Σαντορίνη: Σήμα SOS για τις πολύτιμες τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου

Χάθηκαν κάτω από τόνους ηφαιστειακής τέφρας. Αναδύθηκαν ύστερα από 3.500 χρόνια θρυμματισμένες και αναδείχθηκαν –όταν τελικά βγήκαν από την «Εντατική» του εργαστηρίου συντήρησης –από τις ωραιότερες αλλά και πιο διάσημες τοιχογραφίες του προϊστορικού κόσμου.

Ωστόσο δεν είχαν πάντα την τύχη που τους άξιζε. Ο γυμνός νεαρός Ψαράς με τη λεία του ανά χείρας, οι κομψές Κροκοσυλλέκτριες, οι ευέλικτες και καμωμένες αριστοτεχνικά με μια μονοκοντυλιά Αντιλόπες μπορεί να δέχονται τα βλέμματα θαυμασμού των επισκεπτών του πρώτου ορόφου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όταν βεβαίως επαρκεί το προσωπικό και είναι ανοιχτός.

Αλλες φορές όμως βρίσκονται κακοτυπωμένες σε πλαστικές σακούλες και σε διαφημιστικές αφίσες (έως και χώρου εκμάθησης πολεμικών τεχνών) στους δρόμους της γενέτειράς τους, της Θήρας.

Και η κακοτυχία τους μοιάζει να μην έχει τέλος, καθώς οι τουλάχιστον 15 ζωγραφικές συνθέσεις που η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως ήδη από τη δεκαετία του ’60 –χαρακτηριστικά δείγματα του υψηλού επιπέδου ζωής των κατοίκων του κοσμοπολίτικου Ακρωτηρίου, του προϊστορικού οικισμού της Θήρας –και οι οποίες δεν έχουν ακόμη δεχθεί τις φροντίδες των ειδικών, κινδυνεύουν να μείνουν για πάντα αποθηκευμένες σε συρτάρια και βορά των ποντικιών καθώς το αφρολέξ με το οποίο είναι τυλιγμένες αποτελεί ιδανική φωλιά για τα τρωκτικά.

Η εικόνα μιλά μόνη της.

Δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο συνολικής έκτασης 13 στρεμμάτων, που έχει φέρει στο φως περί τα 35 κτίρια, πολλά εξ αυτών πολυώροφα, και τα οποία καταστράφηκαν από την έκρηξη του ηφαιστείου, το 1615 π.Χ., βρίσκεται το εργαστήριο συντήρησης. Πάνω στην αμμοδόχο, όπως λέγεται ο γεμισμένος με άμμο θαλάσσης ξύλινος δίσκος, είναι αφημένη στη μέση μια τοιχογραφία με σπείρες, που προέρχεται από την Ξεστή 3 –ένα από τα κτίρια που έχει ανασκαφεί πλήρως κι έχει δώσει περισσότερες τοιχογραφίες από όσες όλες οι θέσεις στο Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης.

«Δεν προλάβαμε να ολοκληρώσουμε τη δουλειά μας όταν έκλεισε το εργαστήριο τον Ιανουάριο» εξηγεί ο συντηρητής από το 2003 στο Ακρωτήρι, Μανώλης Χαμαουί, και μας δείχνει πώς από σχεδόν άμορφη μάζα τα κομμάτια μιας νωπογραφίας μπαίνουν το ένα δίπλα στο άλλο, «σαν ένα παζλ που δεν ξέρεις όμως εξαρχής ποια είναι η εικόνα που πρέπει να σχηματίσεις».

ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΜΑΤΑ. Η στρόφιγγα της χρηματοδότησης για την ανασκαφή του Ακρωτηρίου –χώρου από τον οποίο περνούν περί τους 2.000 έως 3.000 επισκέπτες ημερησίως –έκλεισε πριν από τέσσερα χρόνια, όταν ο κωδικός που είχε το έργο στο πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων καταργήθηκε, ενώ και η Αρχαιολογική Εταιρεία στην οποία ανήκει η ανασκαφή δεν δύναται να συνδράμει οικονομικά, καθώς διαθέτει πολλά ανεκμετάλλευτα ακίνητα για τα οποία επιπλέον φορολογείται.

