Τραύματα που δεν έκλεισαν εδώ και αιώνες. Φακελάκια που δόθηκαν σε γιατρούς παρά το γεγονός ότι εκείνοι δεν βοήθησαν τους ασθενείς τους. Λεπροί, φθισικοί σε κρίση ασφυξίας, διαβητικοί ή ακόμη και ασθενείς με διαταραχή του θυρεοειδούς, που κέρδισαν μια θέση στην αιωνιότητα. Ουροδοχεία (πάπιες), οδοντιατρικές τανάλιες, κολπικοί διαστολείς, θερμοφόρες και βεντούζες, που θα μπορούσαν να ανήκουν στον εξοπλισμό ενός νοσοκομείου του 21ου αιώνα.
Αν μάλιστα κάποιος σας δώσει τις συντεταγμένες, ότι όλα αυτά, δηλαδή, έχουν συγκεντρωθεί σε έναν κατάλευκο χώρο επί της Βασιλίσσης Σοφίας όπου κυκλοφορούν εργαζόμενοι με λευκές ποδιές, τότε αμέσως το μυαλό σας θα πάει σε κάποιο μεγάλο νοσοκομείο, και όχι εκεί που πραγματικά βρίσκονται: στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ντυμένο στα κατάλευκα με πινελιές του πράσινου της χειρουργικής ρόμπας, έχει φορέσει στους φύλακές του ιατρικές ποδιές κι έχει συγκεντρώσει στις προθήκες του περισσότερα από 230 αντικείμενα για να ανοίξει το δεύτερο κεφάλαιο της τριλογίας εκθέσεων γύρω από τα θέματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο ανέκαθεν –τον έρωτα, την υγεία και τον θάνατο –με το αφιέρωμα «Ιασις, υγεία, νόσος: θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό».
Οσοι φοβούνται τις σύριγγες ή το αίμα μπορούν άφοβα να διαβούν το κατώφλι και να αφεθούν εκ του ασφαλούς να ανακαλύψουν ιστορίες που μπορεί να χρονολογούνται αιώνες πριν από την εποχή μας αλλά μοιάζουν σαν να έγιναν χθες.
Φακελάκι, για παράδειγμα, μπορεί να μην έπαιρναν οι γιατροί στην αρχαιότητα. Οχι τουλάχιστον με τη σημερινή μορφή.
Μήπως όμως ο Γάιος Στερτίνιος Ξενοφών, ο διάσημος γιατρός από την Κω, δεν έκανε την τεράστια περιουσία του μόνο επειδή παρείχε στον αυτοκράτορα Κλαύδιο τις ιατρικές του υπηρεσίες με μισθό 600.000 σηστέρτιους ετησίως (όταν ο αυτοκρατορικός ήταν 500.000 σηστέρτιοι) αλλά επειδή βοήθησε –όπως λένε φήμες –τη σύζυγό του, Αγριππίνα να τον δολοφονήσει; Οπου κι αν βρίσκεται η αλήθεια, εμείς τον γνωρίζουμε ως τον πρώτο που υπήρξε ταυτοχρόνως γιατρός, ιερέας του Ασκληπιού και ευεργέτης του ιερού (προσέφερε πολλές χορηγίες) μέσα και από τα νομίσματα που κόπηκαν προς τιμήν του μετά τον θάνατό του.
Ο ΓΗΤΕΥΤΗΣ ΙΑΣΩΝ. Κι αν ο Γάιος Στερτίνιος Ξενοφών ως γιατρός και μάλιστα συντοπίτης του πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη είναι παρών, ο Ιάσων, ο μυθικός ήρωας της Αργοναυτικής Εκστρατείας, για ποιον λόγο βρίσκεται στην ίδια εκθεσιακή παρέα; Ενας κορινθιακός κρατήρας του 560 π.Χ. δίνει την απάντηση. Στην επιφάνειά του απεικονίζεται ο Ιάσων να γιατρεύει τον τυφλό βασιλιά της Θράκης Φινέα, ο οποίος του αποκάλυψε το μυστικό για να περάσει με επιτυχία τις Συμπληγάδες Πέτρες.
