Εντυπωσίασε τον Ναπολέοντα και έφθασε ως διπλωμάτης στην αυλή του Αλή Πασά. Μια ολόκληρη γειτονιά φέρει ακόμη και σήμερα το οικογενειακό του όνομα στο Αργοστόλι. Κι όμως, τόσο η ζωή όσο και το πολύπλευρο καλλιτεχνικό έργο του ζωγράφου, αγιογράφου και αρχιτέκτονα – ανάμεσα σε άλλα – δημιουργού αποκαλύπτεται για πρώτη φορά συνολικά μέσα από μια μνημειακή έκδοση

Κινδύνευσε µέσα σε µια νύχτα να χάσει τα πάντα. Γλίτωσε την τελευταία στιγµή από τα χέρια των Τούρκων και φυγαδεύτηκε στην Οδησσό µε το πλοίο που περισυνέλεξε από τα νερά του Βοσπόρου το σκήνωµα του απαγχονισµένου Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’. Ποιο ήταν το αµάρτηµα του κεφαλλονίτη ιππότη µε το οικογενειακό όνοµα στο Libro d’ Oro, του ανθρώπου που είχε επισκεφθεί ως διπλωµάτης την αυλή του Αλή Πασά, ήταν στενός φίλος του Αδαµάντιου Κοραή και του Ιωάννη Καποδίστρια και είχε αναδειχθεί σε αγαπηµένο αρχιτέκτονα του Μεγάλου Ναπολέοντα;

Είχε οργανώσει μια παράσταση στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης με θέμα την Αλωση και τη σφαγή των Ελλήνων στην Αγία Σοφία.

Η ζωή του Γεράσιμου Πιτζαμάνου –του «άγνωστου» στο ευρύ κοινό πολύπλευρου καλλιτέχνη –δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από μυθιστορήματα με πλούσια πλοκή. Και τώρα η πορεία του χαρισματικού αρχιτέκτονα, αγιογράφου, ζωγράφου, αξιωματικού του στρατού και λόγιου –για να αναφέρουμε μερικές μόνο από τις ιδιότητές του –αποκαλύπτεται πλήρως για πρώτη φορά μέσα από μια δίτομη αναλυτική και πλούσια εικονογραφημένη μελέτη της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος που βασίστηκε στη συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου υπό την επιμέλεια της Αναστασίας Κούλη.

Σήμερα μπορεί ελάχιστοι να γνωρίζουν τον γιο του ιερέα – αγιογράφου και πρώην στρατιωτικού που γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1787 στο Αργοστόλι Κεφαλονιάς. Οι περισσότεροι όμως γνωρίζουν τα Πιτσέικα (παραφθορά του οικογενειακού ονόματος), την περιοχή όπου είχαν το αρχοντικό τους οι Πιτζαμάνοι –είχε εκπληκτικές τοιχογραφίες και χάθηκε στον σεισμό του 1953.

Οι ρίζες της οικογένειάς του χάνονται στους αριστοκράτες της Βοημίας που μετοίκησαν στη Βενετία και το όνομά τους έχει καταχωρισθεί στο Libro d’ Oro ήδη από τον 13ο αιώνα. Αργότερα κάποιοι φεύγουν για την Κρήτη και από εκεί διωγμένοι –λόγω της συμμετοχής τους στους κρητικούς πολέμους ενάντια στους Τούρκους –στην Κεφαλονιά.

Εκεί λοιπόν ο Γεράσιμος ξεκίνησε από παιδί να ζωγραφίζει, χωρίς βοήθεια, εξαιρετικής δυσκολίας έργα και αργότερα μαθητεύει δίπλα στον σπουδαίο δάσκαλο της Επτανησιακής Σχολής, τον Νικόλαο Καντούνη. Η ζωγραφική όμως δεν είναι αρκετή για τον πολυσχιδή χαρακτήρα του.

Υπηρετεί στον στρατό και εργάζεται ως χαρτογράφος. Η Ιόνιος Κυβέρνηση του αναθέτει εκτάκτως διπλωματική αποστολή και τον στέλνει στον Αλή Πασά, κίνηση που θα αποτελέσει εφαλτήριο για τον μεγάλο κύκλο σπουδών του στην Ευρώπη.

