Αναζήτηση
«Το θέατρο δεν είναι ένας δρόμος στρωμένος με άσφαλτο αλλά έχει παγίδες, αγκάθια, λακκούβες, ανηφόρες, κι ένας άνθρωπος που θα ασχοληθεί με αυτόν τον χώρο χρειάζεται αντοχές. Από την εποχή που έκανα τα πρώτα μου βήματα έως τώρα αυτό που έχει αλλάξει πρωτίστως είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον δάσκαλοι. Δύσκολα βρίσκεις αντίστοιχες προσωπικότητες του μεγέθους του δικού μου δασκάλου, του Καρόλου Κουν. Εχουν αλλάξει και οι όροι της δουλειάς. Εχει ανοιχτεί το θέατρο σε πολλά επίπεδα, υπάρχουν προκλήσεις και χρειάζεται αντίσταση στις σειρήνες της ευκολίας. Ούτε στην εποχή μου ήταν εύκολα τα πράγματα, αλλά είχαμε ως μπούσουλες τους μεγάλους δασκάλους, όπως τον Κουν και τον Ροντήρη. Σήμερα οι δραματικές σχολές δεν είναι επαρκείς, αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά είναι πολύ καλύτερα οπλισμένα. Ξέρουν γλώσσες, χορό, κίνηση και βλέπουν περισσότερες παραστάσεις. Και δεν τους λείπει το ταλέντο. Καθοδήγηση δεν υπάρχει. Επικρατεί σύγχυση. Οσα γράφω στο κείμενο που ακολουθεί δεν είναι συμβουλές. Είναι η αγωνία μου. Πράγματα που έχω περάσει και τα μεταφέρω στους νεότερους κι αποφάσισα να τα πω τώρα διότι καταστάλαξε η γνώση και δεν έπρεπε να την κρατήσω μέσα μου.
Αν έπρεπε να τους πω μόνο μια φράση αντί για τις 1.075 λέξεις που έχω γράψει; Να προσέχουν τη ζωή τους».
Να αγαπάς το σώμα σου, τη στραβή τη μύτη, το πάχος σου, τα μικρά τα μάτια σου, γιατί μόνον έτσι θα φτάσουν όμορφα στη σκηνή, άλλωστε με αυτά θα ζήσεις και θα αποθάνεις. Οσο τα κρύβεις τόσο τα ασχημαίνεις. Να αποδέχεσαι τον εαυτό σου, το κορμί σου και όχι κάποιον άλλον από αυτό.
Να πληροφορείσαι πριν την ανάγνωση για το έργο τον συγγραφέα, την εποχή του και μετά την ανάγνωση να μηδενίζεις τις πληροφορίες σου.
Το μυαλό σου στη διάρκεια της παράστασης και στην ανάπτυξη του ρόλου σου πάνω στη σκηνή να λειτουργεί, να φωτίζει και να ελέγχει πίσω στο βάθος του εγκεφάλου σου, σαν ένα μικρό προβολάκι, ποτέ σαν προβολέας, γιατί θα σου στεγνώσει το αποτέλεσμα και θα σε κάψει.
Είσαι υποχρεωμένος να αγαπήσεις τον συνάδελφό σου πάνω στη σκηνή στη διάρκεια της παράστασης, έστω και αν πολλές φορές δεν το αξίζει, γιατί μόνον έτσι θα καταφέρεις να κερδίσεις το επιθυμητό κομμάτι της σκηνικής σου σχέσης.
Δημιούργησε και διαφύλαξε το καλό κλίμα της πρόβας και τη σχέση σου με τους συναδέλφους. Ποτέ να μην ξεχνάς πως πέρα από το δικό σου εγώ υπάρχουν και άλλοι.
Η δουλειά του ηθοποιού στη λειτουργία της ίσως είναι η πιο μοναχική και παράλληλα ομαδική τέχνη. Δεν χωράνε απόψεις του τύπου της απόλυτης επάρκειας.
Ταλαντούχοι αυριανοί συνάδελφοί σου κατάφεραν να εκποιήσουν το σπουδαίο ταλέντο τους στα καλντερίμια της μικρότητάς τους και έτσι έγιναν οι επιτυχημένοι μέτριοι.
