Λόγος και ο Αντίλογος υπάρχουν από την πρώτη συγκρότηση της κοινωνίας των ανθρώπων. Η μετάβαση της ανθρώπινης αγέλης προς την κοινωνική συγκρότηση δημιούργησε εξαρχής διαφοροποιημένες ομάδες συμφερόντων, αιτημάτων, απαιτήσεων, επιδιώξεων και απορρίψεων.
Αν καταφύγουμε στα μεγάλα βιβλία των δύο ιστορικών λαών, τα ομηρικά έπη και τη Βίβλο, θα βρούμε αντιπαραθέσεις, αντικρούσεις, αντιμωλίες με όχημα την αντίθεση δομημένων λογικά ή συναισθηματικά ρητορικών. Η αντιπαράθεση, π.χ., Αγαμέμνονος – Αχιλλέα ή Αγαμέμνονος – Νέστορος στην «Ιλιάδα» και η σύγκρουση πριν από τον φόνο, τον πρώτο φόνο της Ιστορίας, ανάμεσα στον Αβελ και στον Κάιν είναι τα πρότυπα αυτού του μοντέλου λεκτικού πολέμου που οι σοφιστές ονόμασαν «δισσούς λόγους» –λόγος και αντίλογος.

Τα ρητορικά γυμνάσματα του Γοργία, του θεμελιωτή της ρητορικής, φθάνουν στην υπερβολή, αφού για να προσελκύσει μαθητές επ’ αμοιβή συνέτασσε επιδεικτικούς, πανηγυρικούς ή δικανικούς λόγους με υποθετικές αντιθέσεις, ανατρέποντας συχνά καθιερωμένες ιδέες, ήθη και κοινωνικές παραδοχές.

Οταν η επική, η λυρική και η δραματική ποίηση ξεμπροστιάζει την Ελένη, ως επίορκη, μοιχαλίδα και έκδοτη στις ηδονές, ο Γοργίας συντάσσει «Ελένης Εγκώμιον»! Αριστούργημα σοφιστικής τόσο πειστικό, ώστε το ξεπατικώνει ο Ευριπίδης στον λόγο της Ελένης στις «Τρωάδες».

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ. Με τους ρήτορες του «Κανόνα» της αρχαιότητας (Λυσίας, Αισχίνης, Υπερείδης, Δημοσθένης, Ισοκράτης) επικυρώνεται ο ορισμός του Γοργία πως η ρητορική είναι «δημιουργός πειθούς». Οχι αλήθειας, αλλά πειστικότητας! Αρα ο ρήτορας πρέπει να επιστρατεύσει στρατηγικές για να πείσει δικαστές, ενόρκους, βουλευτές, στρατιώτες, πριν από τη μάχη, διπλωμάτες του αντιπάλου, εμπόρους στη διαπραγμάτευση, λαό, μάζες και όχλους.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά το Γουδή επέβαλε την Αναθεωρητική Βουλή ενώ τα πλήθη απαιτούσαν Συντακτική Συνέλευση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου στο Σύνταγμα, τον Οκτώβριο του 1944, διακήρυξε, συμφωνώντας με τα συνθήματα του εαμικού πλήθους, την πίστη του στη Λαοκρατία και 40 ημέρες μετά έφερε τον Τσόρτσιλ από τη Μ. Βρετανία, τα αγγλικά τα τανκς και αιματοκυλίστηκε ο Δεκέμβρης για να γίνει η Λαοκρατία Βάρκιζα και Εμφύλιος!

Ναι, με όσα προανέφερα δεν θέλω να μείνει κανείς με την εντύπωση πως η ρητορική πειθώ είναι πάντα το ένδυμα του ψεύδους, η παραπλάνηση και η άδικη συλλογιστική. Αλλά και όταν υπερασπίζεται ο ρήτορας το δίκαιο, την αλήθεια και τη νομιμότητα, κι όταν προσπαθεί να αποκαλύψει τα ψεύδη, πάλι χρειάζεται να επιστρατεύσει τακτικές του λόγου, ρητορικά σχήματα απροσδόκητα, ανατροπές, αιφνιδιασμούς, εντυπωσιακά ντοκουμέντα, απόρρητες μαρτυρίες για να στηρίξει την υπερασπιστική του γραμμή.

