Δεκάδες γνωστά μνημεία σε όλη την Ελλάδα απειλούνται με κατάρρευση ή έχουν παραμορφωθεί εξαιτίας εσφαλμένων αναστηλώσεων και επεμβάσεων, κυρίως με τσιμέντο
Την ώρα που τα μνημεία της Ακρόπολης αναστηλώνονται με συνδέσμους τιτανίου- ένα πολύτιμο νέο υλικό της διαστημικής τεχνολογίας που αντικαθιστά τον οξειδωμένο χάλυβα της προηγούμενης αναστήλωσης- λίγο πιο πέρα, κοντά στο Ερέχθειο, αποφασίστηκε για την προστασία ενός σημαντικού αρχαίου ιερού της Ακρόπολης, του Αρρηφορίου, να ταφούν τα λείψανά του. Κι ενώ οι σκαλωσιές αφαιρούνται από τα λαμπρά μάρμαρα των Προπυλαίων και η είσοδος της Ακρόπολης παραδίδεται στο κοινό καλύτερη, οι πλάκες που συγκρατούν τα πρανή κάτω από τα Προπύλαια και τον Ναό της Νίκης απειλούνται με κατάρρευση, λόγω… αναστηλώσεων.

«Η χρήση του σκυροδέματος υπήρξε καταστροφική. Παλαιότερα δεν ήξεραν ότι το μπετόν είναι διαπερατό από το νερό και ότι ο απλός χάλυβας εύκολα διαστέλλεται και καταστρέφεται. Δεν ήξεραν ότι το σκυρόδεμα έχει πεπερασμένη διάρκεια ζωής», τονίζει ο καθηγητής Χαράλαμπος Μπούρας, ψυχή των μελετών και των αναστηλωτικών επεμβάσεων στην Ακρόπολη εδώ και τριάντα χρόνια. Ο καθηγητής της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής συγκέντρωσε δεκάδες παραδείγματα από τη χρήση και την κατάχρηση των αρχών που διέπουν το άτυπο ευαγγέλιο των αναστηλώσεων, τη Χάρτα της Βενετίας, για να αποδείξει πόσο διάτρητη και ελαστική είναι η εφαρμογή τους και για να υποδείξει την ανάγκη για μια νέα χάρτα, που θα «ενσωματώνει τις νέες εμπειρίες».

Παρότι η αναστρεψιμότητα των επεμβάσεων είναι «κανόνας» για τη Χάρτα της Βενετίας, οι τσιμεντενέσεις γίνονται στα μνημεία ακόμα και σήμερα. Και αν απομακρύνθηκε το σκυρόδεμα από τις συ

Πληγή της αναστήλωσης είναι και η αφαίρεση μεταγενέστερων φάσεων, χάριν της κλασικής αρχαιότητας, όπως ο φράγκικος πύργος των Προπυλαίων, ο Άγιος Ασώματος και η Μεγάλη Παναγιά στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού

μπληρώσεις των κενών, το εξευγενισμένο τσιμέντο, ο γύψος και ο τεχνητός λίθος ζουν και βασιλεύουν. Όλα τα αντίγραφα των γλυπτών της Ακρόπολης που μεταφέρονται στο μουσείο για λόγους προστασίας είναι «χυτά».

Απέναντι στα δύο άκρα, της υπερπροστασίας των μνημείων με στέγαστρα και κλωβούς και της πλήρους δυναμικής ανόρθωσης που στηρίζεται όμως σε τσιμέντα και τούβλα που ασχημίζουν τα αρχαία μάρμαρα, αντιπαρατάσσεται και η άποψη της «μη επέμβασης». Όπως υποστήριζε και ο Τζ. Ράσκιν «η φυσική ερείπωση έχει μία νομοτέλεια που εντάσσεται στους νόμους της φύσης και το αποτέλεσμα είναι φυσικό και ωραίο». «Μεταξύ εγκατάλειψης και ανάδειξης πρέπει να υπάρχει ισορροπία», προσθέτει ο κ. Μπούρας.

Υπεραναστήλωση και καταστροφές


Ένα άλλο πρόβλημα είναι η υπεραναστήλωση. Οι αναμαρμαρώσεις που έγιναν πριν από έναν αιώνα στο Παναθηναϊκό Στάδιο εξαφάνισαν όλα σχεδόν τα ίχνη του αρχαίου σταδίου. Με την αναμαρμάρωση του Ηρωδείου, στη δεκαετία του ΄60, έχει χαθεί κάθε αρχαιολογική αξία από το κοίλον. Σήμερα λείπουν κάποιες βαθμίδες, δεν έχουν ανακατασκευαστεί κάποια τμήματα των παρόδων και η αρχιτεκτονική του λειτουργία είναι δυσανάγνωστη. Οι εκπτώσεις δε συνεχίζονται: στην πρόσφατη αναστήλωση κερκίδων του Θεάτρου της Επιδαύρου επιτράπηκαν μικρές παραμορφώσεις ορισμένων εκατοστών. Για να μην υπάρχουν θα έπρεπε να αποξηλωθούν πολλές δεκάδες θέσεις.

Οι «παρεμβάσεις» βλάπτουν


● Χάρη στις τσιμεντενέσεις κατά τις αναστηλώσεις είναι ετοιμόρροπα σήμερα το Θησείο και ο Ναός της Αφαίας στην Αίγινα.

● Προβλήματα παρουσιάζουν και τα διαβρωμένα σκυροδέματα στις οικίες της Δήλου.

● Ο μοναδικός κίονας του ναού του Διός της Αρχαίας Ολυμπίας που αναστηλώθηκε, συμπληρώθηκε με «τεχνητό λίθο», ενώ το ψηλό τριγωνικό βάθρο της Νίκης του Παιωνίου (στην Ολυμπία) είναι ένα «παστίτσο» από αρχαία μάρμαρα και τσιμέντα.

● Προκειμένου να αναστηλωθεί ένας κίονας του Ναού του Διός στη Νεμέα, προτάθηκε να διαπεραστούν οι αρχαίοι σπόνδυλοι με ράβδο, ώστε να αντέξει το βάρος του υπερκείμενου επιστηλίου. Ευτυχώς, η επέμβαση δεν θεωρήθηκε «αναστρέψιμη» και δεν εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

● Θύμα της υπερπροστασίας έχει πέσει ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στην Ανδρίτσαινα, που «κλείστηκε» μέσα σε αντίσκηνο στερώντας έτσι τη θέαση του ωραιότατου «Παρθενώνα της Πελοποννήσου» από μια ολόκληρη γενιά επισκεπτών.

● Η αναστήλωση της Στοάς των Άρκτων στη Βραυρώνα έγινε κατά προσέγγιση διότι ήταν αδύνατον να βρεθεί το αρχικό της ύψος.

● Θύμα κακής αναστήλωσης έπεσε και το Θέατρο της Δωδώνης, με αυθαίρετες συγκολλήσεις μελών και παρατοποθετήσεις, απουσία μελέτης.

● Χάρη στις πρόσφατες αναστηλώσεις στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας δεν μπορεί πλέον να αντιληφθεί ο θεατής γιατί εθεωρείτο ένα από τα ωραιότερα της Αρχαίας Ελλάδας.

● Στην αναστήλωση μιας αντηρίδας του Θεάτρου των Φιλίππων, έμεινε μετέωρη μισή κάμαρα.

Τελευταία Νέα