Να είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου και επιεικής για τους άλλους, γιατί τις περισσότερες φορές το χάιδεμά σου είναι υπεύθυνο για τα λάθη των άλλων. Πρέπει να ξέρεις πως ο καθένας πάνω στην πρόβα και τη σκηνή θέλει τους δικούς του χρόνους να ωριμάσει, αν δεν το λάβεις σοβαρά υπόψη σου αυτό θα έρθει η στιγμή που ο τωρινός ανώριμος στην αυριανή πρόβα –παράσταση –θα είναι ωριμότερος από εσένα, γιατί αυτός έψαχνε, έκανε τις σωστές επιλογές, απέρριπτε, ενώ εσύ είχες ξαπλώσει πάνω στις ευκολίες σου και στο εγώ σου.
Να αγωνιάς σε όλη σου την καριέρα να κατακτήσεις την εμπιστοσύνη και την καταξίωση ανάμεσα στους συναδέλφους σου, γιατί μόνον τότε αληθινά θα αποτελέσεις μέλος της μεγάλης θεατρικής οικογένειας. Τα καμαρίνια όσο μικρόψυχα κι αν είναι –γιατί είναι –ξέρουν να υποκλίνονται στους άξιους της σκηνής.
Είσαι αθλητής, αλλά πάντα να επιλέγεις δρόμους μεγάλων αποστάσεων, να έχεις τον ρυθμό σου σε αυτόν τον μαραθώνιο που διάλεξες, θα δεις να σε προσπερνάνε, μην απογοητευθείς, απλώς αυτοί βιάζονται, δεν ξέρουν να χειριστούν τις αποστάσεις, δεν σκέφθηκαν τις ανηφόρες. Εσύ θα προχωράς αδιάκοπα, αυτοί θα έχουν εγκαταλείψει. Μην επαναπαυτείς σε αυτήν τη νίκη σου, γιατί μία ήττα πάντα σε κάθε βήμα σου καραδοκεί. Μάθε πως η σοφία στη δουλειά σου θα είναι το άθροισμα των λαθών σου.
Πρόσεχε να είσαι διαθέσιμος… παρθένος στην αντιμετώπιση του ρόλου σου, να ερμηνεύεις τα έργα και τους ρόλους όχι ξεκινώντας με το δέος της μυθολογίας τους, αλλά πάντα με σεβασμό στην αλήθεια του έργου και του ρόλου, αλλιώς κινδυνεύεις να γίνεις μια σκέτη πόζα.
Ψάχνε τον ρόλο σου, από πού έρχεται και τι ζητάει, προτού εμφανιστεί στη σκηνή, στη δράση κι αν αυτό δεν δηλώνεται στο έργο, οφείλεις να δημιουργήσεις τη δική σου αλήθεια, γιατί αυτό που πρωταγωνιστεί στη σκηνή είναι αυτό που έχει συμβεί εκτός σκηνής.
Μάθε να είσαι θρήσκος και ιερόσυλος μαζί. Στην τέχνη πρέπει να διακινδυνεύεις, γιατί είναι χρησιμότερο ένα «ενδιαφέρον λάθος» από ένα «αδιάφορο σωστό». Αμα αισθανθείς πως είσαι επαρκής δύο τινά συμβαίνουν: ή έχεις αποθάνει ή είσαι ύποπτος.
Φίλε, ένας ρόλος μοιάζει με μια ωραία γυναίκα στις ιδιαίτερες στιγμές της, ε μη μας τον αποκαλύψεις τον ρόλο από την αρχή –σιγά σιγά χτίζε αυτό που πρόκειται να συμβεί, κράτα μας ελπίζοντας πως υπάρχει κάτι ακόμα. Δώσε μας την ελπίδα, την ψευδαίσθηση, πως αυτό που γίνεται επί σκηνής είναι από κοινού παιχνίδι.