Από την εποχή του Δημοσθένη, του Κικέρωνα, του Ροβεσπιέρου και του Μαρά, του Ζολά και του Σαρίπολου, του Γεωργίου, πάλι, Παπανδρέου, στην περίφημη δίκη της Λαμίας, του Αρη Βελουχιώτη, πάλι, στην Πλατεία Ελευθερίας της Λαμίας που κήρυξε το Δεύτερο Αντάρτικο, ο δημόσιος λόγος, είτε πολιτικός είτε δικανικός ή πανηγυρικός, σχεδιάζεται και δομείται βάσει των κλασικών κανόνων της ρητορικής, όπου επιστρατεύονται επιχειρήματα, ντοκουμέντα, ιστορικά προηγούμενα, συναισθηματικός φόρτος και λεκτικός βομβαρδισμός.

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ. Στο θέατρο Δημήτρης Χορν ο Σταμάτης Φασουλής μετέφρασε και ερμηνεύει τον μονόλογο του «Δικηγόρου Ντάροου», με σκηνοθέτη τον Νίκο Χατζόπουλο, ως δεύτερο μάτι ενός τολμηρού, διψοκίνδυνου και μοναχικού δικηγόρου σε μια εχθρική Αμερική πριν από 120 χρόνια, τότε που έχει αγριέψει ο Καπιταλισμός και το Κεφάλαιο διεκδικεί βίαια τη συμμετοχή του στην άσκηση της εξουσίας επιβάλλοντας θεσμούς και νόμους που το προστατεύουν και το ενισχύουν, και ως αντίδραση εμφανίζονται οι πρώτες αντιστάσεις, ο πρώιμος και αθώος συνδικαλισμός και η έμπρακτη διαπίστωση της μαρξιστικής θεωρίας περί εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Ο Ντάροου είναι υπόδειγμα επαγγελματικής πορείας και σοφίας. Ξεκίνησε ως δικηγόρος των μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών σιδηροδρόμων και των συμφερόντων τους, πράγμα που σημαίνει πως έμαθε από μέσα, από τους μηχανισμούς του κεφαλαίου, τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος κι έτσι, όταν, ως άνθρωπος με όρθια συνείδηση, αντιλήφθηκε το πλέγμα της κοινωνικής αδικίας άλλαξε στρατόπεδο και έτσι, ως γνώστης, υπερασπίστηκε τα δίκαια των εργαζομένων, των κυνηγημένων από το σύστημα και των αδικημένων, έστω κι αν έχουν καταφύγει στη βία για να επιβιώσουν.

Αυτή η μετατόπιση από το ένα στρατόπεδο στο άλλο ξεκίνησε από τον Προμηθέα, Τιτάνα που συμμάχησε με τους νέους θεούς, συνεχίστηκε με τον μεγαλοαστό Μαρξ και τον πλούσιο Ενγκελς και φτάνει ώς τον μεγαλοαστό Γκεβάρα.

Ο Σταμάτης Φασουλής ερμηνεύει το κείμενο του Ντ. Ρίντελς με κύρος, έξοχους ρυθμούς, συχνά πικρό χιούμορ, συναισθηματική φόρτιση και πειθώ που φτάνει στο ομόρριζο πείσμα.
Νομίζω ότι είναι μια από τις εντελέστερες ερμηνείες του. Ο σκηνικός χώρος που οργάνωσε ο Παντελιδάκης (ντοσιέ, βιβλία, γραφεία δικηγορικής επαγγελματικής… αναρχίας) δείχνει πως η πολυνομία και το φακέλωμα είναι η ουσία του καπιταλισμού.

Συγγραφέας

Ντέιβιντ Γ. Ρίντελς

Απόδοση

Σταμάτης Φασουλής

Σκηνοθεσία

Νίκος Χατζόπουλος

Σκηνικό

Μανόλης Παντελιδάκης

Κοστούμι

Ντένη Βαχλιώτη

Φωτισμοί

Λευτέρης Παυλόπουλος

Μουσική

Λεωνίδας Μαριδάκης

Βοηθός σκηνοθέτη

Νικήτας Αναστόπουλος

Ερμηνεύει

Σταμάτης Φασουλής

Θέατρο

Δημήτρης Χορν

Αμερικής 10,

τηλ: 210-3612.500

Τελευταία Νέα