Ηταν όμως ο Ιάσων –μετέπειτα σύζυγος της Μήδειας –γιατρός; «Οι ιαματικές του ικανότητες φαίνονται κι από το όνομά του», μας εξηγεί ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και συνεπιμελητής της έκθεσης –μαζί με τον αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα –Νίκος Σταμπολίδης. «Προέρχεται από το ρήμα ιάομαι (ιώμαι), που σημαίνει θεραπεύω και φαίνεται ότι διδάχθηκε την ιαματική τέχνη από τον Κένταυρο Χείρωνα».
Μάτια, χέρια, πόδια –ανάμεσά τους κι ένα σκουρόχρωμο που οι ειδικοί ερμηνεύουν ως διαβητικό, αλλά και ένα με κιρσό –μήτρες, πέη και μαστοί φαίνεται ότι ήταν τα πιο ευπαθή σημεία που οι θνητοί της αρχαιότητας –από τα τέλη του 13ου αι. π.Χ. έως τον 3ου αι. μ.Χ., περίοδο που καλύπτει η έκθεση –ζητούσαν από τον Ασκληπιό και την οικογένειά του (σε πλήρη παράταξη στην έκθεση) να τους γιατρέψουν. Και πολλά αυτιά. Μόνο, που όπως μας εξηγεί ο Νίκος Σταμπολίδης, δεν αποκλείεται στα τάματα όπου απεικονίζονται δυο αυτιά, ο πιστός να μην αντιμετώπιζε πρόβλημα και με τα δυο ακουστικά του όργανα, αλλά να τα αφιέρωνε για να ζητήσει από τον θεό να τον ακούσει με προσοχή.
Κι αν τα κρανία με ίχνη χειρουργικών επεμβάσεων και οι γνάθοι με οδοντικές προσθήκες και τα δεμένα με χρυσό σύρμα δόντια τα γνωρίζουν όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία της ιατρικής, δύσκολα να μη γοητευτεί κάποιος από τα αγγεία – μπουκαλάκια που βρίσκονταν στο φαρμακείο ενός σπιτιού του 4ου αι. π.Χ. από την Ερέτρια. Ενα μάλιστα έχει γραμμένο στην επιφάνεια το όνομα του φαρμακοποιού (ή του εμπόρου) –Λύσιος –ενώ εκτιμάται από το σχήμα ότι περιείχε απόσταγμα από τον θάμνο λύκιον και θεράπευε από δερματικές νόσους έως συμπτώματα λύσσας και πεπτικό έλκος.
ΚΑΤΑΡΑ ΣΕ 17 ΓΙΑΤΡΟΥΣ. Στις απαραίτητες στάσεις στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται τα δοχεία ούρησης και αφόδευσης –σαν τις σημερινές νοσοκομειακές πάπιες. Το συμβόλαιο που έκανε ο βασιλιάς του Ιδαλίου Στασίκυπρος με τον γιατρό Ονάσιλο και τους αδελφούς του για να φροντίσουν τους τραυματίες σε εμπόλεμη περίοδο (5ος αι. π.Χ.).
Η κατάρα γραμμένη σε ένα μολύβδινο έλασμα από την Κάτω Ιταλία για 17 γιατρούς! «Πιθανόν να μην πρόκειται για κάποιον ασθενή – θύμα, αλλά για αντίζηλο γιατρό ή για κάποιον που εκδιώχθηκε από τη συγκεκριμένη ιατρική ομάδα, αφού στο κείμενο τούς καταριέται να μην έχουν δουλειά και να αποτυγχάνουν στις επεμβάσεις», λέει ο κ. Σταμπολίδης. Και βεβαίως, σε δυο μαρμάρινα γυναικεία κεφάλια που αποτελούν τις μοναδικές σωζόμενες δημιουργίες των γιων του Πραξιτέλη, του Κηφισόδοτου του Νεότερου (ο παππούς του είχε φιλοτεχνήσει το διάσημο γλυπτό της Ειρήνης με τον Πλούτο παιδί στην αγκαλιά της) και του Τιμάρχου (τέλη 4ου – αρχές 3ου αι. π.Χ.) που κοσμούσαν τον βωμό του Ασκληπιείου στην Κω.
Αναζήτηση
