Τι άκουγαν στην εποχή του Ελ Γκρέκο;

Αν το λήμμα «διεθνής καριέρα» έχει πολλούς επίδοξους μνηστήρες, υπάρχουν κι αυτές οι περιπτώσεις καλλιτεχνών που αθόρυβα το έχουν κατακτήσει προ πολλού. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή του μουσικού σχήματος Εν Χορδαίς που αδιάκοπα ταξιδεύει και εμφανίζεται στους σημαντικότερους χώρους του εξωτερικού. Για την ακρίβεια, ο όρος «μουσικό σχήμα» είναι φτωχός για να περιγράψει τις δράσεις τού εν λόγω σχήματος, αφού 21 χρόνια τώρα, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, ασχολείται με την έρευνα, μελέτη, διδασκαλία της παραδοσιακής μουσικής. Ενα διαρκές ανοιχτό σχολείο με σεμινάρια, ασταμάτητα κονσέρτα, σεμινάρια, δισκογραφήσεις, συμπράξεις. Μια κολεκτίβα εκλεκτών μουσικών που τώρα κάνει το επόμενο βήμα της (ύστερα από αλλεπάλληλα τζετ λαγκ λόγω συνεχών ταξιδιών για συναυλίες).

ΚΡΗΤΗ, ΙΤΑΛΙΑ, ΙΣΠΑΝΙΑ. Η παράσταση «Μουσικοί σταθμοί στα ίχνη του Ελ Γκρέκο» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα αποτελέσει ένα παράξενο ταξίδι με «όχημα» τη ζωή του μεγάλου ζωγράφου και τις μουσικές του προτιμήσεις. «Ηταν μουσικόφιλος. Ενας σύγχρονός του, ο Ζεμπέ Μαρτίνεφ, μαρτυρεί πως ο Γκρέκο είχε πάντα μουσικούς στο σπίτι του. Εμείς, μελετώντας χρόνια το ρεπερτόριο της εποχής και μέσα από μέρη – σταθμούς για τη ζωή τού ζωγράφου, όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Κρήτη, φτιάχνουμε ένα σενάριο του τι θα μπορούσε να ακούσει αλλά και τι ακουγόταν τότε. Επίσης, είναι γοητευτικό πως βρέθηκε σε προκλήσεις που, τηρουμένων των αναλογιών, έχουμε και εμείς σήμερα. Ας μην ξεχνάμε πως έφτασε να είναι ένας εξέχων ζωγράφος της δυτικής σχολής, ενώ ξεκίνησε ως τυπικός εκπρόσωπος της κρητικής μεταβυζαντινής. Ετσι κι εμείς δραστηριοποιούμαστε ως σχήμα στο εξωτερικό αλλά με ρίζα στην παράδοση και τη βυζαντινή μουσική» μου λέει ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης, μέλος των Εν Χορδαίς, που επίσης συμπληρώνει: «Το ερώτημα ή υπόθεση εργασίας είναι αυτό: Ποια η συνάφεια των τριών διαφορετικών πολιτισμικών τοπίων; Βενετία, Ισπανία, Κρήτη. Πού στέκεται η Ελλάδα ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή; Και ειδικά γνωρίζοντας σήμερα πως η ελληνική μουσική κληρονομιά έχει μεγάλο ιστορικό βάθος, εκτείνεται σε ευρύτερα γεωγραφικά όρια από τα σημερινά, αρμονικοί συγγραφείς έγραψαν από νωρίς για θέματα αισθητικής και θεωρίας στη μουσική (Πυθαγόρας, Αριστόξενος)».

Η αφορμή για να μιλήσουμε με τον Καλαϊτζίδη είναι το «ηχητικό τοπίο» που αυτές τις ημέρες θα αναπαρασταθεί στο Μέγαρο και μάλιστα με τη συμμετοχή της Μαρίας Φαραντούρη. Η κουβέντα όμως ανοίγει έχοντας απέναντί μου έναν ακαδημαϊκό και βιωματικό μουσικό με γνώση του θέματος. Πώς, ας πούμε, ανταποκρινόμαστε σε αυτή τη μεγάλη παράδοση του τόπου μας; «Το πλαίσιο λείπει. Σε όλο το τόξο τής Μεσογείου είναι θεσμοθετημένο. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά προστατεύεται. Ενθαρρύνεται. Εδώ είναι αμβλυμμένο αυτό το πλαίσιο. Ερχονται διάφορες ιδιωτικές πρωτοβουλίες να καλύψουν το κενό. Δεν συνεργάζονται ποτέ μεταξύ τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είμαστε απόντες από τα μεγάλα world festival και τους συναυλιακούς χώρους. Ο κόσμος έξω ξέρει 2-3 επιτυχίες ελληνικές, αν και οφείλω να πω πως αν κάποιοι έχουν μια εξωστρέφεια στις ημέρες μας, είναι τα σχήματα και οι καλλιτέχνες παραδοσιακής μουσικής όπως ο Ψαρογιώργης, ο Σωκράτης Σινόπουλος και άλλοι, αλλά μεμονωμένα».

ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Δεν αποφεύγω την ερώτηση για τη βυζαντινή μουσική. «Την ταυτίζουμε με την εκκλησιαστική μουσική, υπήρχε όμως και η κοσμική μουσική (χωρίς να είναι δίπολο). Η βυζαντινή όμως μουσική εκτείνεται σε 1.000 χρόνια, υπάρχουν χειρόγραφα απ’ τον 10ο αιώνα, έχουν διασωθεί 7.500 κώδικες. Ακόμα η επιστήμη έχει να διανύσει δρόμο στην καταγραφή της. Εξάλλου υπάρχει η προφορική παράδοση που έχει διασώσει κα θέματα καθημερινότητας. Υπάρχει, ας πούμε, ένα δημοτικό όπου ο Τσιμισκής εμφανίζεται να πηγαίνει ακάλεστος σε γάμο. Θα προτιμούσα τον όρο βυζαντινή μουσική κληρονομιά. Εδώ χωράει και ο Μίκης» σημειώνει ο Καλαϊτζίδης, που κλείνοντας περιγράφει τι θα ακούσουμε στο Μέγαρο: «Εργα κρητών μεταβυζαντινών μελουργών, σκοπούς της κρητικής παράδοσης, αναγεννησιακή μουσική από την Ιταλία και την Ισπανία και τέσσερις δικές μας συνθέσεις που εμπνευστήκαμε από τις περιπέτειες του Ελ Γκρέκο».

Info: «Μουσικοί σταθμοί στα ίχνη του Ελ Γκρέκο», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Πέμπτη στις 20.30.