Πολύπλευρος καλλιτέχνης, σπουδάζει ζωγραφική και αρχιτεκτονική. Μελετά τη χαρακτική. Σχεδιάζει μετάλλια και γλυπτά, και επιπλέον συγγράφει. Λόγιος, με αγάπη για την ιστορία, την πολιτική, τη λογοτεχνία και τη θεολογία, διδάσκει και ζωγραφίζει κατά παραγγελία προσωπογραφίες, ενώ κάνει και καριέρα ως αξιωματικός του Μηχανικού. Στα πολλά ταξίδια του κοσμοπολίτη Γεράσιμου Πιτζαμάνου οι ντόπιοι επαγγελματίες με τις χαρακτηριστικές φορεσιές τους τραβούν συχνά την προσοχή του και αναδεικνύονται πρωταγωνιστές στις ακουαρέλες του.

Και αν αυτή είναι η φωτεινή πλευρά του, υπάρχει και η άλλη που περιβάλλεται από πέπλο μυστηρίου: του Φιλικού με την αγωνιστική δράση –οι Οθωμανοί τον καταζητούν ως «ιδιαίτερα επικίνδυνο» -, ασύμβατη με εκείνη του επιστήμονα και καλλιτέχνη, του σεμνού σπουδαστή και συνεργάτη των εκάστοτε επτανησιακών καθεστώτων.

Χαρισματική προσωπικότητα, προκάλεσε θαυμασμό και εχθρότητες. «Εύχαρη, γλυκόλογο, αστείο και εύγλωττο, μετρίου αναστήματος και κομψό» τον περιγράφουν οι φίλοι του. Ως «άξεστο φιλάργυρο, κοινωνικά ανάξιο, αγνώμονα καιροσκόπο που προκειμένου να ανέλθει επαγγελματικά προβαίνει σε ηθικές εκπτώσεις» τον βλέπουν οι εχθροί του.

Μορφωμένος, πολύγλωσσος, εξοικειωμένος με τους κύκλους της εξουσίας και κοσμοπολίτης φτιάχνει τη θριαμβική αψίδα προς τιμήν των νικών του Ναπολέοντα στη Γερμανία και των γάμων του. Ο Βοναπάρτης εντυπωσιάζεται και τον χρήζει Ιππότη του Αυτοκρατορικού Τάγματος της Ενώσεως, ενώ ακολουθούν πλήθος από παρασημοφορήσεις και τιμές.

Το 1820 τον βρίσκει στην Κωνσταντινούπολη. Λίγο αργότερα –στον πυρετό της προετοιμασίας της Επανάστασης –διοργανώνει μια θεατρική παράσταση με θέμα την Αλωση και τη σφαγή των Ελλήνων που είχαν καταφύγει στην Αγία Σοφία. Οι Οθωμανοί μπαίνουν στο θέατρο και αποκεφαλίζουν τον ιδιοκτήτη του σπιτιού –έναν φαρμακοποιό από το Πέραν –που το είχε παραχωρήσει για την παράσταση. Ο Γεράσιμος Πιτζαμάνος που βρισκόταν πίσω από τα κοστούμια και τα σκηνικά θεωρήθηκε υποκινητής επαναστατικών ιδεών. Πρόλαβε όμως να κρυφτεί στη βρετανική πρεσβεία. Φυγαδεύτηκε σε πλοίο προς την Οδησσό –το ίδιο που συνέλεξε το σκήνωμα του Πατριάρχη στα νερά του Βοσπόρου –και έγινε σύμβουλος και αρχιτέκτων του τσάρου. Την τελευταία του πνοή την άφησε άρρωστος στη Ρώμη σε ηλικία 38 ετών έχοντας αφήσει πίσω του ένα πλούσιο έργο.

Info

H δίτομη έκδοση «Ιππότης Γεράσιμος Πιτζαμάνος (1787-1825) Ζωγράφος και Αρχιτέκτων – Η Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου» πωλείται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Σταδίου 13). Τιμή: 160 ευρώ

Τελευταία Νέα