Η σπουδαία στιγμή του ηθοποιού δεν καταγράφεται, μοιάζει με μια πανέμορφη πεταλούδα που καίγεται την ώρα που κάνει το πρώτο της θριαμβευτικό πέταγμα. Πολλές σπουδαίες στιγμές σου, ακόμα και στην πρόβα, δεν θα μπορέσεις να τις επαναλάβεις στην παράσταση. Μην προσπαθήσεις –γιατί το αποτέλεσμα θα μοιάζει με αντίγραφο, που το ακριβό πρωτότυπο χάθηκε. Κοίταξε να βρεις καινούργιους τρόπους, να πιάσεις την αλήθεια της στιγμής. Μην επιτρέψεις σε κανέναν να σου επισημαίνει πόσο σπουδαία είπες μια φράση, γιατί σίγουρα όταν θα φθάσει η στιγμή στην επόμενη παράσταση θα αγωνιάς να επαναλάβεις τον υποκριτικό σου άθλο.
Η τέχνη, φίλε μου, μοιάζει με ένα ξεφούσκωτο τόπι, που καλείσαι συνεχώς με το χέρι σου να καλύψεις μια λακκούβα του, αλλά μόλις το πετυχαίνεις διαπιστώνεις ότι στην άλλη πλευρά δημιουργήθηκε μια άλλη.
Μην ανησυχείς που είσαι ντροπαλός, οι ντροπαλοί ανήκουν στην τέχνη, γιατί είναι υπεύθυνοι, γιατί δεν θέλουν να εκθέσουν κάτι για το οποίο δεν είναι τόσο σίγουροι. Παντού μέσα τους υπάρχει ένα δημιουργικό εγώ.
Η τέχνη είναι ανιχνευτής, πάει μπροστά και οι φωτισμένες ηγεσίες ακολουθούν. Η τέχνη διαμορφώνει «πολίτες» που μπορούν να επιλέγουν τους καλύτερους. Δεν πρέπει να συμπολιτεύεται με κόμματα και εξουσίες. Ο δρόμος της είναι μοναχικός – δημιουργικός.
Ο ηθοποιός δεν μπορεί να ζει μέσα σε μια γυάλα. Τα παραθύρια του πρέπει να είναι ορθάνοιχτα στον κόσμο, στην κοινωνία, να πληροφορείται. Πρέπει να πιστεύει πως δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο, γιατί το ιδιαίτερο είναι αυτό που βρίσκεται γύρω του, η ζωή, το βρεγμένο χώμα, τα φύλλα στον δρόμο, το χνώτισμα στα τζάμια, ο ίσκιος μας.
Η τέχνη του ηθοποιού δεν πρέπει να έχει τίποτα το δεδομένο, η πρώτη αλήθεια κρύβει μία δεύτερη και η δεύτερη μία τρίτη και η τέταρτη σε οδηγεί στην πρώτη.
Η γοητεία του παραλόγου στο θέατρο κρύβει το απολύτως λογικό, άλλωστε και η ίδια μας η ζωή δεν είναι άθροισμα από παράλογες συμπεριφορές; Ο έρωτας – το μίσος – ο θάνατος.
Η κάθε παράστασή σου στο θέατρο πρέπει, και έτσι είναι, να κρύβει ένα ξεχωριστό ταξίδι, που ξέρεις, έχεις διαβάσει τους χάρτες σου, αλλά δεν πρέπει να ξεχάσεις στη διαδρομή σου να τους πετάξεις μαζί με τις πυξίδες σου και να κρατήσεις μόνο για οδηγό και συντροφιά σου τα άστρα, τους ανέμους που θα συναντήσεις. Τότε θα είσαι δημιουργικός, πειθαρχημένος, απρόβλεπτος.
Οι θεατές σου σε κάθε παράσταση είναι άλλοι, έχουν άλλα σχήματα, φιγούρες και ψυχή. Με αυτούς θα συνταξιδέψεις. Η ανάσα τους, το τρίξιμο της πολυθρόνας, ο βήχας τους, η σιωπή τους, ο αγκώνας του ενός πάνω στον άλλον. Αυτό το εκκλησίασμα θα προσπαθήσεις να κατακτήσεις. Υπάρχει πάρε – δώσε και αυτό θα κάνει ενδιαφέρον το άγνωστο και επικίνδυνο ταξίδι της παράστασής σου.
Να εμπιστεύεσαι περισσότερο το όνειρο, παρά τη φαντασία. Το όνειρο κρύβει αλήθεια. Η φαντασία τη μίμηση.
Αυτό που ανακαλύπτεις τώρα προϋπήρχε και θα υπάρχει.
Γιώργος Μιχαλακόπουλος