Το υπουργείο Πολιτισμού εισπράττει το 1,5 εκατ. ευρώ του τζίρου των εισιτηρίων που κόβονται κατά το διάστημα Απριλίου – Οκτωβρίου, σύμφωνα με στοιχεία που μας δόθηκαν από τους ανθρώπους της ανασκαφής, αλλά επιστρέφει στον χώρο μόνο το κόστος των λειτουργικών εξόδων. Οι ανασκαφές δε στην Ξεστή 4, το θεωρούμενο ως δημόσιο κτίριο με την περίφημη πομπή ανδρών και το σημείο όπου βρέθηκε ο χρυσός αίγαγρος –εκτιμάται ότι πρόκειται για υπαίθριο ιερό – έχουν σταματήσει εδώ και 14 χρόνια.

«Παρ’ όλ’ αυτά, τα τρία από τα τέσσερα χρόνια καταφέραμε με την Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας (σ.σ.: σωματείο για την υποστήριξη των ανασκαφών στο Ακρωτήρι) να κρατήσουμε ανοιχτό το εργαστήριο» λέει ο κ. Ντούμας. Φέτος όμως τα χρήματα δεν επαρκούσαν για την απασχόληση τουλάχιστον δύο συντηρητών, ενός ζωγράφου και ενός αρχαιολόγου, αν και κάποτε στον ίδιο χώρο απασχολούνταν ακόμη και 20 συντηρητές.

Κι ο χώρος όπου είχαν «αναστηθεί» όλες οι διάσημες τοιχογραφίες έβαλε λουκέτο. Οι έμπειροι συντηρητές δοκίμασαν την τύχη τους ως σερβιτόροι και οι τοιχογραφίες –τόσο όσες είναι συντηρημένες και αναρτημένες σε ειδικούς πίνακες όσο και οι ασυντήρητες –βυθίστηκαν στο σκοτάδι.

Η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Για να το πετύχουν, ο πολιτιστικός σύλλογος Εστία στον Πύργο, το Πολιτιστικό Χωριό – Cultural Village, το εστιατόριο Selene και το εργαστήριο τσαμπούνας La Ponta διοργάνωσαν σειρά εκδηλώσεων με ομιλίες, σιωπηρή δημοπρασία έργων τέχνης που δημιούργησαν επί τούτου 35 ντόπιοι καλλιτέχνες, λαχειοφόρο αγορά με δώρα που είχαν προσφέρει πολλοί επιχειρηματίες του νησιού, εργαστήρια για παιδιά και συναυλία στον Πύργο. Και κατάφεραν μέσα σε μία μόνο ημέρα, την περασμένη Κυριακή, να συγκεντρώσουν (και με τη συμμετοχή χορηγών) 25.000 ευρώ, έσοδα που διατέθηκαν αποκλειστικά υπέρ του Ακρωτηρίου.

Η πρωτοβουλία αυτή των κατοίκων της Θήρας, που έγινε υπό την αιγίδα του Δήμου Θήρας, δεν είναι η πρώτη σχετικά με το Ακρωτήρι. Ηδη, εκτός του αρχαιολογικού χώρου λειτουργεί από την Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας πωλητήριο με αναμνηστικά –δημιουργίες εικαστικών δημιουργών –με τζίρο 500 ευρώ ημερησίως, χρήματα που προορίζονται για τις ανάγκες του χώρου. Την ίδια ώρα, το πωλητήριο του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων –το οποίο, σημειωτέον, έχει καταλάβει τον χώρο του ιατρείου και τα έσοδά του καταλήγουν στον κορβανά του υπουργείου Πολιτισμού –κάνει τζίρο, σύμφωνα με τον κ. Ντούμα, 17 ευρώ και διαθέτει ελάχιστα αντικείμενα σχετικά με το Ακρωτήρι.