι εκπλήξεις και τα μυστήρια ωστόσο δεν τελειώνουν εδώ. Μια βουτιά στο δαιδαλώδες ατελιέ του γερμανού εικαστικού Ανσελμ Κίφερ και στα μνημειακών διαστάσεων έργα του αποτελούν οι «Χορταριασμένες πόλεις» της Σόφι Φάινς. Η ταραχώδης σχέση και ο αναπόφευκτος ανταγωνισμός ανάμεσα σε ένα ζευγάρι ιαπώνων καλλιτεχνών, τον Ουσίο και τη Νορίκο Σινοχάρα, αποκαλύπτεται στο φιλμ του Ζάκαρι Χάιντσερλινγκ «Η Ωραία κι ο Πυγμάχος» που ήταν υποψήφιο για Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ το 2014 και τιμημένο μεταξύ άλλων με το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Σάντανς.