Είναι δαφνοστεφανωμένος και ώριμος ηλικιακά όπως μαρτυρά το γεγονός ότι έχει γένια. Τα δύο λευκά άτια σέρνουν το άρμα του, άγνωστο προς ποιον προορισμό. Μπροστά του ο Ερμής ως ψυχοπομπός, ως ο θεός δηλαδή που οδηγεί τις ψυχές στον Κάτω Κόσμο, φορά μανδύα και το χαρακτηριστικό πλατύγυρο καπέλο του, τον πέτασο, φέρει φτερά στα πόδια του και κρατά στο χέρι του το σύμβολό του, το κηρύκειο, ένα ραβδί – σύμβολο της ομόνοιας, καθώς σύμφωνα με τον μύθο με αυτό είχε χωρίσει τα δύο φίδια που διακρίνονται πλεγμένα γύρω του.
Είναι το νέο –ψηφιδωτό τούτη τη φορά –αίνιγμα που αποκαλύπτεται στο ταφικό οικοδόμημα της Αμφίπολης και πολλοί ερευνητές κάνουν λόγο για μοναδικό εύρημα. Η διαστάσεων 3×4,5 μ. παράσταση κάλυπτε το δάπεδο του χώρου που βρίσκεται πίσω από τις Καρυάτιδες, κρυμμένη κάτω από την αμμώδη επίχωση, η οποία είχε γεμίσει τον χώρο ώς την οροφή και έφθανε σε ύψος τα 6 μέτρα.
Η λύση του συγκεκριμένου αινίγματος ενδέχεται, σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, να απαντήσει και στο πιο «καυτό» ερώτημα που αφορά στην ταυτότητα του νεκρού του συγκεκριμένου ταφικού μνημείου.
«Πρόκειται σαφώς για μια σκηνή καθόδου στον Αδη», παρατηρούσε χθες πανεπιστημιακός δάσκαλος, «σαν εκείνες που συναντούμε συχνά σε παραστάσεις αττικών αγγείων» και χαρακτηρίζει το ψηφιδωτό δείγμα υψηλής τέχνης, λόγω της πλαστικότητας των μορφών, του τρόπου που έχει αποδοθεί η κίνηση, της έντασης στο πρόσωπο και στους μυς του γενειοφόρου άνδρα, την απόδοση των λεπτομερειών –χαρακτηριστικό είναι ότι τα μάτια του δεύτερου αλόγου έχουν σκούρο μπλε χρώμα, όπως μας έλεγε χθες στέλεχος του υπουργείου Πολιτισμού που είδε το ψηφιδωτό από κοντά –και τον συνδυασμό των χρωμάτων.
Στοιχεία που παραπέμπουν –σύμφωνα πάντα με την ίδια πηγή –στα ρεαλιστικά πρότυπα της μακεδονικής ζωγραφικής και θυμίζουν την τοιχογραφία με την αρπαγή της Περσεφόνης, η οποία έχει δώσει και το όνομά της σε έναν από τους μεγαλύτερους και πιο καλοκτισμένους τάφους στη Βεργίνα.
Κατασκευασμένη από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου, γκριζωπού, μπλε, κόκκινου και κίτρινου χρώματος, η παράσταση περιβάλλεται από διακοσμητικό πλαίσιο πλάτους 60 εκ. με διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα σπείρα, ενώ στο φόντο επικρατούν αποχρώσεις του γκρι και του μπλε. Ο καλλιτέχνης που τη σχεδίασε και την κατασκεύασε δε, εκτιμάται ότι ήταν από τους αριστοτέχνες του είδους, καθώς ανάλογης ποιότητας ψηφιδωτά μπορεί κάποιος να συναντήσει στις πολυτελείς επαύλεις που έχουν ανασκαφεί στην Πέλλα.
«Ενα τέτοιου είδους ψηφιδωτό με ανθρωπόμορφες παραστάσεις δεν έχει βρεθεί ώς τώρα σε μακεδονικό τάφο» μας έλεγε χθες υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Πολιτισμού που γνωρίζει σε βάθος τη μακεδονική περίοδο. «Ομως δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται ψηφιδωτό σε μακεδονικό τάφο. Σε έναν άλλο τάφο που ανασκάφηκε παλαιότερα στον λόφο Καστά βρέθηκε ψηφιδωτό που απεικόνιζε ρόμβους» συνεχίζει τονίζοντας ότι δεν μπορεί να τοποθετηθεί εύκολα κάποιος επί του υπό ανασκαφή ευρήματος και να μιλά για μακεδονικό ταφικό μνημείο, από τη στιγμή που δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα επαρκή στοιχεία για τη χρονολόγησή του, όπως επί παραδείγματι κεραμική.
Η επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού θεωρεί ότι η αποκάλυψη της συγκεκριμένης παράστασης ενισχύει την άποψη της ανασκαφέως Κατερίνας Περιστέρη, η οποία χρονολογεί το ταφικό μνημείο στο τέλος του 4ου αι. π.Χ.
Η εντυπωσιακή σύνθεση ωστόσο δεν έχει αποκαλύψει ακόμη όλα της τα μυστικά.
Δεν είναι μόνο το κεντρικό κομμάτι της σύνθεσης –ένας κύκλος διαμέτρου περίπου 80 εκ. –που έχει υποστεί φθορές και το οποίο οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι θα μπορέσουν να ανασυνθέσουν ένα μέρος του τουλάχιστον καθώς έχει εντοπισθεί στην επίχωση αρκετό υλικό και τις επόμενες ημέρες θα γίνει προσπάθεια συγκόλλησης και αποκατάστασής του, ώστε να δοθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συνολική εικόνα της παράστασης.
Το αίνιγμα δεν πρόκειται να λυθεί αν δεν αποκαλυφθεί πλήρως το ψηφιδωτό δάπεδο, καθώς η επίχωση δεν έχει ακόμη αφαιρεθεί ανατολικά και δυτικά σε πλάτος περίπου 60 εκ.
ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ. Ωσπου η εικόνα να αποκαλυφθεί πλήρως διατυπώνονται διάφορα πιθανά σενάρια. Σύμφωνα με το πρώτο ενδέχεται είτε στο τμήμα που θα ανασκαφεί είτε σε αυτό που θα αποκατασταθεί να υπάρχει κάποια επιγραφή που να μαρτυρά το όνομα του νεκρού, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα ψηφιδωτών με επιγραφές.
Σύμφωνα με άλλο, αναμένεται να αποκαλυφθεί ακόμη μια μορφή πίσω από τον πρωταγωνιστή της σκηνής.
Αν πρόκειται για άνδρα, δεν αποκλείεται να είναι θεράπων ή συνοδός του γενειοφόρου. Αν πρόκειται για γυναίκα τότε υπάρχουν δύο πιθανότητες: πρώτον, η γυναίκα να είναι η Περσεφόνη –οπότε μιλάμε πλέον για τη σκηνή της αρπαγής της από τον Πλούτωνα.
Δεύτερον, κάποια άλλη μυθολογική μορφή, γεγονός που ίσως να μη δώσει άμεσα απάντηση στο επίμαχο ερώτημα για την ταυτότητα του νεκρού και η όλη σύνθεση να θεωρηθεί διακοσμητική σε ένα μνημείο με πολλά ετερόκλητα και πρωτότυπα στοιχεία. Αν όμως η παρουσία της δεν συμβάλλει στην ερμηνεία της παράστασης βάσει της μυθολογίας τότε εκτιμάται ότι ο γενειοφόρος άνδρας θα μπορούσε να ταυτισθεί με τον νεκρό που έχει ταφεί στον επιβλητικό τύμβο.
Ο εντοπισμός της περιμετρικής διακόσμησης του ψηφιδωτού έστρεψε την προσοχή των αρχαιολόγων στον δεύτερο χώρο –πίσω από τις Καρυάτιδες –αφήνοντας κατά μέρος την αφαίρεση της επιχωμάτωσης στον τρίτο χώρο που θα απελευθερώσει την είσοδο προς την υπόγεια δίοδο.
Οι εργασίες αποκάλυψης του ψηφιδωτού άλλωστε έγιναν αιτία να εντοπισθούν και δύο κατώφλια: ένα πώρινο ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων, καλυμμένο με λευκό κονίαμα, και ένα μαρμάρινο –από την άλλη πλευρά του ανοίγματος που οδηγεί στον τρίτο χώρο –διακοσμημένο στο κάτω μέρος του με ιωνικό κυμάτιο.
Αναζήτηση
